Zeitenwende – zmiana polityki czy zmiana szyldu?
Po wybuchu inwazji rosyjskiej na Ukrainę niemiecki kanclerz Olaf Scholz ogłosił w swoim wystąpieniu przed Bundestagiem nastanie Zeitenwende – nowej ery. W wyniku podjętych działań Niemcy i Rosja zerwały większość łączących je więzi biznesowych, szczególnie w sektorze energetycznym, co zmusiło Niemców do awaryjnej i bardzo kosztownej budowy własnej infrastruktury do importu LNG – skroplonego gazu ziemnego
Dokonania rządu federalnego w tym zakresie od momentu jej ogłoszenia podsumowali autorzy raportu OSW, „W poszukiwaniu straconego czasu. Niemcy w erze Zeitenwende”.
Chociaż jedną z głównych przyczyn ogłoszenia Zeitenwende było całkowite fiasko niemieckiej polityki zagranicznej wobec Federacji Rosyjskiej do momentu rozpoczęcia konfliktu na Ukrainie, to Zeitenwende pozostaje wielowymiarowa i nie ogranicza się jedynie do zmian w polityce zagranicznej. Nowa Era objęła także refleksję nad globalizacją, szczególnie w kontekście wzrostu wpływów Chin w tym kraju, będących najważniejszym partnerem handlowym Niemiec, które to wpływy planuje się zmniejszać poprzez de-risking – ochronę infrastruktury krytycznej i najważniejszych przedsiębiorstw przed przejęciem. RFN stara się również aktywizować inne kierunki współpracy: Indie, Brazylię i kraje Afryki, aby nie uzależniać się zbytnio od globalnych mocarstw.
Zmiany związane z Zeitenwende są jednak zdaniem autorów raportu OSW wdrażane powoli i tylko tam, gdzie są uważane za niezbędne, ponieważ w przeciwnym razie grozi to bezpieczeństwu państwa. Samo pojęcie zdaje się mieć ambiwalentny i otwarty charakter. Koalicja rządowa SPD-Zieloni-FDP sprowadza je do roli argumentu za potrzebą szybszego wdrożenia postulatów zawartych w umowie koalicyjnej. „Nowa era” w niemieckiej polityce wcale nie oznacza np. pogłębienia integracji gospodarczej w UE – działania RFN, takie jak blokada planów utworzenia nowego unijnego funduszu na rzecz „suwerenności strategicznej” pokazuje, że Berlin – poza wymiarem politycznym – nie jest zainteresowany głębszą integracją w ramach Unii.
Warto również wspomnieć, że wojna na Ukrainie wpłynęła na przyspieszenie realizacji Energiewende – niemieckiej transformacji energetycznej, zakładającej docelowe oparcie systemu energetycznego RFN w całości na odnawialnych źródłach energii.
W raporcie zwraca się uwagę na to, że powojenna odbudowa Ukrainy również może stać się elementem realizacji Zeitenwende w praktyce. Niemcy będą starać się wdrażać tutaj zasadę win-win: Ukraina jako beneficjent otrzyma olbrzymie wsparcie, na którym skorzystają także niemieckie firmy, co w obliczu ogromu przedsięwzięcia, jakim będzie odbudowa tego państwa z powojennych gruzów może przynieść ogromny impuls rozwojowy niemieckiej gospodarce, tak bardzo jej teraz potrzebny.
Ostpolitik (niem. polityka wschodnia) nie musi zmienić się po wojnie tak bardzo, w stosunku do tego, jak była prowadzona przed wojną ukraińsko-rosyjską. Rosja stanowi z niemieckiego punktu widzenia nadal istotny element struktury bezpieczeństwa w Europie, chociaż postawa Niemiec w tej kwestii jest zależna od działań Stanów Zjednoczonych. RFN deklaruje, że jest gotowa bardziej zaangażować się na flance wschodniej NATO, utrzymać pomoc wojskową dla Kijowa i ponieść koszty modernizacji własnej armii, chociaż pozostaje zachowawcze wobec członkostwa Ukrainy w UE i NATO.
Politycznego zaangażowania wymagają również sprawy wewnątrz europejskie. Niemcy są zainteresowane reformą polityczną, ale nie reformą gospodarczą UE oraz renacjonalizacją narzędzi wspierania gospodarki. Istotnym punktem reformy politycznej miałoby być rozszerzenie większości kwalifikowanej w Radzie UE w dziedzinie Wspólnej polityce zagranicznej i bezpieczeństwa. Powściągliwość w zakresie reformy gospodarczej (powstanie wspólnego ubezpieczenia depozytów bankowych, finalizacja unii bankowej, reforma zasad dyscypliny fiskalnej w UE) wynika z obawy, że to Niemcy będą musiały ponosić ciężary niepowodzeń gospodarczych innych państw członkowskich.