48 Horyzont Jagielloński
Poniżej prezentujemy skrót informacji z najnowszego Horyzontu Jagiellońskiego. To publikowany cyklicznie przegląd najważniejszych faktów, analiz i komentarzy z ostatniego tygodnia.
1. Grupa Wyszehradzka (Joanna Babiarz, Tomasz Romanowski)
1.1. Kiepska frekwencja czeskich Eurowyborów
Rekordowo niska frekwencja wyborcza odnotowana została w sobotę w Czechach w trakcie wyborów do Parlamentu Europejskiego. Jak wskazują wyniki, zaledwie 20% uprawnionych do głosowania wzięło udział w wyborach (w 2009 r. było to niewiele większa liczba – 29% uprawnionych). Z przedwyborczych sondaży wynika, że czeskie głosy w europarlamencie będą odzwierciedleniem obecnej mozaiki politycznej z Czeskiego parlamentu: w sondażach prowadzi partia ANO, za którą plasują się następnie Socjaldemokraci, Komuniści i Demokraci. Sondaż daje jednak również małą ilość głosów dla Chadeków, Zielonych, Partii Piratów, Partii Wolnych Obywateli oraz Świtu Demokracji Bezpośredniej. Dokładne wyniki znane będą w niedzielę wieczorem po zakończeniu wyborów w pozostałych krajach UE.
1.2. Wino i Ukraina na spotkaniu w Mołdawii
Podczas wizyty w mołdawskim Kiszyniowie doszło do spotkania prezydenta Czech Milosa Zemana z prezydentem Mołdawii Nicolae Timofti. Poza podpisaniem umowy o wsparciu dla regionalnej branży produkcji wina, na spotkaniu dominowała tematyka Ukrainy. Prezydent Zeman apelował o nieingerowanie przez żadną ze stron w wewnętrzną sytuację kraju oraz (wraz z prezydentem Timofti) wyraził nadzieję na rychłe zakończenie toczącego się tam konfliktu. Życzenie to podkreślił szczególnie prezydent Mołdawii, który obawia się, ze w przypadku eskalacji konfliktu ku granicy swego kraju, jeszcze większym zagrożeniem dla integralności państwa stałby się autonomiczny obszar Naddniestrza. Ponadto, prezydent Zeman wyraził nadzieję, że prezydent wybrany w niedzielnych wyborach będzie w stanie pogodzić racje zarówno separatystów, jak I mieszkańców lojalnych rządowi w Kijowie. Przestrzegł przy tym niejednoznacznie przed wyborem Julii Tymoszenko, nie przedstawiając jednak żadnych dodatkowych szczegółów i powodów ku temu.
2. Wschód (Adrian Koładka)
2.1. Gruzja: rocznie minimum 2% PKB dla Ministerstwa Obrony
W Gruzji zaproponowano ustawę, w świetle której roczny poziom wydatków budżetowych przeznaczanych na potrzeby Ministerstwa Obrony nie może być niższy niż 2% PKB. W tym roku wielkość tych środków wynosi 2,24% prognozowanego PKB, i jest równa 660 mln lari. Ustawa jest częścią szerszych zmian w prawie, opracowywanych przez Ministerstwo Obrony, a związanych z utworzoną niedawno w miejsce Narodowej Rady Bezpieczeństwa (na czele której stał prezydent) Państwowej Rady Bezpieczeństwa i Zarządzania Kryzysowego (na czele której stać będzie premier).
2.2. NATO zwiększy wsparcie dla mołdawskiej armii
Zastępca sekretarza generalnego NATO Alexander Vershbow, oświadczył, że planowane jest zwiększenie pomocy Organizacji dla sił zbrojnych Mołdawii. Vershbow zadeklarował wsparcie dla mołdawskich reform w sferze obronności. Rozbudowa wsparcia miałaby dotyczyć współpracy naukowej i technicznej, ukierunkowanej na utrzymywanie pokoju i bezpieczeństwa. Polityk podziękował także władzom w Kiszyniowie za dotychczasowe zaangażowanie w kooperację z NATO.
2.3. Mołdawia zgłosi akces do UE za 5 lat
Minister spraw zagranicznych Mołdawii Natalia Gherman szacuje, że jej kraj będzie starał się o członkostwo w Unii Europejskiej w przeciągu nadchodzących 5 lat. Tyle, zdaniem szefowej mołdawskiej dyplomacji, zajmie implementacja wszystkich wymaganych reform. W wywiadzie dla niemieckiego „Bild”, Gherman wyjaśniła, że akcesja jest kolejnym priorytetem Kiszyniowa po podpisaniu umowy stowarzyszeniowej. Minister podkreśliła, że Mołdawia „dobrze rozumie, iż jest jeszcze zbyt wcześnie, by mówić o członkostwie”.
2.4. Kodeks Celny EUG wejdzie w życie w 2016 r.
Władimir Goszyn, minister ds. współpracy celnej Euroazjatyckiej Komisji Gospodarczej, podczas VII Forum Ekonomicznego w Astanie oświadczył, że Kodeks Celny Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej zacznie obowiązywać od stycznia 2016 r. Prace nad Kodeksem trwają od grudnia 2013 r. Goszyn wyjaśnił, że treść dokumentu „odzwierciedla nowe pomysły”. Przede wszystkim, nadano priorytet elektronicznej formie deklaracji celnych, kosztem formy pisemnej. Ponadto, Kodeks stosuje mechanizm tzw. „jednego okienka”. Planuje się także skrócenie niektórych procedur celnych.
2.5. Eurazjatycka Unia Gospodarcza „otwarta dla zainteresowanych krajów”
Pierwszy wicepremier Rosji Igor Szuwałow podczas Międzynarodowego Forum Ekonomicznego w St. Petersburgu mówił o przyszłości Eurazjatyckiej Unii Gospodarczej. Szuwałow przypomniał, że powołujący Unię traktat ma zostać podpisany 29 maja w Astanie przez prezydentów Rosji, Białorusi i Kazachstanu. Polityk wyjaśnił, że „integracja nie jest procesem zamkniętym, lecz otwartym dla nowych członków”. Pierwszy wicepremier oświadczył, że „nadrzędnym celem” jest nie tylko utworzenie wspólnej przestrzeni gospodarczej z UE, ale także ściślejsze powiązanie się z regionem Azji i Pacyfiku. Szuwałow dodał, że „tylko wtedy gospodarka Rosji będzie silna, a jej partnerzy w Unii Celnej otrzymają to, na co zasługują”.
3. Europa Południowo-Wschodnia (Bartłomiej Rusin)
3.1. Joe Biden zapewnia Rumunię o poparciu ze strony USA
Joe Biden, wiceprezydent USA, odbył w ubiegłym tygodniu wizytę w Rumunii. Powodem wizyty amerykańskiego polityka jest zaniepokojenie Bukaresztu ciągle trudną sytuacją na Ukrainie oraz wizją kolejnych prowokacji ze strony Moskwy w tym kraju. Biden zapewnił w swoim przemówieniu, że USA dotrzyma zobowiązań sojuszniczych, powołując się na artykuł 5. Traktatu Północnoatlantyckiego, który Waszyngton będzie traktował jako wypełnienie swojego „świętego obowiązku”. Podkreślił, że żadne państwo członkowskie Paktu nie jest samo, bo kraje NATO chronią się nawzajem. Biden zapewnił również Rumunów, że pomimo pogłosek o cięciach na zbrojenia w amerykańskim budżecie, elementy tarczy antyrakietowej zostaną zainstalowane w ich kraju do końca przyszłego roku. Baza ma powstać w okolicach zlikwidowanego w 2003 r. lotniska wojskowego w Deveselu.
3.2. Dwie największe społeczności Macedonii mówią „tak” UE, ale na różnych warunkach
Jak pokazują badania opinii publicznej, Macedończycy i Albańczycy, dwie największe społeczności zamieszkujące terytorium kraju, są podzielone w sprawie integracji Macedonii z Unią Europejską. Badanie przeprowadzone przez Instytut na Rzecz Demokracji i Społeczeństwa Obywatelskiego w Skopju pokazuje, że obie grupy w znakomitej większości popierają ideę członkostwa Macedonii w UE, różni je jednak zakres koncesji, na jakie są w stanie się zgodzić, aby wstąpić do wspólnoty. W tym kontekście Albańczycy są w stanie zaakceptować greckie warunki w sporze o nazwę państwa, tymczasem Macedończycy nie chcą czynić żadnych kompromisów, gdy w grę wchodzą kwestie ich tożsamości narodowej. Jednocześnie prawie 50% ankietowanych odpowiedziało, że Macedonia nie jest przygotowana do członkostwa w UE. Podobnie jak wyżej, Macedończycy uważają, że powodem ich niepowodzenia w integracji są spory z krajami sąsiednimi (przede wszystkim z Grecją i Bułgarią), z kolei społeczność albańska wskazuje na brak reform w państwie.
Według statystyk największą część populacji kraju stanowią Macedończycy (64,2%), za nimi plasują się Albańczycy, których jest nieco ponad 25%. Pozostałe mniejszości: Turcy, Serbowie, Romowie i inni stanowią nieco ponad 10% ludności państwa.
3.3. Premier Bułgarii z wizytą w Izraelu
Bułgarski szef rządu Płamen Oreszarski spotkał się z premierem Benjaminem Netanjahu i prezydentem kraju Szimonem Peresem. Oreszarski zachęcał swoich rozmówców do inwestowania w Bułgarii, szczególnie w sektorach turystyki i rolnictwa, podkreślając, że jego kraj może poszczycić się najniższymi stawkami podatkowymi w Europie. Poruszono również kwestie dotyczące polityki energetycznej – Oreszarski wyraził zainteresowanie importem gazu z podmorskich złóż należących do wód terytorialnych Izraela. Import gazu ma służyć dywersyfikacji źródeł energii (aktualnie większość gazu trafia do Bułgarii z Rosji), co ułatwić mają prowadzone prace nad budową interkontektorów gazowych z Grecją i Turcją. Oreszarski obiecał ze swojej strony także szybkie zakończenie dochodzenia w związku z zamachem bombowym w Burgas w 2012 r., w którym zginęło pięciu izraelskich turystów.
4. Ameryka Północna i Południowa (Maria Płudowska)
4.1. Import meksykańskiego gazu do UE
Rząd Hiszpanii zaproponował zacieśnienie współpracy z Meksykiem poprzez rozpoczęcie sprowadzania skroplonego gazu ziemnego z tego kraju. W wypowiedzi do meksykańskiej gazety „Reforma” szef dyplomacji Jose Manuel Garcia Margallo zauważa, że hiszpańskie terminale importowe nie są w pełni wykorzystywane. Nowo odkryte w Meksyku złoża ropy naftowej i gazu powinny zasilać europejskie rynki. Prezydent meksyku, Enrique Pena Nieto pozostaje otwarty na wszelkie propozycje ze strony Europy. Meksyk posiada bogate złoża gazu (500mld m3 konwencjonalnych zasobów oraz nawet 18 bln m3 w złożach łupkowych). Margallo twierdzi, że Meksyk powinien dążyć do uniezależnienia się ekonomicznego od USA, oraz rozpocząć regularne dostawy surowca do Europy.
4.2. Ameryka Południowa przeciwna sankcjom wobec Wenezueli
Unia Narodów Południowoamerykańskich sprzeciwia się projektowi USA, który zakłada nałożenie sankcji gospodarczych i ekonomicznych na Wenezuelę. Obama potępia politykę Maduro, grożąc między innymi zaostrzeniem prawa wizowego. Według organizacji UNASUR nie przyniosłyby one zamierzonego efektu. Rządy krajów Ameryki Południowej nie chcą zaogniać sytuacji. Wierzą, że Wenezuela jest w stanie sama uporać się z wewnętrznym konfliktem. Ameryka Łacińska jest zdania, że ingerencja USA negatywnie wpływa na dialog pomiędzy rządem w Caracas, a opozycją. Wenezuela, wciąż postrzega Stany Zjednoczone jako kraj imperialny. Obawia się, że zainteresowanie Północy może wynikać z chęci przejęcia kontroli nad złożami surowców naturalnych.
4.3 Wizyta Joe Bidena na Cyprze
Podczas swojej wizyty w Nikozji Joe Biden, wiceprezydent Stanów Zjednoczonych zapewniał o pełnym poparciu USA dla tego regionu. Mówił o potencjale jaki tkwi w niedawno odkrytych złożach gazu na dnie morskim w okolicach wyspy. Nie pominął też kwestii podziału Cypru. Zapewniał, że wyspa może liczyć na swojego niekwestionowanego sojusznika zza oceanu. Cypr Północny (turecki) i Republika Cypryjska nie tworzą jednolitego państwa. Pomimo wieloletnich negocjacji nie udało się dojść do porozumienia. Zaostrzona sytuacja pomiędzy Turcją, a Cyprem trwa od lat. Kraje nie utrzymują stosunków dyplomatycznych.
5. Afryka (Wojciech Gil)
5.1. Rząd Mali podpisał rozejm z rebeliantami
Malijskie władze zawarły w ubiegłym porozumienie o przerwaniu ognia z Tuaregami. Trwający od ponad dwóch lat konflikt wewnętrzny, opiera się głównie na dążeniu powstańców do odłączenia wschodniej części kraju – Azawadu. Podpisana umowa zakłada m.in. konieczność przywrócenia negocjacji między stronami, umożliwienie działań organizacjom pomocowym oraz wymianę więźniów. Procesowi pokojowemu w Mali patronują m.in. Organizacja Narodów Zjednoczonych oraz Unia Afrykańska, na czele z obecnie przewodniczącym tej wspólnoty – prezydentem Mauretanii, Mohamedem Ould Abdel Azizem. Porozumienie o przerwaniu ognia nastąpiło tuż po mających miejsce ciężkich walkach o jedno z miast kontrolowanych przez Tuaregów – Kidal. Według źródeł rządowych zginęło w nich 20 żołnierzy, natomiast 30 zostało rannych.
5.2. Zaprzysiężono prezydenta RPA
W zeszłą sobotę w stolicy Republiki Południowej Afryki – Pretorii, zaprzysiężono prezydenta tego kraju, Jacoba Zumę. Został on tym samym po raz drugi z rzędu głową państwa południowoafrykańskiego. Zgodnie z systemem politycznym RPA, to nowo wybrany parlament wyznaczał przyszłego prezydenta kraju. Istotną kwestią jest fakt, że to właśnie partia Zumy (Afrykański Kongres Narodowy) jest od dwudziestu lat dominującą siła polityczną kraju. Podczas uroczystości zaprzysiężenia, obecni byli m.in. przedstawiciele Rosji, Indii i Chin, a także przywódcy 40 państw afrykańskich na czele z prezydentami Ugandy, Nigerii oraz Zimbabwe.
5.3. Afrykańscy liderzy zwracają uwagę na zmiany klimatu
Od 26 do 29 maja w stolicy Zimbabwe, Harare, trwa posiedzenie przedstawicieli państw należących do Afrykańskiej Ministerialnej Konferencji Klimatycznej (AMCOMET). Jej celem jest wypracowanie wspólnego podejścia dotyczącego skutków zmian klimatu dla „Czarnego Lądu”. Pełny szczyt AMCOMET-u ma odbyć się jeszcze w październiku br. W ostatnim czasie naukowcy i politycy coraz głośniej mówią o negatywnych następstwach zmieniającego się środowiska i klimatu dla Afryki, jako najbardziej zagrożonego pod tym względem kontynentu. Jednym z planowanych celów AMCOMET-u jest rozwój technologii meteorologicznych oraz zwiększenie jej roli w zapobieganiu oraz minimalizowaniu skutków katastrof naturalnych.
6. Azja Pacyficzna (Ewa Strankowska, Wojciech Jakóbik)
6.1. Historyczny kontrakt gazowy Rosja–Chiny
Chiny i Rosja podpisały w środę 21 maja, długo oczekiwany kontrakt gazowy, kończąc tym samym dekadę rozmów na temat dostaw gazu. Umowa na 30 lat pojawiła się dzień po tym, jak wizytujący Chiny prezydent Rosji powiedział, że został poczyniony „istotny postęp” w kwestii ceny. Dwa dokumenty, umowę kupna i sprzedaży oraz memorandum podpisali najwyżsi przedstawiciele tych państw, Xi Jinping i Władimir Putin. Najbardziej kontrowersyjną i sporną częścią umowy była cena, która obecnie nie jest znana (najprawdopodobniej wynosi ponad 350 dol. za 1000m3). Chińska agencja Xinhua potwierdziła doniesienia rosyjskiego Interfaxu o tym, że kontrakt dotyczy dostaw 38 mld m3 surowca rocznie, które popłyną gazociągiem Siła Syberii o planowanej długości 3,5 tys. km. Połączy on pola gazowe we Wschodniej Syberii z obszarem metropolitalnym Pekin-Tianjin-Hebei na północy i deltą rzeki Jangcy na wschodzie. Przywódcy zadeklarowali również utworzenie kompleksowego partnerstwa o współpracy energetycznej. Porozumienie umożliwi Rosji dostawę gazu jednocześnie do Europy i Azji, co zrównoważy rynek gazu ziemnego w Euroazji. Import z Rosji zaspokoi zapotrzebowanie Chin na energię wystarczającą do przeciwdziałania zanieczyszczeniu powietrza i prowadzenia zróżnicowanego rozwoju. Stanowi on kolejny element budowy rurociągów w Chinach, zwiększający możliwości zatrudnienia i napędzający wzrost gospodarczy.
6.2. 150 aktywistów zatrzymanych w Tajlandii powojskowym zamachu stanu
Tajskie wojsko zatrzymało ponad 150 polityków i aktywistów, zabraniając im opuszczenia kraju, dzień po przejęciu władzy w wyniku zamachu stanu przez szefa armii, Generała Prayuth Chan-ocha. Znaleźli się wśród nich przedstawiciele wpływowej rodziny Shinawatra, w tym zmuszony dwa tygodnie temu do ustąpienia, premier Yingluck Shinawatra. Dokładne powody zatrzymania nie są znane, jako że Prayuth zabronił agencjom prasowym i telewizyjnym przekazywania informacji o sytuacji na Tajlandii, aby uchronić kraj przed zagrożeniem dla bezpieczeństwa oraz zapobiec przedostawaniu się na zewnątrz błędnych, sprzecznych informacji. Zamach przeprowadzony „w celu przywrócenia porządku i normalności” zdaniem wielu prawników nie ma żadnych podstaw prawnych. Krytykuje go również były premier, Thaksin, który mimo obalenia w 2006 r., wciąż ogrywa kluczową rolę w polityce, zwracając uwagę na to, że nielegalne przejęcie władzy może doprowadzić do jej podziału. Armia obiecała nie tylko przywrócenie porządku, ale też wprowadzenie reform, z tym że nie wiadomo jak ani w jakich okolicznościach. Wtorkowy zamach – 19-sty od obalenia monarchii w 1932 r. – został potępiony przez wiele państw, m.in. Francję, Japonię, Australię, USA. Niektóre telewizje odzyskały możliwość normalnego nadawania programów, co ucieszyło znudzonych mieszkańców Tajlandii, skazanych na oglądanie wciąż powtarzanej sceny wprowadzenia zamachu stanu. Wbrew powszechnym obawom zablokowania mediów społecznościowych, hashtagi #ThaiCoup i #CoupMovies wciąż są dozwolone i królują na Twitterze oraz Facebooku.
7. Nauka i technika
7.1. Ćwiczenia ciężkie a bezpieczne
Gliwicka firma zbrojeniowa OBRUM (część PHO) przygotował komputerowy symulator pola walki. Niezwykłym jego elementem jest interfejs – projekcja wykonywana jest na wizjer żołnierza, zaś sterowanie oparte o jego parametry ruchu. Wirtualne pole walki przewiduje kierowanie m.in. pogodą, potrafi też oddziaływać na „gracza” m.in. impulsami elektrycznymi w celu symulacji ran. Inspektorat Uzbrojenia wyraził się już pozytywnie na temat narzędzia, a armia jest chętna je zakupić.
Na Uniwersytecie Illionis opracowano inspirowany żywą tkanką, regenerujący się polimer. W materiale samoczynnie zasklepiają się otwory i pęknięcia do średnicy 3 cm. Materiał posiada przewody różnej skali, którymi przepływają zastygające spoiwa (analogia do naczyń krwionośnych) tworzące rodzaj żelu. Po zastygnięciu „blizna” nie traci na wytrzymałości względem bazowego materiału.
Małżeństwo amerykańskich inżynierów zaproponowało kolektory słoneczne, które można instalować jako nawierzchnia dróg. W ten sposób można farmom słonecznym – o wątpliwej jakości estetycznej – nadać dyskretny ton, umożliwiając ich swobodną instalację w obszarach zamieszkałych. Projekt został uznany za jeden z najbardziej innowacyjnych na świecie.
8. Unia Europejska (Bartłomiej Sawicki)
8.1.Gruzja zacieśnia współpracę z UE
Podczas zeszłotygodniowej wizyty premiera Gruzji Irakli Garibaszwilego w Brukseli, ustępujący przewodniczący Komisji Europejskiej Jose Manuel Barroso oraz przewodniczący Rady Europejskiej Herman Van Rompuy zapewnili o pełnej gotowości do podpisania umowy stowarzyszeniowej pod koniec czerwca. Obie strony traktują to jako etap w dalszej integracji Gruzji z UE. Jak stwierdził Van Rompuy podpisanie umowy nie jest ostatnim celem we współpracy gruzińsko-unijnej. Rozmawiano także ofinansowaniu przez Unię Europejską gruzińskich reform, zwłaszcza dotyczących poprawy funkcjonowania instytucji państwowych, w tym sądownictwa.UE zagwarantowała 19 mln EUR na programy mające poprawić jakość gruzińskich instytucji oraz zapewnić lepsze warunki dla inwestycji. Od 2007 r. UE na pomoc dla Gruzji wydała już prawie pół miliarda EUR. UE gwarantuje także Gruzji 46 mln EUR pomocy w razie pogorszenia sytuacji gospodarczej.
8.2.Ceny energii w Polsce spadają w UE rosną
Jak wynika z danych Eurostatu między drugą połową 2012 roku a drugą połową 2013 roku ceny prądu w Polsce spadły o 3,9% a gazu o 9,6%.W tym samym czasie w całej UE ceny elektryczności wzrosły średnio o 2,8%, a gazu o 1%. Mimo to wzrost cen był niższy niż w okresie od 2011 do 2012 roku, kiedy to cena za prąd wzrosła średnio o 6 proc., zaś ceny gazu – o 8,2 proc. Eurostat podał, że średnia cena za 100 kilowatogodzin (kWh) energii elektrycznej wyniosła w Polsce w drugiej połowie 2013 roku ok. 14,4 EUR. W tym samym czasie Duńczycy i Niemcy płacili ponad 29 EUR., a Cypryjczycy prawie 25 EUR. Najmniej zaś płacili Bułgarzy – 8,8 EUR, Rumunii – 12,8 EUR oraz Węgrzy -13,3 EUR. Średnia wysokość rachunku za 100 kWh wynosiła w UE w drugiej połowie zeszłego roku, 20,1 EUR. W przypadku zwięskzenia cen gazu najbardziej odczuli Rumunii – wzrost o 10%, Portugalczycy- 9%. Brytyjczycy – 8%. Największy spadek odnotowano na Węgrzech -15%, w Grecji -13% i w Polsce -10%.
8.3.Kolejna runda rozmów dotycząca TTIP
W minionym tygodniu odbyła się kolejna piąta już tura negocjacyjna w sprawie Transatlantyckiego Partnerstwa w Handlu i Inwestycjach (TTIP) między UE a USA. Zdaniem Ignacio Garcia Bercero, głównego negocjatora Unii Europejskiej jeśli zostanie utrzymany obecny poziom zaangażowania, negocjacje mogą zakończyć się pod koniec przyszłego roku. Najtrudniejszym tematem w rozmowach między UE a USA sprawiają kwestie regulacyjne. Poza barierami taryfowymi, podstawową przeszkodą w transatlantyckim przepływie towarów są różnice w wymogach certyfikacyjnych. Problem ten dotyczy m.in. przemysłu samochodowego, farmaceutycznego, telekomunikacyjnego i chemicznego. Ujednolicenie wspólnych norm pochłania najwięcej czasu podczas prowadzonych negocjacji. Jak podkreślają obie strony w obliczy kryzysu politycznego na Ukrainie najistotniejszym zagadnieniem może okazać się energetyka. Dlatego też regulacje dotyczące energii znalazły się w osobnym rozdziale umowy.