Podatkowy labirynt. Wyzwania polskiego systemu danin publicznych

Dobry stan finansów publicznych sprawił, że w ostatnich latach byliśmy świadkami największych transferów bezpośrednich w historii III RP.  Niestety, ten okres podatkowej beztroski kończy się i najbliższe lata będą okresem gorących dyskusji o systemie danin publicznych. Bez uruchomienia poważnej debaty publicznej polski system danin publicznych nie będzie dysponował powszechną legitymizacją, niezbędną dla sprawnego funkcjonowania. W najnowszym raporcie Centrum Analiz KJ dr Radosław Piekarz wyjaśnia, dlaczego tak trudno znaleźć receptę na uleczenie systemu polskich podatków oraz wskazuje, że obecnie konkretne pomysły (tj. oparte na rachunku ekonomicznym) zmian systemu podatkowego mogą powstawać jedynie w Ministerstwie Finansów, tam bowiem zgromadzone są niezbędne dane, które pozwoliłby na dokonanie stosownych kalkulacji i analiz.

Ten raport może czytelnikowi wydać się nietypowy. Nie przedstawia on gotowego, konkretnego zestawu rozwiązań, których wprowadzenie usprawniłoby system podatkowy w Polsce. Brak w treści propozycji nowych stawek PIT czy VAT. Czytelnik nie znajdzie też w raporcie sugestii, że CIT należy zastąpić podatkiem przychodowym albo że należy wprowadzić podatek katastralny. Nie pojawi się także deklaracja o wyższości PIT-u liniowego nad progresywnym czy vice versa. Nie oznacza to, że powyższe pytania są nieistotne, ale w chwili obecnej bardzo ciężko na nie jednoznacznie odpowiedzieć.

Perspektywa przyjęta w niniejszym raporcie jest zgoła odmienna, bowiem jego głównym celem jest wskazanie, dlaczego tak trudno znaleźć jednoznaczną receptę na uleczenie polskich podatków. Obecnie konkretne pomysły (tj. oparte na rachunku ekonomicznym) na zmianę systemu podatkowego mogą powstawać jedynie w Ministerstwie Finansów, tam bowiem zgromadzone są niezbędne dane, które pozwoliłyby na dokonanie stosownych kalkulacji i analiz proponowanych zmian. Każdy inny twórca projektu, który przedstawia propozycje zmian podatkowych, nie może zatem bazować na rzetelnej analizie danych i w praktyce musi ograniczyć się do badań porównawczych. W najgorszym przypadku przedstawiane propozycje są motywowane nie wiarygodną analizą, ale ideologią lub doraźnym interesem politycznym, czyli chęcią pozyskania sympatii jakiejś grupy społecznej.

Pamiętając, że podatki są jednym z ważniejszych instrumentów polityki państwa, nie mamy wątpliwości, że jako społeczeństwo stoimy przed koniecznością otwarcia poważnej debaty o systemie podatkowym, która powinna odpowiedzieć na pytanie, na co nas stać i jak sfinansować zwiększające się potrzeby. Pytań jest mnóstwo, a obecne od lat w przestrzeni publicznej rytualne zaklęcia, takie jak „obniżmy podatki dochodowe”, „wprowadźmy podatek obrotowy”, „opodatkujmy zagraniczne korporacje”, nie stanowią właściwej odpowiedzi. Trudno się jednak dziwić, że w debacie publicznej dominują proste recepty na złożone problemy. Jak przekonująco wykazuje Radosław Piekarz, bez dostępu do kompleksowych danych podatkowych, będących w dyspozycji Ministerstwa Finansów, nie da się odpowiedzieć na pytanie, jak powinna wyglądać struktura podatkowa w Polsce.