Polska wśród państw, które najgorzej w Europie poradziły sobie z COVID-19. 75 000 dodatkowych zgonów w roku pandemii [WYKRESY]

Statystyka całkowitej liczby zgonów wyraźnie pokazuje, że znaleźliśmy się w niechlubnej czołówce państw z największą liczbą ofiar pandemii. Widać to, gdy spojrzymy zarówno na liczbę ponadprzeciętnych zgonów w 2020 r. na milion mieszkańców (tu spośród kilkunastu państw gorszy wynik osiągnęła Bułgaria), jak i na surową liczbę ponad 75 000 zmarłych (więcej nadmiarowych zgonów odnotowały Włochy i Wielka Brytania). Najpewniej właśnie z powodu COVID-19 zmarły dwie osoby na każdy tysiąc mieszkańców naszego kraju. Wspomniane 75 000 osób to więcej niż tyle, ile w sumie kibiców mieszczą pełne stadiony Wisły Kraków i Lecha Poznań. To także mniej więcej tyle, ile pasażerów na miejscach siedzących i stojących potrafi zmieścić się w 375 tramwajach Pesa Swing. To wreszcie więcej niż oficjalna populacja polskich miast takich jak Gniezno, Inowrocław, Konin czy Piła.

W grudniu po raz pierwszy przyjrzeliśmy się mierze, która według nas jest podstawą do najbardziej adekwatnej oceny radzenia sobie przez Polskę z ochroną życia i zdrowia obywateli w czasie pandemii koronawirusa, czyli zgonom z roku 2020 wykraczającym poza średnią z analogicznych tygodni w latach 2015-2019.

Coraz większa liczba państw zaraportowała już dane do końca roku, więc postanowiliśmy zaktualizować liczby i raz jeszcze porównać sytuację Polski z innymi państwami Europy, tym razem podsumowując już rok 2020 w całości.

Zanim przedstawimy wyniki, musimy jasno wspomnieć o dwóch sprawach. Czekaliśmy z publikacją tej analizy do momentu, aż w Eurostacie pojawią się dane ze znacznej części państw UE za wszystkie 53 tygodnie mijającego roku, czyli od 1 stycznia 2020 do 3 stycznia 2021 (według normy ISO w wypadku, kiedy koniec roku wypada w piątek, cały tydzień zalicza się jeszcze do statystyki mijającego roku). Jednak część krajów wciąż ma wyraźnie wolniejsze tempo raportowania. Z opóźnieniem swoje dane przekazują Eurostatowi na przykład Włosi, którzy zgłosili liczbę zgonów jedynie do 29 listopada 2020 roku (48. tydzień).

Nie uważamy, że jedna miara jest w stanie zaprezentować złożoność sytuacji pandemicznej. Mamy nadzieję, że eksperci przyjrzą się w szczegółach skutkom wprowadzania kolejnych obostrzeń, wspierania ochrony zdrowia i Sanepidu. Poza zgonami istotne będą również miary długoterminowe, powiązane chociażby ze zdrowiem psychicznym obywateli czy też zmniejszeniem liczby wykonywanych badań diagnostycznych, co długoterminowo skutkować może rozwojem innych poważnych, w tym śmiertelnych, chorób.

Dlaczego nie patrzymy na zgony z powodu koronawirusa?

Przypomnijmy: naszym zdaniem, jeśli chcemy próbować porównać radzenie sobie z pandemią przez różne państwa, to powinniśmy analizować całościową liczbę zgonów (ze wszystkich powodów) w odniesieniu jej do średniej liczby z ostatnich lat. Dlaczego nie wystarczy spojrzeć na liczbę zgonów z powodu COVID-19? Tłumaczyliśmy to w poprzednim artykule: „porównywanie liczby zgonów, które oficjalnie zaraportowano jako spowodowane przez COVID-19, nie wydaje się nam odpowiednią metodą oceny sytuacji. Powszechnie wiemy już, że państwa stosują różne metody testowania obywateli. W niektórych o skierowanie na test trudno, w innych prewencyjnie testowany jest niemal każdy, kto miał styczność z chorym. Państwa różnią się też w klasyfikowaniu tego, co uznają za «zgon z powodu koronawirusa»: część w ten sposób klasyfikuje wszystkich zmarłych z pozytywnym wynikiem testu, inne – jedynie tych, dla których COVID był główną przyczyną śmierci. «Nadmiarowa śmiertelność jest bardziej kompleksową miarą całkowitego wpływu pandemii na zgony niż sama potwierdzona liczba zgonów z powodu COVID-19» – tak opisuje tę miarę portal OurWorldInData.

Spojrzenie na całościową liczbę zgonów daje możliwie szeroki obraz sytuacji w kwestii ochrony życia i zdrowia. To według nas lepsza podstawa do oceny tego, jak z pandemią radzi sobie Polska. Na państwie spoczywa przecież odpowiedzialność za chronienie naszego zdrowia i życia w ogóle, a nie tylko przed koronawirusem. Znacząco wykraczająca ponad średnią liczba zgonów jest więc sygnałem, że państwo z ochroną zdrowia i życia w dobie pandemii sobie nie radzi”.

Nadmiarowe zgony to najprawdopodobniej w większości te niezdiagnozowane z powodu COVID

Po publikacji pierwszego artykułu usłyszeliśmy sporo głosów o tym, że nasze dane mają dowodzić, że lekarstwo jest gorsze od choroby. Według komentujących, jeśli zgonów zaklasyfikowanych jako spowodowanych przez koronawirusa jest znacząco mniej od całkowitej liczby zmarłych, a notujemy wiele ponadprzeciętnych zgonów, to powodem są raczej pandemiczne restrykcje. To jednak interpretacja w naszej opinii błędna. Zdecydowana większość ponadprzeciętnych zgonów wydaje się związana z zakażeniem koronawirusem.

Dane za rok 2020 wyraźnie pokazują, że nadmiarowe zgony notowaliśmy właśnie w momencie przechodzenia przez Polskę drugiej fali koronawirusa. A to wyraźna przesłanka, że znaczna część zgonów w tamtym czasie była wywołana właśnie COVID-19. Jeśli ponadprzeciętne zgony miałyby być spowodowane restrykcjami i izolacją, to ich liczba nie powinna była tak wyraźnie spaść w grudniu. Tymczasem dane pokazują, że po momencie listopadowego przeciążenia ochrony zdrowia liczba zgonów zaczęła wracać do poziomu bliższego średniej lat 2015-2019.

Dzienne przypadki koronawirusa w Polsce

Ponadprzeciętne zgony w Polsce

Część głosów zarzucała nam również, że nie uwzględniamy wzrostów liczby zgonów związanych ze starzeniem się społeczeństwa. Jest to prawdą – nie korygujemy naszego porównania o ten efekt. Jednak starzenie się społeczeństwa nie powoduje tak wyraźnego wzrostu osób zmarłych rok do roku. Wyraźnie pokazuje to analiza Kamila Pastora czy też oparte o Eurostat dane w serwisie OurWorldInData. Ten efekt nie jest w stanie wytłumaczyć kilkudziesięcioprocentowego skoku zgonów w październiku, listopadzie i grudniu 2020 roku, szczególnie że w pierwszych trzech kwartałach zgony odbiegały od średniej lat poprzednich zaledwie o kilka, kilkanaście procent.

Licznik stanął na 75 000 zgonów

Polska, niestety, znalazła się w czołówce europejskich państw z najwyższym odsetkiem ofiar pandemii. W przeliczeniu na milion mieszkańców i wśród kilkunastu państw, które już zaraportowały dane za cały 2020 rok, znajdujemy się na drugim miejscu, tuż za Bułgarią. Ciężko doświadczone pandemią – szczególnie jej pierwszą falą – Hiszpania i Belgia znalazły się również w czołówce, ale z wynikami znacząco niższymi.

Liczba zgonów nadmiarowych wyniosła ponad 75 000. W 2020 roku w Polsce zmarło ponadprzeciętnie ponad 2000 osób na milion, a więc dwie osoby na każdy tysiąc mieszkańców. 75 000 osób to więcej niż w sumie kibiców mieszczą stadiony Wisły Kraków (33 000 osób) i Lecha Poznań (41 000). Albo mniej więcej tyle, ile pasażerów na miejscach siedzących i stojących może zmieścić się w 375 tramwajach Pesa Swing. To wreszcie więcej niż oficjalna populacja polskich miast, takich jak Gniezno, Inowrocław, Konin czy Piła.

Ponadprzeciętne zgony w 2020 roku na milion mieszkańców

Jeśli spojrzymy na liczby absolutne, to okaże się, że w Polsce w ciągu 53 tygodni 2020 roku (a więc zgodnie ze wspomnianą normą ISO do 3 stycznia 2021) odnotowaliśmy 75 000 ponadprzeciętnych zgonów. Gorszy wynik zanotowały Włochy (ponad 78 000 zgonów do końca 48. tygodnia), Wielka Brytania (77 000 w ciągu 51 tygodni). Zarejestrowaliśmy więcej nadmiarowych zgonów niż na przykład Niemcy czy Francja. Należy jednak bardzo wyraźnie podkreślić, że na przykład dane z Włoch nie uwzględniają dwóch ostatnich miesięcy roku (odnotowują jedynie okres do 29. listopada 2020).

Ponadprzeciętne zgony w 2020 roku

Tragiczne żniwo złego roku

Podczas pierwszej fali koronawirusa w Polsce (i w paru krajach w naszym regionie) udało się skutecznie ochronić zdrowie i życie obywateli. Sytuacja zmieniła się pod koniec roku. Niestety statystyka całkowitej liczby zgonów w porównaniu do średniej poprzednich lat wyraźnie pokazuje, że znaleźliśmy się w niechlubnej czołówce państw z dużą liczbą ofiar pandemii. Widać to, gdy spojrzymy zarówno na liczbę zgonów na milion mieszkańców (spośród kilkunastu państw gorszy wynik od nas osiągnęła tylko Bułgaria), jak i na surową liczbę ponad 75 000 zmarłych (wyższy wynik wśród europejskich państw odnotowały Włochy i Wielka Brytania).

Według nas to właśnie liczba nadmiarowych zgonów jest najlepszym narzędziem porównań sytuacji. Pozwala to pominąć różnice pomiędzy państwami występujące w strategiach testowania czy klasyfikowania zgonów. Jednak każda pojedyncza miara statystyczna zawęża spojrzenie do wycinka rzeczywistości, dlatego liczymy, że walka z pandemią będzie jeszcze tematem pogłębionych analiz prowadzonych przez ekspertów.

Bez oparcia się o konkretną wiedzę nie będziemy w stanie uczyć się na błędach. Wstrząsająca liczba 75 000 zmarłych powinna zmusić nas do wyciągnięcia wniosków.

Wszystkie dane, na które się powołujemy, znajdują się do wglądu w otwartym dokumencie. Dołożyliśmy wszelkich starań, aby zachować poprawność analizy, jednak jeżeli widzisz błąd lub masz jakieś sugestie, skontaktuj się z nami. Zachęcamy do ponownego wykorzystania tych danych.