59 Horyzont Jagielloński
Poniżej prezentujemy skrót informacji z najnowszego Horyzontu Jagiellońskiego. To publikowany cyklicznie przegląd najważniejszych faktów, analiz i komentarzy z ostatniego tygodnia.
1. Europa (Paula Trzuskolas)
1.1. Włoski senat redukuje swoje uprawnienia
Ograniczenie uprawnień włoskiego senatu jest częścią planu premiera Włoch, Matteo Renziego, który chce wyprowadzić kraj z głębokiej recesji. Senat ma być organem nieelekcyjnym, o mniejszych uprawnieniach do zmiany przepisów proponowanych przez niższą izbę. Droga do głosowania nie była prosta: zgłoszono prawie 8 tysięcy poprawek do projektu. By prawo weszło w życie, prawdopodobnie odbędzie się referendum w tej sprawie. Kiedy? Nie wiadomo ze względu na dalej trwające debaty i głębokie partyjne podziały we Włoszech.
1.2. Szkoccy nacjonaliści tracą na popularności
W 53 numerze „Horyzontu” pisaliśmy o problemach z organizacją debaty między Alistairem Darlingiem, jednym z szefów kampanii antyseparatystycznej „Better Together” i byłym ministrem skarbu w rządzie Gordona Browna, a Alexem Salmondem, pierwszym ministrem Szkocji i członkiem Szkockiej Partii Narodowej. Doszło do niej kilka dni temu. Dla szkockich nacjonalistów nie skończyła się ona pozytywnie. Alex Salmond wykazał się dużym nieprzygotowaniem. Zasypany pytaniami przez Darlinga nie potrafił odpowiedzieć na wiele z nich, pokazując, że plan uzyskania niepodległości przez Szkocję jest bardzo niedopracowany, a przez to dla Szkotów niebezpieczny – przynajmniej na razie. Badania opinii publicznej przeprowadzone w Szkocji wykazały, że po debacie, na którą tak nalegał Salmond, poparcie dla jego projektu znacznie spadło. Już następnego dnia kampania mówiąca „nie” szkockiej niepodległości zwiększyła przewagę z sześciu do czternastu punktów procentowych. Jeśli pominąć osoby niezdecydowane, 57% wyborców popiera bycie częścią Zjednoczonego Królestwa, natomiast tylko 43% (spadek o 4 punkty procentowe) chciałoby stworzyć w pełni samodzielne państwo.
Długo wyczekiwane referendum odbędzie się 18 września. Czy wysiłki pokoleń Szkotów, marzących o niepodległym państwie, zostały zniweczone przez tę debatę? Warto w tym kontekście przypomnieć o sukcesie Kennedy’ego, zbudowanym głównie na słynnej telewizyjnej debacie z Nixonem. Szkoccy nacjonaliści mogą już nie odrobić strat.
1.3. Opóźniona Francja zagrożeniem dla Europy i strefy euro
Europejski think-tank Centrum Ekonomii i Badań Biznesu (CEBR) ostrzega, że Francja może być źródłem nowego kryzysu. Powolne tempo reform, wysokie bezrobocie, ogromny deficyt budżetowy i liczne problemy są zagrożeniem dla tego państwa, będącego drugą pod względem wielkości gospodarką w Europie. Ryzyko, że Francja zostanie daleko w tyle za swoimi sąsiadami pod względem wprowadzania reform nie jest bez znaczenia – mówi Danae Kyriakopoulou, jedna z przedstawicieli CEBR. Ekonomistka być może dostrzega we Francji pewne symptomy, które pogrążyły jej ojczyznę. Prezydent Hollande, walczący ze słabnącą popularnością, nie potrafi wyprowadzić państwa z kryzysu. Cięcia wydatków i drobne reformy nie hamują rosnącego bezrobocia i kryzysu coraz bardziej ogarniającego Francję.
2. Unia Europejska (Bartłomiej Sawicki)
2.1. Kraje UE przedstawiły kandydatów na członków Komisji
Kraje UE mają czas do końca sierpnia na uformowanie ostatecznego składu nowej Komisji Europejskiej. Do końca października nowy skład KE powinien zatwierdzić Parlament Europejski. Najciekawsza wydaje się rywalizacja o stanowisko Wysokiego Przedstawiciela Unii ds. Zagranicznych i Polityki Bezpieczeństwa. Kontrkandydatami dla forsowanej przez Polskę kandydatury Radosława Sikorskiego są Federica Mogherini, szefowa włoskiej dyplomacji, oraz Kristalina Georgijewa, która z ramienia Bułgarii była dotychczas komisarz ds. pomocy humanitarnej. Wśród innych potencjalnych współpracowników nowego szefa Komisji Europejskiej Jean-Claude’a Junckera są:
AUSTRIA: Johannes Hahn, obecnie komisarz UE ds. polityki regionalnej.
BELGIA: brak zgłoszonego kandydata. To efekt niedawnych wyborów parlamentarnych i braku nowej trwałej koalicji rządzącej. Wśród kandydatur wymienia się obecnego komisarza ds. handlu Karela De Guchta oraz Marianne Thyssen, posłankę do Parlamentu Europejskiego, przewodniczącą partii Chrześcijańscy Demokraci i Flamandowie.
CHORWACJA: Neven Mimica, obecnie komisarz ds. ochrony konsumentów.
CYPR: Christos Stylianides, były rzecznik rządu.
CZECHY: Vera Jourova, obecna minister rozwoju regionalnego.
DANIA: nie zgłoszono kandydata. Obecna premier kraju Helle Thorning-Schmid jest jedną z kandydatek na szefową Rady UE.
ESTONIA: Andrus Ansip, były premier kraju.
FINLANDIA: Jyrki Katainen, były premier, obecny tymczasowy komisarz ds. gospodarczych i walutowych.
FRANCJA: Pierre Moscovici, były minister finansów nominowany na stanowisko unijnego komisarza ds. gospodarczych i walutowych.
GRECJA: Dimitris Awramopulos, obecny minister obrony.
HOLANDIA: brak zgłoszonego kandydata. Wśród potencjalnych kandydatur wymienia się obecnego ministra finansów Jeroena Dijsselbloema oraz obecnego ministra spraw zagranicznych Fransa Timmermansa.
IRLANDIA: Phil Hogan, obecny minister środowiska.
ŁOTWA: Valdis Dombrovskis, były premier kraju.
LITWA: Vytenis Povilas Andriukaitis, obecny minister zdrowia.
MALTA: Karmenu Vella, były minister turystyki.
NIEMCY: Guenther Oettinger, obecny unijny komisarz ds. energii.
PORTUGALIA: Carlos Moedas, sekretarz stanu w portugalskim rządzie. Był odpowiedzialny m.in. za agencję ESAME – instytucję powołaną do monitorowania i kontrolowania implementacji reform uzgodnionych pomiędzy Portugalią a tzw. troiką (Komisją Europejską, EBC i MFW).
RUMUNIA: Dacian Ciolos, dotychczasowy komisarz ds. rolnictwa.
SŁOWACJA: Maroš Šefčovič, unijny komisarz ds. stosunków międzyinstytucjonalnych i administracji.
SŁOWENIA: zgłoszono trzech kandydatów. Wśród nich jest ustępująca premier Alenka Bratusek, minister spraw zagranicznych Karl Erjavec oraz Tanja Fajon, członek Parlamentu Europejskiego.
SZWECJA: Cecilia Malmström, komisarz UE do spraw wewnętrznych.
WIELKA BRYTANIA: Jonathan Hill, były przewodniczący Izby Lordów.
WĘGRY: Tibor Navracsics, obecny minister spraw zagranicznych.
2.2. UE utworzy z Kanadą strefę wolnego handlu
Po prawie roku od parafowania wstępnej umowy, ostateczny tekst porozumienia o wolnym handlu pomiędzy Kanadą a UE został uzgodniony. CETA (Comprehensive Economic and Trade Agreement) parafowano 18 października 2013 roku, jednak negocjatorzy obu stron prawie rok uzgadniali wszystkie szczegóły techniczne. Ostateczny tekst będzie musiał zostać zatwierdzony przez 28 państw członkowskich UE i 10 prowincji Kanady. Nie wiadomo, czy to się uda: obiekcje mogą mieć Niemcy. Niemiecka prasa informuje, że wątpliwości Berlina wciąż budzą zapisy dotyczące ochrony przedsiębiorców inwestujących w UE. Zapisy te mogłyby doprowadzić do wyłączenia takich inwestorów z części unijnych przepisów, szczególnie tych dotyczących ochrony środowiska. Tymczasem Kanada informuje, że między stronami nie ma już punktów spornych.
3. Wschód (Adrian Koładka)
3.1. Strategiczne partnerstwo chińsko-turkmeńskie?
Turkmeńskie MSZ przyjęło delegację chińską z wiceministrem spraw zagranicznych CHRL Chengiem Guopingiem na czele. Dyskutowano o aktualnym stanie i perspektywach rozwoju „strategicznego partnerstwa” na linii Aszchabad-Pekin. W szczególności skupiono się na zbliżającej się trzeciej sesji Komitetu Współpracy między Turkmenistanem a Chinami – instytucji zajmującej się kooperacją w takich dziedzinach jak m. in. energetyka, nauka, transport czy edukacja.
3.2. Nie będzie bazy wojskowej USA w Uzbekistanie
Uzbeckie MSZ zdementowało plotki, jakoby amerykańska baza wojskowa miałaby zostać ponownie otwarta. Uzasadniono to następująco: Uzbeckie prawo ziemi nie zezwala na to, by terytorium było wykorzystywane przez obce rządy dla celów militarnych. Warto przypomnieć, że przedstawione przez MSZ wyjaśnienie mija się z prawdą – przykładowo od 2001 r. w Termezie funkcjonuje niemiecka baza wojskowa. Wydaje się, że prawdziwym powodem wydania tego oświadczenia jest obawa przed reakcją Rosji. Przemawia za tym wypowiedź rosyjskiego deputowanego Ilji Drozdowa w radiu „Gawarit Moskwa”, który zasugerował, że w przypadku zgody Taszkentu na ponowne uruchomienie bazy Rosja powinna wyrzucić wszystkich imigrantów zarobkowych z Uzbekistanu.
3.3. „Międzyetniczny” kanał telewizyjny w Kazachstanie
Być może w przyszłym roku w Kazachstanie powstanie nowy kanał telewizyjny, ukierunkowany na budowanie przyjacielskich stosunków między różnymi grupami etnicznymi zamieszkującymi kraj. Autorami pomysłu są przedstawiciele Stowarzyszenia Tatarów i Baszkirów Kazachstanu. U podstaw inicjatywy leży przekonanie, że poszczególne grupy etniczne wiedzą o sobie zbyt mało. Nowy kanał miałby nosić nazwę „Birlik” (co oznacza „jedność”). Jego misja polegałaby na umożliwieniu prezentacji różnorodnych kultur, współistniejących w Kazachstanie.
4. Europa Południowo-Wschodnia (Bartłomiej Rusin)
4.1. W Bułgarii powołano rząd techniczny
Prezydent Rosen Plewnelijew wyznaczył we wtorek 5.08 nowego szefa rządu tymczasowego, którym został prof. Georgi Bliznaszki. Urodzony w 1956 roku Bliznaszki z wykształcenia jest prawnikiem i dotychczas pracował na Wydziale Prawa Uniwersytetu im. św. Klimenta Ochydzkiego w Sofii. Nowy premier posiada też doświadczenie w polityce – był posłem w parlamencie 36. kadencji, w latach 2004-2005 obserwatorem w PE, a później również posłem do europarlamentu w 2007 roku. W latach 2005-2009 Bliznaszki po raz kolejny sprawował funkcję deputowanego w bułgarskim parlamencie, a ostatnio w lutym 2014 roku został szefem komitetu ds. referendum w sprawie reformy systemu wyborczego.
Gabinet techniczny składa się z 20 osób. Co ciekawe, jest w nim aż czterech wicepremierów (Ekaterina Zachariewa, prof. Jordan Christoskow, Christo Iwanow i Iliana Canewa). Poprzedni rząd Płamena Oreszarskiego składał się z 16 osób.W wystąpieniu po oficjalnym zaprzysiężeniu Bliznaszki podkreślił, że najważniejszym obecnie zadaniem jest odbudowa zaufania obywateli do instytucji publicznych, a gabinet techniczny dołoży wszelkich starań w celu zaktywizowania Bułgarów w jesiennych wyborach parlamentarnych.
4.2. Czarnogóra nieobjęta sankcjami przez Rosję
W odpowiedzi na sankcje UERosja zdecydowała się wstrzymać import wielu produktów spożywczych, na czym – jak wiemy – ucierpiała również Polska. Okazuje się jednak, że sankcje ze strony Moskwy nie odbiją się negatywnie na gospodarce Czarnogóry. Stało się tak dlatego, że na liście zakazanych produktów nie ma towarów z tego kraju. Czarnogóra eksportuje do Rosji głównie mięso i wino, a od początku bieżącego roku wartość wymiany handlowej między oboma krajami wyniosła 10 mln euro.
Minister spraw zagranicznych Czarnogóry stwierdził, że stanowisko jego kraju powinno być zrozumiane przez rosyjskie władze i społeczeństwo. Rząd Czarnogóry ogłosił, że przyłączenie się kraju do pakietu sankcji unijnych było konieczne i jest zgodne z głównym priorytetem polityki zagranicznej państwa, jakim jest integracja z Unią Europejską.
5. Ameryka Północna i Południowa (Maria Płudowska, Carmen Stachowicz)
5.1. Problemy wenezuelskich połączeń lotniczych
Przyszłość wenezuelskiego transportu powietrznego stoi pod znakiem zapytania. Międzynarodowe Stowarzyszenie Transportu Lotniczego ostrzega rząd w Caracas i wzywa do natychmiastowego uregulowania długów zaciągniętych wobec zagranicznych linii lotniczych. Z powodu nieuregulowanych należności, spowodowanych brakiem możliwości zamiany miejscowej waluty na dolary amerykańskie, wielu przewoźników redukuje bądź całkowicie zawiesza współpracę z Wenezuelą. Alitalia oraz Air Canada zerwały wszystkie podpisane kontrakty, wstrzymując połączenia między krajami. Łączne zadłużenie Wenezueli wynosi 4,1 mld. dol. i obejmuje 24 kraje. Brak zgody ze strony rządu wenezuelskiego na wymianę waluty owocuje agresywną postawą ze strony międzynarodowych towarzystw lotniczych.
5.2. Rosyjskie bombowce naruszają strefę identyfikacji obrony powietrznej Stanów Zjednoczonych
Służby obrony przestrzeni powietrznej USA odnotowały wzmożoną aktywność rosyjskich bombowców wojskowych typu Tu-95 u swoich wybrzeży. Radary amerykańskie wskazują, że ich loty 16 razy naruszyły granice strefy bez wymaganego meldunku. Niepokojąca demonstracja siły rosyjskiego lotnictwa miała miejsce także w czerwcu, kiedy zwiadowcze maszyny pojawiły się w okolicach Alaski i Kalifornii. NORAD, północnoamerykańska organizacja zajmująca się ochroną przestrzeni powietrznej, zapowiada interwencję w tej sprawie.
5.3. Amerykańskie naloty na terytorium Iraku
Według informacji przekazanych przez Baracka Obamę piątkowe naloty, jakie przeprowadziło amerykańskie lotnictwo w północnej części Iraku, zakończyły się zniszczeniem uzbrojenia oraz wyposażenia dżihadystów z Państwa Islamskiego. Oprócz bombardowania Amerykanie dokonali zrzutu paczek z pomocą humanitarną dla prześladowanych Kurdów, ukrywających się w górskich partiach kraju. Naloty na północne terytorium Iraku to odpowiedź USA na prośbę o pomoc wystosowaną przez rząd w Iraku, w wyniku ataku państwa irackiego na jazydów. Według Obamy jest to również sprzeciw przeciwko zabijaniu niewinnych ludzi i ochrona amerykańskiego personelu znajdującego się w mieście Irbil. Prezydent zapewnił jednak, że Stany Zjednoczone nie pozwolą na to, aby wciągnąć je w kolejny konflikt i nie planuje wysyłania do Iraku żołnierzy.
6. Afryka (Wojciech Gil)
6.1. Rośnie liczba ofiar wirusa ebola
W zachodniej Afryce rośnie statystyka zgonów spowodowanych wirusem ebola. Ubiegłego tygodnia podano najnowsze dane, według których zakażonych ludzi jest ok. 1800, natomiast liczba ofiar osiągnęła poziom ponad 900 osób. Poza Gwineą, Sierra Leone oraz Liberią wirus jest obecny także w najludniejszym kraju Afryki – Nigerii. W związku z postępującą epidemią coraz większą wagę przykłada się do rozwijania leczenia zakażonych osób: dwóch obywateli Stanów Zjednoczonych, zainfekowanych w Liberii, poddawanych jest eksperymentalnemu leczeniu w USA. Rząd w Madrycie zapowiedział, że zakażony ebolą hiszpański ksiądz zostanie poddany leczeniu w swoim kraju.
6.2. Rząd Czadu wycofał koncesje na wydobycie ropy przez Chiny
Władze Czadu anulowały 5 koncesji na wydobywanie w kraju ropy naftowej przez chińską firmę – China National Petroleum Corporation (CNPC). Należące do rządu w Pekinie przedsiębiorstwo zostało w ten sposób ukarane za odmowę wypłaty odszkodowania, którego domagał się Czad. Kara finansowa, wynosząca 1,2 mld dol., została nałożona na CNPC za zanieczyszczenie terenu. Jak zapewnił minister ds. ropy naftowej Djerassem Le Bemadjiel, powyższa decyzja władz w Ndżamenie została podjęta po to, aby uniknąć dalszych skażeń, a nie w celu udostępnienia złóż nowym podmiotom. Ponadto rząd Czadu zapowiedział pozwanie CNPC do sądu w sprawie odmowy wypłacenia odszkodowania.
6.3. Opublikowano wyniki poparcia dla afrykańskich liderów
Amerykańska agencja sondażowa Gallup opublikowała wyniki badań dotyczące poparcia dla liderów 26 państw Afryki Subsaharyjskiej. Według raportu największą aprobatę na Czarnym Lądzie uzyskali prezydenci Mali (Ibrahim Boubacar Keita) – 86%, Botswany (Ian Khama) – 81% oraz Kenii (Uhuru Kenyatta) – 78%. Najgorzej ocenieni zostali natomiast przywódcy Liberii (Ellen Johnson Sirleaf) – 42%, RPA (Jacob Zuma) – 41% i Demokratycznej Republiki Konga (Joseph Kabila) – 24%. Badania Gallupa opublikowane zostały przy okazji trwającego w dniach 4-6 sierpniaszczytu Stany Zjednoczone-Afryka.
7. Azja Pacyficzna (Ewa Strankowska, Wojciech Jakóbik)
7.1. Czy Chiny wykorzystają krymski precedens w swoich sporach?
Czy w obliczu śmiałej polityki Rosji na Ukrainie Chiny odważą się na podobne działania w regionie Azji i Pacyfiku? Kwestię tę omawia na łamach „The Diplomat” specjalista Center for Strategic and International Studies, David Gitter. Jego zdaniem wzbudzanie przez Władimira Putina nacjonalizmu w Rosji, dzięki któremu notuje rekordowe 87-procentowe poparcie, może sprowokować Chińczyków do nacisków na Partię Komunistyczną, aby ta zajęła twardsze stanowisko w sprawie separatystów w Sinkiangu lub Tybecie i zatargów o terytorium na Morzu Południowochińskim. Admiratorami Putina są chińscy urzędnicy oraz think-tanki. Gitter wymienia kilkanaście przykładów materiałów chwalących Rosję za jej poczynania na Ukrainie. Chińczyków intryguje przede wszystkim zdolność Putina do gry z prezydentem USA Barackiem Obamą, który nierzadko oddaje inicjatywę Rosjanom. Część chińskich komentatorów pyta, dlaczego Chiny nie mogą odebrać Japonii wysp Senkaku, podobnie jak Rosja odebrała Krym Ukrainie, oraz dlaczego Państwo Środka nie miałoby użyć siły zbrojnej, by zdyscyplinować Filipiny i Wietnam w sporze o wody Morza Południowochińskiego. Te niebezpieczne pytania pokazują, jaki precedens stworzyła aneksja Krymu i wojna rosyjskich bojowników z Kijowem.
8. Nauka i technika (Tomasz Uthke)
8.1. NASA sprawdza niezwykły napęd
W wyniku przeprowadzonych testów NASA skłania się do stwierdzenia, że niekonwencjonalny napęd „odrzutowy”, tzw. EmDrive, może być funkcjonalny, dając siłę ciągu rzędu mikroniutonów. Urządzenie działa niezgodnie z zasadą zachowania pędu – możliwość tę tłumaczy się efektami relatywistycznymi. EmDrive nie zużywa żadnego paliwa (masy), a jedynie energię elektryczną, co mogłoby się okazać zbawienne dla urządzeń kosmicznych. Badania miały charakter wyłącznie doświadczalny; model teoretyczny napędu wciąż nie zyskał uznania.
