Zorganizowaliśmy spotkanie z wiceprzewodniczącą Komisji Europejskiej! O czym rozmawialiśmy?
Nie tylko praworządność i KPO były tematem naszego ubiegłotygodniowego wydarzenia, na której gościliśmy Věrą Jourová, wiceprzewodniczącą Komisji Europejskiej. W trakcie owocnej i ciekawej dyskusji z środowiskami konserwatywnymi i prawicowymi wybrzmiały również tematy kluczowe dla przyszłości UE, takie jak reforma UE, akcesja Ukrainy, obciążenia dla Europejczyków związane z Europejskim Zielonym Ładem i rozwiniętą unijną biurokracją.
14 marca w Warszawie odbyło się spotkanie organizowane przez Klub Jagielloński we współpracy z Warsaw Enterprise Institute i przedstawicielstwem Komisji Europejskiej w Polsce z Věrą Jourová, wiceprzewodniczącą Komisji Europejskiej zajmująca się obszarem ds. wartości i przejrzystości. W spotkaniu uczestniczyli przedstawiciele głównie bardziej centroprawicowych i konserwatywnych organizacji i środowisk intelektualnych, w tym członkowie Klubu Jagiellońskiego. Wydarzenie było prowadzone w formule Chatham House, stąd pewne ograniczenia poniższej relacji.
Autor zdjęć: Bartosz Janowicz (WEI)
Praworządność i przyszłość demokracji
Ważnym tematem dyskusji była transparentności oceny wypełnienia kamieni milowych wpisanych w Krajowy Plan Odbudowy. Padły pytania o podwójne standardy w ocenie Komisji Europejskiej wykonania kamieni milowych. Dla naszego środowiska szczególnie istotne było podkreślenie wagi kamienia milowego zaproponowanego przez Klub Jagielloński. W procesie konsultacji społecznych pierwszej wersji Krajowego Plany Odbudowy zgłosiliśmy pakiet rozwiązań dotyczących zwiększenia jakości stanowienia prawa oraz wzmocnienia udziału partnerów społecznych w całym tym procesie, który znalazł się w finalnym, zaakceptowanym przez Komisję Europejską dokumencie. Więcej o naszych konkretnych propozycjach związanych z KPO pisaliśmy w raporcie Centrum Analiz KJ, Jak wydamy ponad 100 miliardów? Ocena projektu Krajowego Planu Odbudowy.
W kontekście relacji na linii Bruksela-Warszawa przez uczestników zostało zauważone, że ocena działań Komisji Europejskiej dotyczących praworządności w Polsce za rządów Prawa i Sprawiedliwości spotykała się z często przeciwstawną krytyką z obu stron politycznego sporu w Brukseli – część interesariuszy i komentatorów interpretowała je bądź jako zbyt twarde, bądź zbyt pobłażliwe i niewystarczające. Innym wątkiem dyskusji były tryb i istota niedawnych zmian w polskich mediach publicznych, a także wprowadzenia w ostatnich dniach nowego aktu o wolności mediów na poziomie unijnym (Media Freedom Act).
Praworządność była też istotnym tematem w części dyskusji poświęconej Węgrom i Słowacji. Zaznaczono różnice pomiędzy sytuacją Polski przed zmianą władzy a aktualną w Budapeszcie, gdzie system wyborczy mocno promuje Viktora Orbana a społeczeństwo – w opinii ekspertów – jest bardziej pasywne w temacie przemian ustrojowych i wartości demokratycznych. Padła uwaga, że stopniowość działań Orbana, metoda małych kroczków w ograniczaniu praworządności na Węgrzech – czyli inna niż taktyka rządu PiS, który działał „dużymi skokami” – dała mu sukces. Wybrzmiał również niepokój wobec postawy nowego rządu na Słowacji pod przywództwem Roberta Fico, także w kontekście wartości demokratycznych w tym państwie i współpracy z Orbanem na forum unijnym.
Kolejnym podniesionym zagadnieniem było zagrożenie dla ustrojów demokratycznych, jaki stanowi rosyjska dezinformacja, która szerzy się w UE i wymaga działań. Podkreślono, wybory muszą być sprawiedliwą rywalizacją, w której technologia nie może wpływać na wyborców i ich dezinformować, choćby poprzez wykorzystanie AI. Dodatkowym, krótko wspomnianym obszarem była równość płci – jeden uczestnik dyskusji stwierdził, że nie oznacza ona jedynie walki o prawa kobiet, ale także mężczyzn, którzy również padają ofiarą przemocy, a kobiety nie potrzebują systemów opartych na parytetach, aby skutecznie rywalizować z mężczyznami.
Autor zdjęć: Bartosz Janowicz (WEI)
Reforma UE, Europejski Zielony Ład i biurokracja
W dalszej części wydarzenia dyskusja dotyczyła już wątków szerszych niż główny obszar działalności Pani Komisarz Jourovej. Podniesiono, z jednej strony, obawy związane z potencjalną reformą UE, w tym zlikwidowania prawa weta państw członkowskich w polityce zagranicznej i bezpieczeństwa UE, natomiast z drugiej przypomniano węgierskiego szantażu w kontekście pomocy dla Ukrainy, gdy interesy krajowe instrumentalizowały weto w sposób wyraźny, co mogłoby być rozwiązane poprzez ten postulat. W części debaty o reformie traktowej UE wybrzmiały również wyzwania i rekomendację dla Komisji Europejskiej związane z rozszerzeniem Unii, m.in. o Ukrainę. Inwazja była dużo mniejszym zaskoczeniem dla państw z Europy Środkowo-Wschodniej, które znają lepiej Rosję i jej motywacje niż partnerzy zza zachodnich granic m.in. ze względu na swoją historię, co może zwiększyć siłę głosu EŚW w dyskusji o reformach.
Na spotkaniu z wiceprzewodniczącym Komisji Europejskiej nie mogło zabraknąć rozmowy dotyczącej społecznego poparcia i przyszłości Europejskiego Zielonego Ładu wobec coraz większych wyzwań z nim związanych. Zauważono, że po wyborach europejskich najprawdopodobniej Parlament Europejski będzie trochę bardziej prawicowy w swoim składzie, niż jest to obecnie i to tworzy przestrzeń na pewne korekty kursu w agendzie klimatycznej, m.in. w kontekście przemysłu samochodowego i przemysłu. Wybrzmiała wątpliwość, czy szczególnie dla EŚW obciążenia związane z Europejskim Zielonym Ładem nie są zbyt duże. Głos z sali w tym wątku nawiązywał do tez wydanego w zeszłym roku raportu Centrum Analiz KJ Europejski Zielony Ład. Stan realizacji, wyzwania, nadzieje.
Ostatnim ważnym blokiem dyskusji były obciążenia biurokratycznych, utrudniających działanie europejskich i konkurowanie z firmami z innych części świata. Zwłaszcza dla małych i średnich przedsiębiorstw biurokracja w Unii ma według uczestników być coraz bardziej uciążliwa, wpływając negatywnie na poziom wzrostu gospodarczego. Padł również pomysł, aby do audytu przepisów, które należy uprościć, wykorzystać sztuczną inteligencję (AI).
Więcej informacji na temat wydarzeń organizowanych przez Klub Jagielloński i Centrum Analiz KJ można znaleźć tutaj.
Autor zdjęć: Bartosz Janowicz (WEI)