Wkurzeni Polacy wyjdą na ulice?

Sprawiedliwa transformacja powinna opierać się na transferze bezpośrednim dla osób o najniższych dochodach – podkreślają autorzy publikacji Instytutu Badań Strukturalnych, Jak zapobiec żółtym kamizelkom na ulicach? Ocena preferencji dotyczących podatku węglowego metodą eksperymentu wyboru warunkowego. Badania IBS pokazują, że dochód jest istotnym czynnikiem w podejściu wobec polityki klimatycznej i powinien być brany mocniej pod uwagę przez decydentów.

Autorzy raportu zaznaczają, że nieroztropna implementacja ambitnej polityki klimatycznej może zmobilizować społeczeństwo do organizacji masowych protestów na wzór francuskiego Ruchu Żółtych Kamizelek.

Ta analogia nie jest przypadkowa, ponieważ z badań Europejskiego Sondażu Społecznego wynika, że zarówno społeczeństwo polskie, jak i francuskie odczuwa brak wpływu na politykę krajową, a także wyraża zdecydowany sprzeciw w stosunku do opłat związanych z klimatem i środowiskiem.

W ramach działań prewencyjnych wobec scenariusza obywatelskiego weta Instytut Badań Strukturalnych dokonał analizy nastrojów i oczekiwań społecznych wokół tego zagadnienia.

Największe kontrowersje wzbudziły podatki środowiskowe, np. niedawno ogłoszony system handlu emisjami obejmującymi transport i mieszkalnictwo (ETS II), który przełoży się na podwyżkę stale rosnących kosztów życia.

Na podstawie zebranych danych, autorzy raportu proponują konkretne działania, które mają pomóc w przeprowadzeniu tego procesu w sposób optymalny dla wszystkich. Autorzy publikacji IBS zaznaczają, że należy wprowadzić progresywność podatków węglowych zintegrowanych ze skutecznym mechanizmem redystrybucji środków, w szczególności uwzględniając zabezpieczenie interesów przedstawicieli najuboższej warstwy społecznej poprzez transfery bezpośrednie.

Potencjalne wpływy z podatków środowiskowych (ETS II) według osób z niskimi dochodami powinny zostać przeznaczone na transfery bezpośrednie, natomiast respondenci z wysokimi zarobkami preferują subsydia do przyjaznych środowisku technologii.

Ponadto badacze sugerują aktywne włączenie obywateli w proces decyzyjny w kwestiach kształtowania polityki klimatycznej, aby ograniczać napięcia społeczne, poprzez organizację paneli, tudzież narad obywatelskich i rzetelne informowanie obywatel.

Co więcej, autorzy raportu rekomendują systematyczne monitorowanie opinii i nastrojów obywateli. Według nich ten zabieg pozwoli na bieżąco wychwytywać kierunki ewolucji preferencji społecznych, co z kolei przełoży się na efektywne modelowanie polityki klimatycznej pod realizacje wyznaczonych celów.

Według autorów raportu IBS, prowadzenie powyższych działań pozwoli realizować zaordynowane cele klimatyczne w ramach szerszego pakietu Fit for 55, a jednocześnie kontrolować konflikty społeczne i zmniejszać ryzyko wystąpienia protestów obywatelskich na szeroką skalę.

„Nie zgadzam się z opiniami, że nastroje sceptyczne wobec »zielonego ładu« wynikają z braku wiedzy i odpowiedzią powinna być edukacja, która przekona obywateli do poświęceń. Wręcz przeciwnie, trzeba zobaczyć w obawach społecznych racjonalne jądro, które związane jest z bardzo podstawowymi potrzebami.

Nasze badania nie pozostawiają wątpliwości, że opór przed zmianą nie wynika z braku świadomości czy jakiejś złej woli, tylko z braku dostępnych środków” – podkreśla w wywiadzie dla DGP jeden ze współautorów raportu, Jakub Sokołowski.

Warto przypomnieć w tym kontekście słowa z artykułu Marii Sobuniewskiej opublikowanego na łamach Klubu Jagiellońskiego: „Musimy wyciągnąć lekcję z transformacji gospodarczej lat 90. Transformacja energetyczna nie może odbyć się społecznym kosztem najsłabszych”.