„1670”. Zabrakło tylko Jandy i Stuhra, żeby pękła skala libkometru

Kamil Fejfer nazwał serial 1670 „szkłem kontaktowym dla 30-latków”. Rzeczywiście stężenie wielkomiejskiej libkozy w komedii Netflixa przekracza moje granice tolerancji dla mentalu uśmiechniętej Polski. Przez 8 odcinków oglądamy kolejne wcielenie czerstwych żartów o podkarpackich, wąsatych Januszach, tym razem tych XVII-wiecznych. Bo wiecie, kultura wujów z Polski B ma długie trwanie. Cywilizacyjne odpady, których trzeba się wstydzić przed światem, były tu od zawsze – taki jest główny przekaz ideologiczny netflixowej produkcji.

Można wręcz odnieść wrażenie, że Jan Paweł z Adamczyszy, jak oczywiście w nawiązaniu do JPII i Piotra Adamczyka nazywa się główny bohater, jest PiSowskim burakiem, który przez tego małego karakana nadrobił odrobinę dystansu ekonomicznego do wielkomiejskiej klasy średniej i obrósł w piórka narodowej dumy.

Reprezentantem elity społecznej jest w tej niby XVII-wiecznej opowieści mieszczanin, wirtuoz mandoliny i obyły w świecie kupiec, popisujący się swym francuskim. Nikt by nie zauważył, gdyby aktorem wcielającym się w tego bohatera był Rafał Trzaskowski.

Najbardziej pozytywną postacią jest młoda szlachcianka a jednocześnie feministka Aniela, która uświadamia wieśniaków ekologicznie, wyśmiewa dewocyjny katolicyzm swojej matki, a swojego ojca ruga za batożenie chłopów, bezsensowną rywalizację z sąsiadem o najdłuższego kutasa i ogólnorozwojowy debilizm. Aniela zakochuje się w Litwinie Macieju, pomocniku kowala. Ten zna łacinę lepiej niż Jan Paweł, sprytem przerasta księdza, szlachtę i magnata, a w Adamczysze znalazł się dzięki wymianie Erasmus (Boże miłosierny, jaki to jest krindż).

Generalnie zabrakło tylko Macieja Stuhra i Krystyny Jandy, aby pękła skala libkometru. Jadu sączonego wprost z oświeconej warszawki jest tu tyle, że chyba szkoda czasu, żeby wszystkie te NAWIĄZANIA KULTUROWE DLA INTELIGENTNYCH LUDZI, opisywać.

Jednak mimo wszystko jest w tym serialu jakaś może nieuświadomiona przez samych twórców fascynacja światem sarmackim. Tym epikurejskim snem pełnym miodu, szabel, otłuszczonych wąsisk i szlacheckich brzuchów ledwo mieszczących się w lśniących, karmazynowych strojach. Spokoju naszej chaty z kraja, piękna dworkowych wnętrz, barokowego przesytu, antynowoczesnej beztroski i pozahistorycznego optymizmu.

Wygląda to tak, jakby wysuszony wielkomiejski veganin pod pozorem bezpiecznej ironii patrzył na ten kolorowy sarmacki świat z 20 piętra szklanego wieżowca i tęsknił. Za czym? Nie tylko za zapachem suto zastawionego stołu, ale przede wszystkim za polską swoistością kulturową.

Ostatecznie cieszy mnie, że 1670 powstał, nawet jeśli serial wstydzi się sarmackiej Polski. I tak, kilkanaście momentów jest naprawdę zabawnych, jak na przykład ten, w którym Jan Paweł mówi, że Polska to najpotężniejszy kraj na świecie, Sarmaci to naród wybrany przez Boga i nic już się wielkiego nie wydarzy, bo nadszedł koniec historii.

Sam powrót do imaginarium dawnej Rzeczypospolitej w popkulturze głównego nurtu jest wartościowy. I owszem dostajemy po oczach stereotypami. Wątpię, że kiedykolwiek zobaczymy serial, w którym na przykład lisowczycy zostaną przedstawieni jak polscy Peaky Blinders. Choć potencjał drzemie w tym temacie niesamowity.

Cieszy mnie jednak, że nawet liberalni twórcy zauważają, że istnieje coś takiego jak długie trwanie narodu, a nasza tożsamość w pewien tajemniczy sposób nadal wypływa z kulturowego dziedzictwa dawnej Rzeczpospolitej. Śmiejmy się z Sarmatów, ale nie zapominajmy, że nimi jesteśmy.