Tuskowe sobie-państwo, czyli koniec złotego wieku Polski

Organizm polityczny, który tworzą niby-instytucje jest już tylko niby-państwem. Marcin Piątkowski, ekonomista banku światowego, przekonywał niedawno, że Polska przeżywa złoty okres w swojej historii. Może się okazać, że czas ten został właśnie brutalnie zakończony.

„Nie można traktować obowiązującej konstytucji jako coś co niby jest, a w gruncie rzeczy go nie ma. Nie wolno mniemać, że wszystko jedno jakie prawa napisano a jakie zatwierdzono, bo ważni są tylko ludzie, którzy je wykonują. Nie wolno, bo prawo lub bezprawie ludzi wychowuje. Ośrodek władzy, czynnik absolutnie niezbędny dla harmonijnego rozwoju społeczeństwa, został u nas zmarnowany”.

Wbrew pozorom, fragmentu tego nie napisał jakiś symetrysta zatroskany o stan polskiego państwa po aresztowaniu Mariusza Kamińskiego i Macieja Wąsika. Cytat pochodzi z książki Pawła Jasienicy pt. Polska anarchia. Książka opowiada o dziejach upadku dawnej Rzeczypospolitej. Zdaniem Jasienicy, główna przyczyna w największym skrócie leżała w słabości państwa, które nie potrafiło utemperować egoizmu magnatów.

Analogia do współczesności jest więcej niż uderzająca. Obie zwaśnione dziś strony, niczym dwa wielkie rody magnackie, tkwią w przekonaniu, że przywrócenie praworządności polega na wymianie tamtych ludzi, naszymi. Tak jak przed wiekami, interes polityczny wyrażany przez lidera jakiegoś stronnictwa jest mylony z interesem państwa. I tak Polacy dają wyraz swojej politycznej niedojrzałości po raz wtóry. Sobie-państwo Tuskowe lub Kaczyńskie przypomina dalekiego kuzyna sobie-państwa Radziwiłłów lub Wiśniowieckich.

Odpowiedzialność jednak nie przypada tylko na PiS i PO. Winą należy obarczyć architektów systemu, bo to on pozwala na takie warcholstwo. W innych państwach Zachodu klasa polityczna wcale nie jest bardziej oświecona i patriotyczna. To normalne, że wszędzie partie dążą do realizacji własnych interesów bez krepującego polityczne ruchy gorsetu prawa.

Jeśli na Zachodzie jest stabilnej niż u nas, to przede wszystkim dlatego, że system polityczny zawiera bezpieczniki, dzięki którym wraz ze zmianą reżimu nikomu nie przychodzi nawet na myśl, żeby uznawać jakieś instytucje państwa (państwa, a nie partii, na Boga!), za niby-instytucje. Organizm polityczny, który tworzą niby-instytucje, jest już tylko niby-państwem. A takiego tworu nie sposób traktować poważnie.

Co zastanawiające, cytat Pawła Jasienicy nie dotyczy wcale wieku XVIII lub nawet XVII. To komentarz do pierwszych wolnych elekcji po śmierci ostatniego z Jagiellonów. W optyce Jasienicy to właśnie wówczas zostały podjęte decyzję, których konsekwencje zaczęliśmy oglądać wiek i dwa wieki później. Zalążek kryzysu istniał już w złotym wieku. Zbyt mocno ograniczyliśmy władzę królewską, zbyt mocno pozwoliliśmy na niezależność magnaterii.

Jeśli bierzemy na poważnie tezę Marcina Piątkowskiego, że oto na naszych oczach trwa kolejny złoty okres w historii Polski i powoli doskakujemy gospodarczo do Zachodu, to aresztowanie posłów w Pałacu Prezydenckim może być symbolicznym końcem tego złotego okresu.

Jasienica zamiast dywagować na temat obiektywnych praw historii, lubił powoływać się na ludowe przysłowia. Jedno utkwiło mi w pamięci, bo koresponduje z obecną sytuacją Polski: „Na pochyłe drzewo wszystkie kozy skaczą”. A kóz jest przecież dziś całe mnóstwo.

Trwa debata nad centralizacją Unii Europejskiej, istnieje ryzyko wycofywania się USA z Europy połączone z realnym zagrożeniem wojną z Rosją. Kto będzie poważnie traktował nasz głos, jeśli z zatrważającą prędkością wielka Polska naszych snów zamienia się w republikę bananową?

Właśnie taką dynamiką odznaczał się kryzys I RP. Koniec korzystnej sytuacji geopolitycznej upiornie rymował się z chaosem wewnętrznym. Dlatego tak mocno irytuje mnie retoryka polityczna towarzysząca obecnej sytuacji. Obie strony bawią się dziś w grupę rekonstrukcyjną z lat 80. PiS widzi w sobie „Solidarność” dyskryminowaną przez komunistów.

Głodówki, więźniowie polityczni, analogie do stanu wojennego. 70-latkowie znów mogą pomachać flagami i poczuć się młodo. Ekipa Tuska tak samo lubi widzieć w sobie świeży powiew sierpniowej wolności, gdzie demokratyczne, uśmiechnięte marsze przyniosły ostatecznie nagrodę w postaci przejęcia władzy z rąk zdegenerowanych aparatczyków.

Tymczasem I RP bardziej kole w oczy, także w gorzko-zabawnym wydaniu. Oto jedyną siłą polityczną w Polsce, która zachowuje rozum, jest ugrupowanie tworzone częściowo przez warchołów, noszące nazwę Konfederacji. A „reset konstytucji”, który zaproponował Krzysztof Bosak jest w tej chwili jedynym racjonalnym wyjściem z kryzysu. Oczywiście na tym etapie konfliktu nikt, chyba również sam Bosak, nie wierzy w ten scenariusz. Po obydwu stronach jest wściekłość i chęć zemsty, a nie troska o przyszłość.

Przywołany na początku fragment z Jasienicy kończy się następująco: „Elementów anarchizujących wszędzie był dostatek. U nas zabrakło tylko dla nich tamy, w skutek czego od połowy XVII w., kiedy potop wojen spustoszył i zbarbaryzował kraj, spęczniały one do potwornych rozmiarów. Jak się nazywa w naszej historii chwila wyjścia z długotrwałego kryzysu? Zowie się Konstytucja III maja. Ośrodek władzy wracał do życia dzięki nowej ustawie”. Obyśmy obudzili się szybciej i oby konsekwencje obecnego kryzysu były zupełnie inne.