58 Horyzont Jagielloński
Poniżej prezentujemy skrót informacji z najnowszego Horyzontu Jagiellońskiego. To publikowany cyklicznie przegląd najważniejszych faktów, analiz i komentarzy z ostatniego tygodnia.
1. Europa (Paula Trzuskolas)
1.1. Terytorium za gaz: Merkel i Putin dyskutowali nad tajnym planem mającym zakończyć kryzys
„The Independent” dotarł do tajnego planu przygotowywanego przez Merkel i Putina, mającego na celu zakończyć kryzys na Ukrainie. Miał on zapewnić ustabilizowanie granic i dostarczenie Ukrainie pomocy, szczególnie poprzez nowe porozumienie o dostawach energii. Rosja miałaby zaprzestać wspierania różnorodnych grup separatystycznych, destabilizujących sytuację na Ukrainie. W zamian Ukraina zgodziłaby się nie przystępować do NATO, ale mogłaby podtrzymywać relacje handlowe z UE. Plan zakładał również nowe, korzystne dla Ukrainy porozumienie z Gazpromem. Jak można się domyślać, ustępstwem państw zachodnich miałaby być akceptacja przynależności Krymu do Rosji. Ukraina dostałaby za niego ok. miliona dolarów.
Plany zostały pokrzyżowane przez katastrofę samolotu pasażerskiego MH17. Jednakże, jak dowiedział się „The Independent”, dla Niemców sprawa nie jest zamknięta – jeśli rozpocznie się śledztwo, mogą wrócić do rozmów.
Co na to reszta państw? Rzecznik Biura Spraw Zagranicznych i Wspólnoty powiedział, że niczego nie wie o takich planach i jest to wysoce nieprawdopodobne. Gdyby jednak negocjacje miały miejsce, na taki rozwój wydarzeń nie zgodziłyby się Wielka Brytania oraz Stany Zjednoczone.
1.2. Norwegia zwiększa wydobycie ropy
Produkcja ropy i gazu w Norwegii wzrosła o ok. 100 tys. baryłek dziennie w czerwcu 2014 r., co stanowi sześcioprocentowy wzrost w stosunku do maja. Aktualnie wydobywa się już o 1,5% więcej ropy niż w tym samym okresie w 2013 r. Stale tworzone są nowe miejsca pracy. Nic na razie nie zapowiada, żeby wydobycie miało stracić na prędkości – przeciwnie, przez niepewną sytuację w stosunkach z Rosją zapotrzebowanie na wzmożoną dywersyfikację źródeł gazu i ropy wśród państw europejskich rośnie.
2. Unia Europejska (Bartłomiej Sawicki)
2.1.Rosja szykuje odwet za europejskie sankcje
Sankcje sektorowe nałożone przez Unię na Rosję w związku z jej rolą w kryzysie ukraińskim doprowadzą do podwyższenia cen energii w UE – ostrzegło w swoim komunikacie rosyjskie Ministerstwo Spraw Zagranicznych. Rosja zarzuca Unii, że jej polityka jest dyktowana przez USA. Podkreślono także, że UE z własnej woli stwarza przeszkody dla dalszej współpracy, zwłaszcza w kluczowym sektorze energetyki. Zaznaczono, że sankcje bardziej dotkną Brukselę niż Moskwę. Instrumentem rosyjskich reakcji odwetowych może być nakładanie zakazów eksportu do Federacji Rosyjskiej wybranych produktów (np. mięso, warzywa i owoce z Polski), jak również utrudnianie rozmów dotyczących nowych umów gazowych.
2.2. UE: powraca pytanie o sens dwóch siedzib PE
Europejski Trybunał Obrachunkowy obliczył, że roczne utrzymanie dwóch siedzib Parlamentu Europejskiego w Brukseli i w Strasburgu kosztuje rocznie 114 mln euro. Są to jak dotychczas pierwsze oficjalne szacunki w tej kwestii.
Przygotowany na wniosek PE raport Trybunału Obrachunkowego wykazał, że przeniesienie wszystkich obrad ze Strasburga do Brukseli może przynieść oszczędności szacowane na 2,5 mld euro w ciągu najbliższych 50 lat. Należy ponadto pamiętać, że w Luksemburgu znajdują się biura administracyjne Parlamentu. Na przeniesieniu tych pracowników do Brukseli można zaoszczędzić 80 mln euro w ciągu 50 lat.
Do niedawna nie było żadnych wiarygodnych obliczeń określających te koszty i niektóre z nich zostały arbitralnie włączone do lub wyłączone z raportu. Europosłowie, ich asystenci i urzędnicy Europarlamentu większość czasu spędzają w belgijskiej stolicy, do Francji wyjeżdżają tylko 12 razy w roku na 4-dniowe sesje. By zakończyć te kłopotliwe i kosztowne podróże, potrzeba zmiany unijnego traktatu i jednomyślnej zgody wszystkich państw członkowskich. Jednak Francja jak dotychczas jest przeciwna jakimkolwiek rozmowom na ten temat.
3. Wschód (Adrian Koładka)
3.1. Nowe pomniki na cześć turkmeńskich przywódców
W początkach września w Aszchabadzie ma zostać zbudowany pomnik prezydenta Gurbanguły Berdymuhammedowa. Będzie przedstawiał urzędującą głowę państwa na koniu i mierzył aż 5 m. Pomysł budowy pomnika został zaproponowany 25 lipca podczas posiedzenia turkmeńskiego rządu przez ministra spraw zagranicznych Raszyda Meredowa, przy „braku sprzeciwu” ze strony Berdymuhammedowa.
Co ciekawe,nowego monumentu doczeka się także poprzedni prezydent Turkmenistanu – Saparmurat Nijazow. Zdaniem obecnej głowy państwa, Turkmenbasza wniósł znaczący wkład w umocnienie niezależności i suwerenności Turkmenistanu, a także w uznanie neutralnego statusu kraju. Turkmeński prezydent podkreślił, że pomnik powinien być widoczny ze wszystkich stron. Ponadto Berdymuhammedow chce zainicjować nową tradycję polegającą na składaniu kwiatów na pomniku Nijazowa w rocznicę jego śmierci.
3.2. Rozmowy uzbecko-amerykańskie
Uzbecki prezydent Islam Karimow spotkał się w Taszkencie z szefem Centralnego Dowództwa Sił Zbrojnych USA Lloydem J. Austinem. Rozmowy dotyczyły współpracy bilateralnej. Generał Austin potwierdził gotowość USA do wzmocnienia współpracy z Uzbekistanem.
Co ciekawe,analogiczne spotkanie amerykański dowódca odbył z prezydentem Tadżykistanu Emomalim Rahmonem. Dyskutowano m. in. o wzmocnieniu granicy tadżycko-afgańskiej po wycofaniu się ISAF.
3.3. Zdaniem Rosjan za kryzys na Ukrainie odpowiada Zachód
Według badań Centrum Lewady 64% Rosjan uważa, że kryzys ukraiński jest „wynikiem interwencji Zachodu”, natomiast 20% przypisuje winę „nacjonalistycznej polityce ukraińskiego przywództwa”. Co więcej, zdaniem 82% respondentów prawdopodobny jest scenariusz przedłużającej się wojny domowej, 62% uznaje za możliwą wojnę ukraińsko-rosyjską, a 52% dopuszcza możliwość wybuchu trzeciej wojny światowej. Mimo tego, 55% pytanych popiera wspieranie prorosyjskich separatystów przy 22% sprzeciwiających się tej polityce.
3.4. Postawiono zarzuty Micheilowi Saakaszwilemu
28 lipca gruzińska prokuratura poinformowała o postawieniu zarzutów byłemu prezydentowi Micheilowi Saakaszwilemu. Chodzi o przekroczenie przez Saakaszwilego kompetencji władczych, np. podczas tłumienia protestów antyrządowych w 2007 r. Analogiczne oskarżenia są wysuwane pod adresem m. in. Wano Merabiszwilego (były premier) i Dawita Kezeraszwilego (były minister obrony).
Sam Saakaszwili określa sytuację jako polityczną zemstę rządzącej koalicji Gruzińskiego Marzenia.
3.5. Rosja planuje zawieszenie układu o wolnym handlu z Gruzją
Rosyjski rząd zamierza wydać dekret zawieszający zawarty dwadzieścia lat temu z Gruzją układ o wolnym handlu. Decyzja ta stanowi reakcję na podpisanie przez Tbilisi umowy stowarzyszeniowej z Brukselą, a zwłaszcza jej części gospodarczej. Projekt wspominanego dekretu znajduje się obecnie na finalnym etapie procedury przyjęcia.
Warto wspomnieć, że po konsultacjach rosyjsko-gruzińskich w Pradze 7 lipca br. specjalny pełnomocnik premiera Gruzji ds. stosunków z Moskwą, Zurab Abaszydze, oświadczył, iż dramatyczne zmiany w relacjach handlowych z Rosją nie są spodziewane.
3.6. Kraje G7 chcą blokować wsparcie Banku Światowego dla Rosji
Członkowie G7 będą występować przeciwko realizacji przez BŚ nowych projektów w Rosji. Decyzję podjęli wiceministrowie finansów zrzeszonych krajów podczas zeszłotygodniowej telekonferencji. Obecnie BŚ rozpatruje przeprowadzenie w Federacji Rosyjskiej dziewięciu przedsięwzięć o łącznej wartości 1,34 mld dol. Oprócz tego 10 innych projektów znajduje się na etapie wykonywania i finansowania.
Warto dodać, że kraje G7 dysponują łącznie 40% głosów w Banku, dzięki czemu mogą blokować akceptację poszczególnych przedsięwzięć przez Radę Dyrektorów.
4. Europa Południowo-Wschodnia (Bartłomiej Rusin)
4.1.Szef bułgarskiego MSZ podsumowuje swoją kadencję
Szef bułgarskiego Ministerstwa Spraw Zagranicznych Kristian Wigenin w wystąpieniu telewizyjnym podsumował swoje dokonania na tym stanowisku, stwierdzając, że zwiększyło się znaczenie Bułgarii w regionie Europy Południowo-Wschodniej i w obszarze Morza Czarnego. Wigenin stanowczo odrzucił tezę o pogłębiającej się izolacji Bułgarii na arenie międzynarodowej, wskazując, że wszystkie wizyty zagraniczne przedstawicieli bułgarskiego rządu były organizowane zgodnie z zasadą maksymalizacji korzyści z każdego tego typu wydarzenia. Szef bułgarskiego MSZ zwrócił też uwagę na swoje działania (szereg wizyt zagranicznych), mające umocnić stosunki dwustronne między Bułgarią i najważniejszymi krajami UE. Zdaniem Wigenina najważniejszym problemem, z jakim zetknęła się Bułgaria w mijającym roku, był kryzys na Ukrainie. W tym kontekście zwrócił uwagę na konsekwentne i jasne stanowisko rządu wobec kryzysu oraz na swoje dokonania w obronie mniejszości bułgarskiej mieszkającej w tym kraju. Wigenin stwierdził, że nowe sankcje nałożone na Rosję nie odbiją się negatywnie na sytuacji wewnętrznej i gospodarce Bułgarii, ale jego zdaniem lepszym wyjściem z sytuacji będzie zniesienie sankcji (jako że dotychczas nie przyniosły one efektu) i rozpoczęcie rozmów politycznych między skonfliktowanymi stronami.
4.2. Kolejne protesty Albańczyków w Skopje
O sprawie protestów informowaliśmy już wcześniej (zob.Horyzont 54). Setki Albańczyków zebrały się w stolicy kraju, żeby żądać uwolnienia sześciu współobywateli skazanych za zamordowanie pięciu Macedończyków na przedmieściach Skopje w kwietniu 2012 r. Protestujący zaapelowali do swoich przedstawicieli w parlamencie oraz członków albańskich partii politycznych, ale żaden z prominentnych polityków mniejszości nie wziął udziału w przemarszu ulicami miasta. Kierujący protestem nie odczytali oświadczenia z żądaniami, czego mają dokonać w najbliższym czasie na konferencji prasowej z udziałem rodzin uwięzionych Albańczyków.
5. Ameryka Północna i Południowa (Carmen Stachowicz)
5.1. Raport o torturach stosowanych przez Stany Zjednoczone
Podczas ponownego otwarcia debaty dotyczącej metod przesłuchań, jakie stosowane były przez Stany Zjednoczone po atakach na World Trade Center, prezydent Barack Obama ogłosił, że odtajniony w przyszłym tygodniu raport ukaże wszystkie techniki, jakie stosowane były wobec osób podejrzanych o terroryzm.
Prezydent wezwał przeciwników działalności śledczych, aby uwzględnili trudny okres, w jakim znajdowały się Stany Zjednoczone po atakach z 11 września, jednocześnie zgadzając się, że czyny te są z pewnością haniebną częścią amerykańskiej historii.
Raport to w głównej mierze krytyka Centralnej Agencji Wywiadowczej, która broni swoich działań, twierdząc, że były one zatwierdzone przez Departament Sprawiedliwości i nie były torturami.
5.2. Amerykańskie sankcje a rozmowy z Rosją
Stany Zjednoczone nałożyły kolejne sankcje na trzy rosyjskie sektory: energetyczny, finansowy i zbrojeniowy. Jednocześnie prezydent Obama zapewnił, że działania te nie są początkiem nowej zimnej wojny, lecz sprzeciwem przeciwko wspieraniu przez Rosję ukraińskich separatystów. Według prezydenta Stanów Zjednoczonych, kolejne sankcje przyczynią się do dalszego osłabienia rosyjskiej gospodarki i pozwolą na rozpoczęcie dyplomatycznych rozmów pomiędzy Rosją, Ukrainą, Unią Europejską i USA. Stany Zjednoczone zaprzeczyły informacjom o planowanej pomocy w uzbrojeniu ukraińskiej armii, ponieważ jest to sprzeczne z dążeniem do uniknięcia dalszego rozlewu krwi.
5.3. Clinton: Mogłem zabić Osamę bin Ladena
W opublikowanym przez stację Sky News nagraniu Bill Clinton oświadczył, że przed atakiem na World Trade Center z 11 września 2001 roku miał on szansę, jako prezydent Stanów Zjednoczonych, na zabicie Bin Ladena. Według byłego prezydenta USA do złapania najbardziej poszukiwanego terrorysty na świecie nie doszło głównie z przyczyn humanitarnych – w ataku mogło zginąć ok. 300 niewinnych kobiet i dzieci, co postawiłoby prezydenta na równi z Bin Ladenem. Celem administracji Clintona, w przeciwieństwie do Georga W. Busha, było schwytanie i postawienie przed sądem przywódcy Al-Kaidy.
Nagranie pochodzi z 10 września 2001 roku, gdy Bill Clinton nie był już prezydentem Stanów Zjednoczonych, i jest częścią jednego z kilku wykładów, jakie poprowadził podczas podróży po świecie.
6. Afryka (Wojciech Gil)
6.1.Prezydent Kenii zapowiedział odzyskanie kontroli nad wschodem kraju
Prezydent Kenii Uhuru Kenyatta rozkazał administracji państwowej odzyskanie z rąk prywatnych 22 jednostek obszaru obejmujących ok. 2 tys. km kwadratowych, znajdujących się na wschodzie kraju. Wśród podmiotów odpowiedzialnych za realizację tej decyzji są m.in. Ministerstwo Ziemi i Rozwoju Miejskiego oraz Narodowa Komisja ds. Ziemi. Głównym czynnikiem warunkującym ostatnią decyzję Kenyatty był raport, który wykazał przywłaszczenie w latach 2011-2012 powyższego obszaru, m.in. dzięki stosowaniu korupcji. Jak zaznaczył szef rządu, spowodowało to w konsekwencji przymus emigracji ludności oraz wzrost destabilizacji sąsiadującego z Somalią obszaru hrabstwa Lamu. Ponadto dotychczasowy status własnościowy na wschodzie kraju utrudniał realizację strategicznego dla całej Afryki Wschodniej projektu LAPSSET, czyli m.in. ropociągu transportującego „czarne złoto” z Sudanu Południowego do portu w Lamu.
6.2. Libia: państwa zawieszają działalność ambasad
W ogarniętej konfliktem wewnętrznym Libii coraz więcej państw zamyka ambasady. Przedstawicielstwa zawiesiły do tej pory m.in. Stany Zjednoczone, Niemcy, Francja i Turcja. W ubiegłym tygodniudecyzją szefa MSZ Radosława Sikorskiego placówkę zamknęła także Polska, ewakuując 24 Polaków oraz 6 mieszkańców Słowacji i 2 Litwy. Wobec libijskiego kryzysu przywódcy Wielkiej Brytanii, Włoch, Stanów Zjednoczonych, Niemiec oraz Francji zaapelowali do Organizacji Narodów Zjednoczonych o większe zaangażowanie międzynarodowe w tym kraju.
6.3. WHO przekaże 100 milionów dol. na walkę z wirusem Ebola
Dyrektor Generalny Światowej Organizacji Zdrowia Margaret Chan uzgodniła na spotkaniu z przywódcami państw dotkniętych wirusem ebola warunki przekazania 100 milionów dol. na walkę z epidemią. Dotychczas w wyniku zakażenia wirusem na terenie Gwinei, Liberii oraz Sierra Leone zmarło ponad 700 osób. Na obszarze tych krajów wprowadzane są kolejne środki mające powstrzymać rozprzestrzenianie się choroby, np. w Sierra Leone zarządzono stan wyjątkowy, natomiast Liberia zamknęła granice zewnętrzne. Sytuacją w Afryce Zachodniej coraz bardziej zaniepokojone są zagraniczne podmioty – m.in. linie lotnicze Zjednoczonych Emiratów Arabskich zawiesiły loty do Gwinei.
7. Azja Pacyficzna (Wojciech Jakóbik)
7.1. Geopolityka determinuje Chiny
Według Andrewa Phillipsa Chiny nie mają wielu alternatyw dla obecnej polityki zagranicznej, gdyż nie mogą bezpośrednio rzucić wyzwania Stanom Zjednoczonym. Dzieje się tak ze względu na więzi ekonomiczne między tymi krajami oraz silne zaangażowanie Amerykanów w regionie, które pozwala flankować Państwo Środka jego sojusznikom jak Wietnam. Narzędziami działania są organizacje takie jak ASEAN. Jak pisze Phillips na łamach „The National Interest”, Chińczykom pozostają zatem metody „miękkie”, jak wsparcie dla programów wojskowych na rzecz walki z klęskami żywiołowymi (HADR) czy integracja w ramach grupy BRICS. Mają one jednak słabe efekty doraźne i są obliczone na długą perspektywę. Chińczycy nie mogą się uniezależnić od importu z Japonii i eksportu do USA, nie będą także w stanie oprzeć swojej gospodarki na relacjach z Azją Centralną – przekonuje komentator „The National Interest”.