Europejski Zielony Ład. Stan realizacji, wyzwania, nadzieje

W grudniu 2019 r. przewodnicząca Komisji Europejskiej, Ursula von der Leyen zaprezentowała nowy cel strategiczny jej Komisji – Europejski Zielony Ład (EZŁ). Jest to inicjatywa polityczna, która służy osiągnięciu neutralności klimatycznej przez europejską gospodarkę do 2050 r. W odróżnieniu od dotychczasowych pakietów energetyczno-klimatycznych, EZŁ miał się charakteryzować podejściem całościowym, obejmując zarówno sektory energetyczne, jak i inne obszary gospodarki. Tym samym EZŁ nie jest jedynie nową strategią polityki klimatycznej, ale de facto całościowej transformacji UE.

[PRZECZYTAJ NAJNOWSZY RAPORT CENTRUM ANALIZ KJ PT. „EUROPEJSKI ZIELONY ŁAD. STAN REALIZACJI, WYZWANIA, NADZIEJE”]

Definiując cele redukcyjne, UE ma ambicje stanowić wzór dla innych kontynentów. Niemniej, równolegle do celów klimatycznych wyraźnie podkreślany jest aspekt gospodarczy. EZŁ ma stać się bodźcem do nowych inwestycji i wysokojakościowych miejsc pracy, w czym unijni urzędnicy identyfikują źródło przewagi komparatywnej UE w światowej rywalizacji gospodarczej. Jednak podnoszone są poważne zarzuty przesadnych kosztów zielonej transformacji, jakie mają ponieść obywatele UE.

Pierwszą horyzontalną inicjatywą, którą realizowała EZŁ, było Europejskie prawo klimatyczne (EPK) uchwalone 30 czerwca 2021 r. Głównym punktem dokumentu jest zaostrzenie celu klimatycznego z 30% do co najmniej 55% redukcji emisji gazów cieplarnianych do 2030 r. (w porównaniu do 1990 r.), a także potwierdzenie celu neutralności klimatycznej UE do 2050 r. Kolejnym krokiem w realizacji Europejskiego Zielonego Ładu, który będzie wprowadzał w życie kierunek Europejskiego prawa o klimacie, jest procedowany obecnie pakiet „Fit for 55”, którego projekt opublikowano w lipcu 2021 r.

To wszystko są bardzo ambitne działania, które nie mają precedensu w skali świata. Komisja Europejska argumentuje zaostrzenie celów redukcji emisji koniecznością zahamowania zmian klimatu, potrzebą ochrony dobrobytu i zdrowia Europejczyków w kontekście negatywnych skutków zmian, potrzebą zapewniania przewidywalności otoczenia dla gospodarki. Rzeczywiście, argumentacja środowiskowa do zwiększania ambicji UE powołuje się w głównej mierze na wiarygodne Raporty Przeglądowego Międzyrządowego Zespołu ds. Zmian Klimatu (IPCC, Intergovernmental Panel on Climate Change).

Warto jednak podkreślić, że raporty IPCC dotyczą uwalniania gazów cieplarnianych do atmosfery na całym świecie i niestety ten aspekt sprawia, że finalna, holistyczna ocena niezwykle ambitnego Europejskiego Zielonego Ładu wymaga bardzo starannej analizy konkretnych polityk publicznych, co też czynimy na stronach raportu. KE chce być prekursorem w zielonym trendzie, aby reszta świata podążyła wytyczoną przez UE ścieżką. Jaka była dotychczasowa skuteczność tego założenia i jakie są dalsze perspektywy jego realizacji, wyjaśnia rozdział o dyplomacji klimatycznej.

***

Niniejszy raport ma ambicje opisać w sposób wyczerpujący nie tylko powyższe zagadnienia, ale również polityki sektorowe, na których wpływ będzie miała klimatyczna agenda Komisji Europejskiej. Na jego stronach staramy się przybliżyć i wyjaśnić najważniejsze przyjęte i proponowane unijne akty legislacyjne związane z Europejskim Zielonym Ładem. Ponadto podkreślamy największe wyzwania i szanse związane z propozycjami Brukseli, a także proponujemy ich korektę i rekomendacje dla Polski.

Publikacja dzieli się na teksty dotyczące unijnej polityki w konkretnych sektorach, na które szczególnie oddziałuje Europejski Zielony Ład: od energetyki przez politykę przesyłową po zagadnienia związane z leśnictwem i bioróżnorodnością. Każdy z nich wymienia najważniejsze inicjatywy EZŁ w każdym obszarze, opisuje w nich zagrożenia oraz proponuje konkretne rekomendacje. Co więcej, raport zawiera również rozdziały o charakterze bardziej politycznym, które odpowiadają na pytanie o wagę EZŁ dla kompetencji i tożsamości Unii Europejskiej, a także wpływu na światowych partnerów. Na koniec proponujemy wnioski i rekomendacje ogólne, w których centrum jest Polska.

Składające się na raport teksty dostępne są również jako osobne publikacje na naszym portalu:

Paweł Musiałek, Europejski Zielony Ład. Ekologiczne wyznanie wiary UE w praktyce;

Michał Wojtyło, UE na czele zielonej transformacji. Czy unijna dyplomacja klimatyczna jest skuteczna?;

Paweł Musiałek, Klimatyzm to nowa świecka religia, a Greta Thunberg jest jej pierwszą kapłanką;

Mirosław Czerliński i Michał Wolański, Europejski Zielony Ład: transport będzie mniej emisyjny, ale droższy dla wszystkich;

Paweł Musiałek, Kryzys nową normalnością dla europejskiej energetyki;

Łukasz Kryszak, Skutki dla Polski? Zmniejszenie produkcji i dochodów rolników oraz wzrost cen żywności;

Marta Makowska, Czy dekarbonizacja oznacza koniec konkurencyjności europejskiego przemysłu?;

Maria Sobuniewska, Koniec z betonowaniem rzek, wielkie inwestycje w morskie farmy wiatrowe, darmowa woda w knajpach;

Krzysztof Niedziałkowski, KE zarządza: do 2030 r. 10% obszarów lądowych i morskich pod ścisłą ochroną. Sadzimy też 3 mld drzew;

Marzena Smol, W UE produkujemy miliardy ton odpadów rocznie. Czy możemy stać się „społeczeństwem recyklingu”?;

Michał Dulak, Samorządy nie mają kompetencji ani środków, aby poradzić sobie z unijnymi planami klimatycznymi;

Paweł Łapiński, Od ekologicznego Sasa do Lasa. Frakcje w Parlamencie Europejskim o neutralności klimatycznej.

W ramach projektu odbyły się również dwie debaty online:

Co zmieni wojna w zielonej rewolucji UE?

Europejski Zielony Ład – nie tylko energetyka