Tajwan chce produkować półprzewodniki w Polsce. Dołączymy do obozu antychińskiego?

Republika Chińska na Tajwanie potrzebuje Polski, aby wzmocnić swoją pozycję na arenie międzynarodowej, zaś dla Warszawy zintensyfikowanie relacji z Tajpej otwiera perspektywę awansu technologicznego. W grę wchodzi m.in. inwestycja TSMC – największego producenta półprzewodników na świecie, który chce działać w naszym kraju. W obliczu takiej koniunktury polskie władze powinny stworzyć dogodne warunki współpracy, aby szerzej otworzyć swój rynek dla tego azjatyckiego tygrysa. Jest to ogromna szansa, aby Polska uzyskała status poważnego i wiarygodnego partnera w regionie, co z kolei zwiększyłoby prawdopodobieństwo zainteresowania innych światowych podmiotów z branży high-tech uruchomieniem inwestycji nad Wisłą.

Początki współpracy

Wzajemne relacje obu krajów budowane są od 1992 roku, kiedy to powstało Biuro Polskie w Tajpej. Od tego czasu sukcesywnie rozwijana jest obustronna współpraca w obszarze handlu, technologii, inwestycji, nauki oraz kultury. W 2012 roku Polska jako jedyny kraj UE uzyskała zgodę od tajwańskich władz na eksport wieprzowiny, co było niebagatelnym osiągnięciem dla naszego kraju.

Podłoże do współpracy jest więc kształtowane od wielu lat, jednak od niedawna relacje na linii Polska–Tajwan osiągają jeszcze wyższy poziom. Jak wynika z danych Głównego Urzędu Statystycznego wymiana handlowa pomiędzy Warszawą a Tajpej cechuje się rosnącym deficytem po stronie Polski.

Głównymi towarami eksportowanymi na wyspę są produkty sektora elektronicznego i maszynowego (udział po około 18%), ale również artykuły spożywcze. Polska importuje z Tajwanu przede wszystkim półprzewodniki, panele LCD oraz inne części elektroniczne (udział około 60% importu). Polski eksport wynosi ok. 1,1 mld zł, natomiast wartość importu jest równa ok. 13 mld zł i jest to stan na 2022 rok.

Akcentowanie coraz bardziej asertywnej polityki zagranicznej przez Pekin wobec Waszyngtonu od 2012 roku oraz rozpoczęcie wojny handlowej z Chinami przez Donalda Trumpa w 2018 roku spowodowało, że nasze do niedawna kwitnące relacje polityczne z ChRL są obecnie chłodniejsze.

Modelowym przykładem naszej przynależności do świata kolektywnego Zachodu pod egidą Stanów Zjednoczonych był casus technologii 5G, której implementacją w Polsce była zainteresowana chińska firma Huawei, która ostatecznie nie uzyskała dostępu do polskiego rynku w związku z konkurowaniem w tej dziedzinie z USA.

Ponadto ciche wsparcie ChRL oferowane Federacji Rosyjskiej w agresji na Ukrainę, przy jednoczesnej ogromnej wielodomenowej pomocy Polski dla oblężonego sąsiada, również przyczynia się do ochłodzenia relacji na linii Pekin–Warszawa.

Jak pisał Adrian Brona w raporcie Centrum Analiz KJ: „W ostatniej dekadzie Polska osiągnęła niespotykany wcześniej poziom relacji politycznych z Chinami. Motywacje do zacieśniania stosunków miały charakter czysto gospodarczy. Nie pomogło to jednak ani w otwarciu chińskiego rynku na import znad Wisły, ani w sprowadzeniu dużych chińskich inwestycji”.

Taka postawa w kompilacji z nieefektywnym działaniem inicjatywy Nowego Jedwabnego Szlaku (której Polska była – w percepcji chińskich władz – nieformalnym liderem w Europie) oraz zaniedbaniem projektu 17+1, tzn. chińskiej współpracy z regionem CEE, poskutkowała obniżeniem dynamiki kontaktów między Pekinem a Warszawą.

Współpraca mimo dyplomatycznych przeszkód

Polskie stanowisko, uznające politykę ,,jednych Chin”, generuje liczne bariery w rozwijaniu bilateralnej współpracy polsko-tajwańskiej, jednak oba kraje znalazły wspólną płaszczyznę do utrzymywania więzi politycznych w formie relacji na szczeblu parlamentarnym.

W ramach obecnego rządu funkcjonuje Polsko-Tajwański Zespół Parlamentarny, w którego skład wchodzi 92 członków, a w 2022 roku stworzono analogiczne gremium na Tajwanie. Spotkanie obu grup odbyło się pod koniec 2022 roku oraz w czerwcu 2023 roku.

Warto wspomnieć, że w kwietniu 2023 roku miała miejsce wizyta Tajwańskiej Misji Handlowej w PARP (Polska Agencja Rozwoju Przedsiębiorczości). Podczas dwudniowego forum przedstawiciele 19 tajwańskich firm i polskiego biznesu mieli możliwość nawiązać kontakty poprzez spotkania B2B oraz zapoznać się z trendami i perspektywami gospodarczymi dla Polski.

Następnie w lipcu tego roku podpisano porozumienie między polską spółką Exatel S.A., która zarządza siecią światłowodową a największą tajwańską firmą telekomunikacyjną Chunghwa Telecom Company, o współpracy w zakresie cyberbezpieczeństwa, rozwoju technologii SDN (Software-Defined Network), a także badań i rozwoju (R&D). Natomiast we wrześniu zorganizowano na Tajwanie największe w historii targi SEMICON, gdzie przedstawiciele polskiego biznesu mieli szansę zadebiutować.

Wydarzenie z kwietnia 2023 roku było współtworzone i koordynowane przez organizację TAITRA (Tajwańska Rada Rozwoju Handlu Zagranicznego), która od 1970 roku zajmuje się promowaniem globalnego handlu i od 1998 roku posiada oddział w Warszawie.

Kolejnym ważnym elementem budującym warunki dla obustronnej współpracy ekonomicznej było otwarcie w 2018 roku w Tajpej Zagranicznego Biura Handlowego Polskiej Agencji Inwestycji i Handlu, którego głównym zadaniem jest promowanie i wspieranie kontaktów gospodarczych oraz inwestycji. Wymienione organizacje systematycznie pracują nad szukaniem możliwości współpracy pomiędzy tajwańskimi i polskimi firmami.

Przykładowo tajwańska firma USI (Universal Scientific Industrial) postrzega nasz kraj jako jednego z najważniejszych partnerów regionu EMEA (region obejmujący Afrykę, Bliski Wschód i Europę) w kwestii dywersyfikacji światowego łańcucha dostaw półprzewodników.

Co ciekawe, na horyzoncie zarysowują się również perspektywy inwestycji w naszym kraju najważniejszego światowego podmiotu branży półprzewodników, mianowicie firmy TSMC. Doniesienia te płyną od przedstawicieli Tajwanu i zostały potwierdzone przez agencję Reuters.

Z nieoficjalnych zapowiedzi wynika, że budowa fabryki półprzewodników planowana jest w okolicach Gdańska, gdzie ma powstać Park Przemysłowy Semicon. Wspomnianą inwestycją zainteresowane są również podmioty z Republiki Korei oraz Japonii. Niewątpliwie impulsem kierującym uwagę Tajwańczyków w stronę Polski było ogłoszenie Intela o wyborze lokalizacji budowy zakładu integracji i testowania półprzewodników w Miękini pod Wrocławiem.

W otoczeniu rywalizacji na linii Waszyngton–Pekin oraz perspektywie wybuchu konfliktu w Cieśninie Tajwańskiej obóz szeroko pojętego Zachodu przyjął strategię decouplingu, albo raczej deriskingu, jak wolą nazywać ten proces przedstawiciele mocarstw europejskich.

W rozumieniu USA koncepcja ta docelowo zakłada maksymalne ograniczenie wymiany handlowej, kapitałowej, ludzi oraz idei w relacjach z Chinami, a także powrót przemysłu do macierzy, czyli na amerykańską ziemię. Z kolei wśród europejskich przywódców inicjatywa ta formułowana jest w nieco łagodniejszej wersji, mianowicie ma skutkować obniżeniem ryzyka w obrębie wzajemnych relacji z ChRL.

Właśnie z takim modelem działania korespondują w/w zapowiedzi o planach rozbudowy sektora najnowszych technologii na terenie Polski.  Zarówno projekt Intela, jak i możliwa inwestycja TSMC (czy też Korei albo Japonii) wpisują się w prawodawstwo UE dotyczące procesorów – European Chips Act, którego celem jest zwiększenie bezpieczeństwa łańcuchów dostaw w branży półprzewodników i ożywienie przemysłu zaawansowanych układów scalonych w Europie. Z przywołanym aktem prawnym korespondują niedawne komunikaty dotyczące tajwańskich inwestycji na rynku Unii Europejskiej.

Na początku sierpnia 2023 roku TSMC ogłosiło plany uruchomienia ESMC (European Semiconductor Manufacturing Company) oraz budowy fabryki półprzewodników w Niemczech (dokładniej w Dreźnie) we współpracy z lokalnymi firmami (Bosch, Infineon oraz NXP), na potrzeby przemysłu i sektora motoryzacyjnego. W marcu 2022 roku uruchomiono Taiwania Capital, czyli tajwański fundusz inwestycyjny (wysokiego ryzyka) dla Europy Środkowo-Wschodniej.

Katalizatorem do jego utworzenia była pandemia COVID-19, podczas której doszło do wzajemnej wymiany pomocy medycznej i tym samym wypracowania nowych połączeń między wyspą a krajami Europy Środkowo-Wschodniej. Wówczas Tajwan podarował maseczki oraz środki medyczne do państw regionu, a Polska, Czechy, Słowacja i Litwa zrewanżowały się, wysyłając szczepionki. W ramach funduszu zapowiedziano inwestycję w produkcję półprzewodników na Litwie, przy czym kooperacja ma także obejmować technologię EV i laserową.

Litwa zacieśnia relacje z Tajwanem w obliczu skonfliktowania się z Chinami kontynentalnymi. Tak odważnie prowadzona polityka zagraniczna rządu w Wilnie umotywowana jest manifestacją członkostwa i chęci wzmacniania tzw. demokratycznego bloku w opozycji do obozu autokratycznego (Chiny, Rosja, Białoruś), nawet pomimo faktu, że nie popiera jej ponad 60% społeczeństwa tego kraju.

Tajwan przyszłością dla Polski

Dla tajwańskich partnerów Polska wyróżnia się m.in. niezłym stanem infrastruktury, silną bazą talentów technicznych – szczególnie dużymi kompetencjami w fotonice – oraz konkurencyjnością kosztową i sporym rynkiem wewnętrznym. W Polsce badania nad technologiami światłowodowymi realizowane są od lat 70. ubiegłego wieku, kiedy to uczeni z Uniwersytetu Marii-Curie Skłodowskiej z Lublinie utworzyli jedną z pierwszych grup badających światłowody w Europie.

Zatem w ciągu pięćdziesięciu lat ukształtował się spory potencjał infrastrukturalny i kadrowy w naszym kraju, co jest zauważane i doceniane na świecie. Wysoka pozycja Polski w percepcji Tajwanu i sygnalizacja woli współpracy są solidnym fundamentem do urzeczywistnienia awansu technologicznego RP.

Warto odnotować, że we wrześniu 2022 roku swoją działalność rozpoczęła polsko-tajwańska grupa robocza ds. półprzewodników, wskutek podpisania dokumentu MOE (Memorandum of Understanding), której celem będzie zbudowanie platformy do pogłębiania współpracy między urzędami państwowymi, ekspertami ds. badań i rozwoju, biznesem, a także środowiskiem akademickim.

W obecnej sytuacji międzynarodowej Polska powinna zasadniczo zwiększyć wszelkie wysiłki dyplomatyczne, biznesowe i polityczne na rzecz pogłębiania współpracy z Tajwanem, głównie w zakresie najnowszych technologii. Taka polityka obliczona jest na długofalowe korzyści: unowocześnienie krajowej gospodarki, mocniejsze włącznie regionu Europy Środkowej w zaawansowane technologicznie łańcuchy dostaw oraz rewitalizację europejskiego przemysłu w celu urzeczywistnienia koncepcji decouplingu.

Pozwoli nam ona znacząco poprawić konkurencyjność gospodarczą na tle Europy, szczególnie biorąc pod uwagę perspektywę pełnego włączenia Ukrainy (a może też innych krajów bloku wschodniego) do struktur Unii Europejskiej. Jednak aby istotnie poszerzyć kooperację z Tajwanem, polskie władze muszą stworzyć odpowiednie warunki współpracy w postaci ułatwień celnych i biurokratycznych.