#7 Horyzont Ukraiński
Horyzont Ukraiński to, publikowany regularnie co dwa tygodnie, przegląd najważniejszych wydarzeń politycznych, gospodarczych, militarnych oraz społecznych, dziejących się u naszego wschodniego sąsiada.
1. Polityka
1.1. Ukraina łamie zobowiązania wobec UE
Rada Najwyższa Ukrainy uchwaliła budżet na 2016 r., w którym finansowanie dla elektronicznego systemu deklaracji o dochodach i wydatkach urzędników państwowych przewidziano najwcześniej na styczeń 2017 r. Zapis jest niezgodny ze zobowiązaniami złożonymi w grudniu, na podstawie których UE oceniła pozytywnie raport o realizacji przez Ukrainę działań ukierunkowanych na wstąpienie do strefy bezwizowej. O sprawie poinformował jeden z powołanych już kierowników Narodowej Agencji ds. Zapobiegania Korupcji.
Ukraina powinna w pierwszym kwartale 2016 r. uruchomić działalność wspomnianej wyżej Narodowej Agencji ds. Zapobiegania Korupcji, w tym czasie powinien zostać powołany zarząd Agencji i uruchomiana rekrutacja pozostałych pracowników. W jak najszybszym tempie powinien zostać uruchomiony system elektronicznych deklaracji, a Agencja powinna mieć możliwość kontroli zarówno przyszłych elektronicznych deklaracji, jak i tych starszych, papierowych.
Minister sprawiedliwości Ukrainy, Pawło Petrenko, poinformował, że rząd nie odpowiada za zapis w budżecie o przełożeniu finansowania systemu elektronicznych deklaracji na 2017 r., ponieważ w projekcie budżetu proponowanym przez rząd takiego artykułu nie było. Jednocześnie zapewnił, że rząd wniesie poprawkę do budżetu i wykona wszystkie zobowiązania złożone przed UE.
Reakcja przedstawicieli UE była zachowawcza. W nocie odnoszącej się do tej kwestii UE poinformowała, że oczekuje oficjalnych wyjaśnień i wyraziła nadzieję na realizację przez Ukrainę wszystkich zobowiązań. Jako pozytywny sygnał uznano deklarację Ministra Sprawiedliwości.
1.2. Jarosz opuszcza Prawy Sektor
Dmytro Jarosz, wcześniej lider Prawego Sektora, obecnie głównodowodzący paramilitarnej jednostki walczącej na Donbasie – DUK Prawy Sektor, poinformował 28 grudnia o wyjściu z tej organizacji i planach stworzenia nowej formacji. Razem z Jaroszem z Prawego Sektora wyszła grupa członków. Do struktur nowej organizacji wejdzie również Dobrowolcza Ukraińska Armia, złożona z 5 i 8 batalionu DUK oraz batalionu Hospitalerów (medyczny batalion DUK-u).
Jarosz uzasadnił swoją decyzję tym, że Prawy Sektor odegrał już swoją rolę jako organizacja rewolucyjna. Teraz potrzeba nowej siły o szerszym zakresie działalności, przede wszystkim na polu prawo- i państwotwórczym. Jarosz nakreślił charakter nowego ruchu słowami: „bez radykalizmu na granicy z marginesem, ale i bez liberalnej demagogii”. Zjazd nowego obywatelsko-politycznego ruchu, tworzonego przez Jarosza ma się odbyć w lutym br.
Odejście Jarosza ma związek z próbą jego marginalizacji w organizacji. Podczas ostatniego zjazdu został wykluczony z zarządu i przejął dowództwo wyłącznie nad militarnym ramieniem organizacji – DUK.
1.3. Protest rolników
28 grudnia drogi łączące główne miasta Ukrainy zablokowali rolnicy. W ten sposób protestowali przeciwko zmianom w kodeksie podatkowym, które obciążałyby ich większymi daninami. Przyjęte przez Radę Najwyższą zmiany w Kodeksie Podatkowym dotyczą przede wszystkim zasad odliczania podatku VAT. Według rolników zmiany de facto uniemożliwiają odpisanie VATu dla małych gospodarstw rolnych.
Protesty rolników miały stosunkowo dużą intensywność – trwały dwa dni i zablokowały główne drogi w większości obwodów. Mimo to władze nie odpowiedziały na żadne postulaty protestujących.
2. Gospodarka
2.1. Ukraina wstąpiła do Strefy Wolnego Handlu z UE
Od 1 stycznia Ukraina stała się stałym członkiem Strefy Wolnego Handlu UE. Bez opłaty cła handlowała z UE już od kwietnia 2014 r., jednak wprowadzone wtedy ułatwienia były tymczasowe. Od 1 stycznia Ukraina zrobiła kolejny krok w kierunku liberalizacji wzajemnych relacji z UE, który był jednocześnie krokiem w kierunku pogorszenia relacji z Rosją.
Mimo szeregu rund negocjacyjnych pomiędzy UE, Rosją i Ukrainą, strony nie zawarły porozumienia w kwestii wstąpienia Ukrainy do strefy wolnego handlu z UE. Rosja protestowała przeciwko takiemu rozwiązaniu i w związku z tym wypowiedziała umowę o strefie wolego handlu z Ukrainą, również z dniem 1 stycznia. Śladami Rosji nie poszły pozostałe państwa Euroazjatyckiej Unii Gospodarczej, przede wszystkim Kazachstan i Białoruś. Wymiana handlowa z Kazachstanem pozostaje na niskim poziomie, jednak politycznie Kazachstan nie podejmuje kroków wyraźnie antyukraińskich, natomiast Białoruś najprawdopodobniej liczy na zyski z reeksportu ukraińskich produktów do Rosji, tak jak ma to miejsce z produktami z UE objętymi sankcjami (w celu obejścia rosyjskich sankcji, są to formalnie towary białoruskie).
Obecnie ukraińskie firmy otrzymały ponad 1000 certyfikatów eksportowych do UE. Najwięcej wydano ich do Wielkiej Brytanii – 451, na drugim miejscu jest Austria – 280, a na trzecim Polska – 62.
Wielu ekspertów wskazuje, że ukraińska gospodarka, a przede wszystkim przemysł, stracą na liberalizacji relacji gospodarczych z UE. Jednocześnie podobne głosy podnoszone były przed wstąpieniem Ukrainy do Światowej Organizacji Handlu. Dodatkowo w bardzo szybkim tempie rośnie wymiana pomiędzy Ukrainą, a UE, a spada wymiana gospodarcza z Rosją. W ciągu pierwszych 10 miesięcy 2015 r. ukraiński eksport do UE stanowił 33,4% całości, a do Rosji 12,8%. Dla porównania w 2013 r. eksport do Rosji wynosił 23%, a do UE 26,5% całości eksportu Ukrainy.
2.2. Rosyjsko-ukraińska wojna handlowa
W związku z wstąpieniem Ukrainy do strefy wolnego handlu z UE Rosja zdecydowała się nie tylko na wypowiedzenie umowy o strefie wolnego handlu z Ukrainą, ale również wprowadzenie sankcji na ukraińskie towary. Embargo wchodzi w życie z dniem 1 stycznia, podpisał je premier Rosji, Dmitrij Miedwiediew. Wcześniej Władimir Putin informował, że Rosja nie zamierza wprowadzić sankcji, a jedynie wyjść ze strefy wolnego handlu.
Wprowadzenie przez Rosję embarga na szereg ukraińskich produktów (z wyjątkiem gazu ziemnego), przede wszystkim rolnych, spowodowało lustrzane działania Ukrainy. 24 grudnia Rada Najwyższa przyjęła uchwałę o możliwości wprowadzenia przez rząd sankcji wobec Rosji. 2 stycznia przyjęto uchwałę o wypowiedzeniu umowy o strefie wolnego handlu z Rosją oraz o w prowadzeniu embarga na rosyjskie produkty od 10 stycznia. Likwidacja strefy wolnego handlu ma wymiar tymczasowy do 31 grudnia 2016 r., chyba że Rosja wcześniej przywróci umowę.
Mimo że Ukraina wprowadza sankcje w odpowiedzi na rosyjskie, to ona straci na nich w większym stopniu – wg ekspertów w przyszłym roku nawet 2 mld USD. Jednocześnie należy podkreślić, że relacje gospodarce z Rosją tracą w ostatnich latach na znaczeniu i zmniejszają swoją rolę i wpływ na ukraińską gospodarkę. Obecnie eksport ukraińskich towarów do Rosji tworzy 5% PKB, jeszcze w 2012 r. stanowił 17%. Ukraina nie odgrywa znacznej roli w strukturze eksportu Rosji, stanowiąc jedynie 3% całościowego eksportu.
2.3 Rosja przedstawia cenę na gaz dla Ukrainy na I kwartał 2016 r.
Premier Rosji, Dmitrij Miedwiediew, podpisał dekret o wysokości cła na gaz dla Ukrainy. Zgodnie z dokumentem cło na gaz ma wynosić 51,23 USD/1 tys. m3, a zatem cena na gaz dla Ukrainy wyniesie 212 USD/1 tys. m3.
Wcześniej ukraiński Minister Energetyki i Przemysłu Węglowego, Wołodymyr Demczyszyn, poinformował, że Ukraina będzie gotowa wznowić zakup gazu z Rosji, kiedy cena spadnie poniżej 200 USD/1 tys. m3. Obecnie Ukraina nie importuje gazu ziemnego z Rosji, ponieważ stan zapełnienia magazynów oraz poziom importu z UE wystarczają dla zaspokojenia ukraińskiego zapotrzebowania na ten surowiec. Według deklaracji Demczyszyna w 2015 r. Ukraina zmniejszyła o 25% import gazu z Rosji w relacji do 2014 r.
Należy podkreślić, że choć bezpośrednio Ukraina kupuje gaz od państw UE, jednak wciąż jest to gaz rosyjski. Ukraina nie zdywersyfikowała źródeł dostaw gazu ani szlaków tranzytowych.
3. Bezpieczeństwo
3.1. Atak hakerski na obwodowe spółki elektroenergetyczne
W grudniu obwodowe spółki elektroenergetyczne padły ofiarą szeregu ataków hakerskich. Według Agencji Reutersa ofiarami ataku padła Prykarpattia Oblenergo oraz jeszcze co najmniej dwie spółki obwodowe.
W wyniku ataków 23 grudnia większa część obwodu iwanofrankowskiego pozostała bez dostaw energii elektrycznej. Zgodnie z oficjalnym stanowiskiem spółki przyczyną wstrzymania dostaw prądu było wtrącenie się osób trzecich w prace automatycznego systemu kontroli i zarządzania infrastrukturą energetyczną. Służba Bezpieczeństwa Ukrainy oskarżyła o atak Rosję. Ministerstwo Energetyki i Przemysłu Węglowego powołało komisję, która ma przeprowadzić śledztwo w tej sprawie.
To nie jedyny atak hakerski na Ukrainie w ostatnim czasie. 25 października, w dzień wyborów samorządowych, celem ataków były ukraińskie kanały telewizyjne.
3.2. Ukraina chce misji pokojowej ONZ na Donbasie
Stały przedstawiciel Ukrainy przy ONZ, Wołodymyr Jelczenko, poinformował, że Ukraina będzie starała się o zorganizowanie pokojowej misji ONZ na Donbasie. Od 1 stycznia Ukraina została niestałym członkiem Rady Bezpieczeństwa ONZ. Jelczenko poinformował, że podejmie kroki w kierunku organizacji misji pokojowej i że ma plan działań, który umożliwi ominięcie blokady ze strony Rosji. Według Jelczenka, oprócz Rosji, niechętne do przeprowadzenia misji są również inne państwa, szczególnie te, które są największymi płatnikami do budżetu, obawiając się finansowych konsekwencji takiej misji. Sama misja miałaby składać się z co najmniej 25 tys. żołnierzy.
3.3. Połotnickij wycofuje się z decyzji o uwolnieniu ukraińskich jeńców
6 stycznia przywódca separatystycznej Ługańskiej Republiki Ludowej, Igor Połotnickij, wyraził gotowość do uwolnienia jeńców z Sił Zbrojnych Ukrainy, znajdujących się na terenie okupowanym przez LNR, w związku ze świętami Bożego Narodzenia. Jeszcze tego samego dnia Połotnickij wycofał się jednak z deklaracji obwiniając stronę ukraińską o brak kontaktu: „Wszystkie próby skontaktowania się z odpowiednimi organami Ukrainy, w celu przekazania im żołnierzy, nie przyniosły skutku (…). Jeszcze raz informuję: byliśmy gotowi przekazać wszystkich jeńców bez żadnych warunków”. Pełnomocnik prezydenta ds. pokojowego uregulowania sytuacji na Donbasie, Iryna Geraszczenko, skomentowała deklaracje Płotnickiego jako farsę i znęcanie się nad rodzinami jeńców.
Geraszczenko prosiła separatystów o zwolnienie wszystkich jeńców podczas ostatnich negocjacji grupy roboczej w Mińsku. Według informacji przekazanych przez nią, w niewoli znajduje się 139 żołnierzy ukraińskich, a 762 uznanych jest za zaginionych. Podczas spotkania separatyści poinformowali, że w niewoli pozostaje jedynie czterech ukraińskich wojskowych i pięciu cywili. Informując o możliwości zwolnienia ukraińskich żołnierzy Płotnicki nie podał żadnych danych o liczbie jeńców.
W przypadku tzw. Donieckiej Republiki Ludowej nie wyrażono woli jednostronnego wypuszczenia jeńców. Wcześniej DNR nie wyrażał zgody na przeprowadzenie do końca 2015 r. wymiany „wszystkich na wszystkich” z uwagi na to, że Ukraina nie zamknęła spraw karnych przeciwko separatystom i nie jest gotowa przeprowadzić amnestii.
4. Relacje polsko-ukraińskie
4.1. PAH rozszerza działalność na Donbasie
Polska Akcja Humanitarna informuje o rozszerzeniu swojej działalności na Donbasie po zakończeniu świąt Bożego Narodzenia. Koordynator misji PAH na Donbasie, Piotr Kołodziej, poinformował, że do tej pory misji udało się zrealizować przydział około 300 obiadów dziennie. 2 tys. osób otrzymało paczki, w których znajdowały się ciepłe ubrania, czapki i zimowe obuwie. Dzięki zwiększonemu finansowaniu (głównie z Komisji Europejskiej oraz rządu Stanów Zjednoczonych) PAH będzie wstanie dostarczać średnio 7 tys. obiadów dziennie. Organizacja apeluje jednak o pomoc finansową, ponieważ potrzeby miejscowej ludności są znacznie większe. Według ONZ aż 3 mln osób zamieszkujących Donbas potrzebuje pomocy humanitarnej.
5. Ukraińskie media o Polsce
Ukraińskie media dokładnie śledzą proces zmian w polskim ustawodawstwie oraz komentarze płynące z Brukseli na temat sytuacji w Polsce. Pozycja Polski w UE ma ogromne znaczenie dla przyszłości relacji na linii Bruksela-Kijów oraz Bruksela-Moskwa, przez co pozycja Polski w UE pozostaje w żywotnym zainteresowaniu ukraińskiej opinii publicznej. Zarówno „Zerkało Tyżnia”, jak i „Ukraińska Prawda” określają ustawy o Trybunale Konstytucyjnym oraz tzw. małą ustawę medialną jako skandaliczne i informują o krytyce oraz potencjalnych krokach, jakie może podjąć Komisja Europejska. „Zerkało Tyżnia” przytoczyło dodatkowo wypowiedź Leszka Balcerowicza, w której krytykuje on obecne władze: „Nowa władza, stworzona przez PiS, niweczy osiągnięcia dotychczasowych reform, prowadził słabą politykę gospodarczą i próbuje kontrolować organy siłowe. To świadczy o tym, że polscy konserwatyści próbują przywrócić socjalistyczny PRL”. Jednocześnie część ukraińskich mediów również publikuje artykuły o reakcjach polskich władz na krytykę ze strony niektórych komisarzy KE, czego przykładem mogą być artykuły agencji informacyjnej Unian o działaniach w tej Ministra Spraw Zagranicznych, Witolda Waszczykowskiego.
Kolejnym tematem bardzo popularnym w ukraińskich mediach to wydarzenia, jakie miały miejsca w Kolonii podczas sylwestrowej nocy – ataki migrantów na przypadkowe kobiety. W tym kontekście ukraińskie media podkreślają, że państwa takie jak Polska, Węgry i Słowacja usztywniają swoje stanowisko w kwestii relokacji uchodźców. Przytoczono wypowiedzi polskiej premier Beaty Szydło oraz wicepremiera Piotra Glińskiego, które wskazywały na chęć zwiększenia kontroli nad tożsamością przybywających uchodźców oraz solidaryzowania się z osobami, które uciekają przed konfliktem – kobietami, dziećmi, osobami starszymi.
Portal Korrespondent opisał natomiast postępy w kształtowaniu polskiej obrony terytorialnej akcentując polskie plany wzmocnienia wschodniej granicy. Przywołano wypowiedź Ministra Obrony Polski, Antoniego Macierewicza, który poinformował, że powstaną trzy bataliony obrony terytorialnej rozlokowane na wschodniej granicy. Portal informuje, że Polska zamierza również przerzucić część wojsk stacjonujących na zachodzie w kierunku wschodnim.
Przegląd obejmuje wydarzenia z okresu 19.12.- 06.01.