Jakie ustawy weszły właśnie w życie?

Nowy rok oznacza także pojawienie się nowych ustaw w polskim porządku prawnym. Przyjrzymy się wybranym przez redakcję Jagielloński24 oraz Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego rozwiązaniom ustawodawczym, które weszły w życie 1 stycznia 2016 roku.

Polskie metropolie?

Tytuł ustawy: Ustawa z dnia 09.10.2015 Związki metropolitalne

Ustawa pozwalająca tworzyć związki metropolitalne na obszarach dużych ośrodków miejskich ma w założeniu pozwolić na ich bardziej dynamiczny rozwój. Projektodawcy powoływali się przede wszystkim na przykład aglomeracji górnośląskiej, w której wiele ośrodków miejskich prowadzi nieskoordynowaną politykę przestrzenną i transportową. Związki metropolitalne będą de facto nową kategorią jednostek samorządu terytorialnego. Związek tworzony będzie przez Radę Ministrów w drodze rozporządzenia, przy spełnieniu określonych przesłanek: związek może zostać utworzony na obszarze zamieszkanym przez co najmniej 500 000 mieszkańców, a w jego skład wchodzi miasto na prawach powiatu, będące siedzibą wojewody lub sejmiku województwa.

Definicja nowej osoby prawnej – związku metropolitalnego – której jednym z głównych zadań jest organizacja transportu zbiorowego. Plan transportowy tworzony przez związek metropolitalny „kasuje” wcześniej uchwalone plany transportowe gmin wchodzących w jego skład. Ustawa nakazuje również utworzenie zintegrowanego systemu taryfowo-biletowego dla przewozów organizowanych przez związek.

Bartosz Mazur, Mateusz Mroczek

Ustawowe ułatwienia dla innowacji

Tytuł ustawy: Ustawa z dnia 25.09.2015 Zmiana niektórych ustaw w związku ze wspieraniem innowacyjności

Ustawa o wspieraniu innowacyjności została zaproponowana jeszcze za kadencji Prezydenta Bronisława Komorowskiego. Akt ten ma w założeniu wspierać zwiększenie konkurencyjności i innowacyjności polskiej gospodarki poprzez wzrost nakładów sektora prywatnego na badania i rozwój (B+R) oraz poprawę efektywności gospodarowania środkami publicznymi przeznaczonymi na B+R. Zasadnicze korzyści wynikające z tej ustawy wiążą się z ułatwieniami podatkowymi. Od 1 stycznia 2016 r. możliwe będzie zaliczanie kosztów działalności B+R do kosztów uzyskania przychodów w podatkach dochodowych. Tyczy się to badań naukowych, jak i prac rozwojowych, niezależnie od ich wyniku. Zniesiono opodatkowanie aportu własności intelektualnej i przemysłowej. Wartość udziałów w spółce kapitałowej, otrzymanych w zamian za własność intelektualną, nie będzie wliczać się do przychodu podmiotu komercjalizującego wyniki badań. Wprowadzone zostały także ułatwienia podatkowe dla funduszy venture capital, które mają zachęcać takie podmioty do inwestowania w bardziej ryzykowne przedsięwzięcia B+R.

Przepisy tej ustawy wpisują się również w trend umiędzynarodowienia szkolnictwa wyższego, znosząc kilka utrudnień biurokratycznych związanych z podejmowaniem studiów i zatrudnianiem obcokrajowców na polskich uczelniach.

Mateusz Mroczek

Artyści zarobią dzięki publicznym bibliotekom

Tytuł ustawy: Ustawa z dnia 11.09.2015 Zmiana ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych oraz ustawy o grach hazardowych

Z dniem 1 stycznia 2016 r. wchodzą w życie niektóre przepisy z „dużej” nowelizacji ustawy o prawie autorskim i prawach pokrewnych, która została przeprowadzona w 2015 r.

Zasadniczą zmianą jaka wejdzie w życie z tym dniem, jest powołanie nowego Funduszu Promocji Kultury, który przejmie na siebie zadania likwidowanego Funduszu Promocji Twórczości. Nowy Fundusz będzie zasilany m.in. środkami z wpłat od producentów lub wydawców utworów niekorzystających z ochrony autorskich praw majątkowych. Co istotne, część środków z Funduszu Promocji Kultury przeznaczona zostanie na dofinansowanie wypłaty wynagrodzeń dla twórców i wydawców za użyczanie przez biblioteki publiczne egzemplarzy ich książek (public lending right).

Mateusz Mroczek

Jak przyspieszyć działanie polskich sądów

Tytuł ustawy: Ustawa z dnia 10.09.2015 Zmiana niektórych ustaw w związku ze wspieraniem polubownych metod rozwiązywania sporów

Jedną z najpoważniejszych wad polskiego systemu sądownictwa jest przewlekłość postępowań. By temu zaradzić, podjęto działania w kierunku promocji alternatywnych metod rozwiązywania sporów (ADR) -mediacji i arbitrażu. Celem nowej ustawy jest wprowadzenie do polskiego systemu prawnego (przede wszystkim do Kodeksu Postępowania Cywilnego) nowych rozwiązań, zachęcających strony sporu do polubownego załatwiania konfliktów, a tym samym odciążenia sądów. Najważniejsze zmiany wynikające z omawianej ustawy obejmują:

– obowiązek informowania w pozwie, czy strony podjęły próbę polubownego rozwiązania sporu przed skierowaniem sprawy do sądu;

– wzmocnienie obowiązku informowania przez sąd o możliwości skierowania sprawy do mediacji;

– ujednolicenie proceduralnych uwarunkowań mediacji;

– stworzenie rejestrów wykwalifikowanych mediatorów;

– wprowadzenie finansowych zachęt do korzystania z ADR, m.in. zwolnienie od opłaty sądowej wniosku o zatwierdzenie ugody pozasądowej.

Przy sądach okręgowych tworzone będą listy tzw. stałych mediatorów, do których sędziowie będą kierować strony sporu. Ustawa wprowadza również rozwiązania, które mają na celu spopularyzowanie wykorzystywania arbitrażu jako alternatywnej  metody rozwiązywania sporów, takie jak:

– jednoinstancyjność prowadzonych w sądach powszechnych spraw o uznanie lub stwierdzenie wykonalności wyroków zagranicznych sądów polubownych oraz postępowań ze skarg o uchylenie wyroku  sądu polubownego (tzw. postępowania postarbitrażowe);

– skrócenie terminu na wniesienie skargi o uchylenie wyroku sądu polubownego z trzech do dwóch miesięcy.

Mateusz Mroczek

Podatek od gazu łupkowego

Tytuł ustawy: Ustawa z dnia 25.07.2014 Specjalny podatek węglowodorowy

Uchwalona jeszcze w 2014 r. ustawa o specjalnym podatku węglowodorowym wprowadza do polskiego porządku prawnego nowy podatek nakładany na podmioty prowadzące działalność wydobywczą węglowodorów (w myśl ustawy są to ropa naftowa, gaz ziemny oraz ich naturalne pochodne, z wyjątkiem metanu) oraz rozszerza zakres przedmiotowy podatku od wydobycia niektórych kopalin o wydobycie gazu ziemnego i ropy naftowej.

Jednym z zasadniczych powodów leżących u podstaw przyjęcia tej ustawy, było przekonanie o istnieniu znacznych złóż gazu łupkowego w Polsce. Z jednej strony podatek ten ma zapewniać sprawiedliwy udział Skarbu Państwa w zyskach z wydobycia, a z drugiej zachęcać inwestorów do działalności wydobywczej, zapewniając im odpowiednią stopę zwrotu z inwestycji. Podstawą opodatkowania będzie zysk z działalności wydobywczej węglowodorów stanowiący nadwyżkę uzyskanych w danym roku podatkowym przychodów z tej działalności nad poniesionymi przez podatnika wydatkami kwalifikowanymi.

Mateusz Mroczek

Nowy urlop rodzicielski

Tytuł ustawy: Zmiany dotyczące ustawy z dnia 26 czerwca 1974 r. Kodeks pracy zmienia:

– ustawę z dnia 24 lipca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks Pracy oraz niektórych innych ustaw. Zmiana wejdzie w życie 2 stycznia 2016 r.

– ustawę z dnia 25 czerwca 2015 r. o zmianie ustawy – Kodeks pracy oraz niektórych innych ustaw . Zmiana wejdzie w życie 22 lutego 2016 r.

1. Zmiany dotyczące uprawnień rodzicielskich od dnia 2 stycznia 2016 r.

Od dnia 2 stycznia 2016 r. zamiast dodatkowego urlopu macierzyńskiego i urlopu rodzicielskiego pojawi się jeden urlop rodzicielski łączący oba te urlopy. Ponadto część urlopu rodzicielskiego rodzice będą mogli wykorzystać aż do zakończenia roku kalendarzowego, w którym dziecko ukończy 6. rok życia. Dopuszczalne stanie się również podzielenie urlopu ojcowskiego na 2 części i wykorzystanie go aż do ukończenia przez dziecko 24 miesięcy. Pracownikowi wychowującemu przynajmniej jedno dziecko w wieku do 14 lat przysługuje w ciągu roku kalendarzowego zwolnienie od pracy na 2 dni. Zgodnie z obecnymi przepisami zwolnienie od pracy udzielane jest na pełne dni. Po wejściu w życie nowelizacji możliwe stanie się wykorzystywanie tego zwolnienia także w wymiarze godzinowym. W takim przypadku pracownik będzie mógł skorzystać z 16 godzin takiego zwolnienia. Pracownik ma możliwość łączenia dodatkowego urlopu macierzyńskiego oraz urlopu rodzicielskiego z pracą w wymiarze nie wyższym niż połowa pełnego wymiaru czasu pracy. Po zmianie przepisów taka możliwość zostanie utrzymana w odniesieniu do urlopu rodzicielskiego. Jednak od dnia 2 stycznia 2016 r. w takiej sytuacji zwiększy się maksymalny wymiar urlopu rodzicielskiego. Wprowadzono bowiem zasadę, że okres urlopu rodzicielskiego będzie wydłużany proporcjonalnie do wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z tego urlopu lub jego części. Okres, o który urlop rodzicielski ulegnie wydłużeniu, zostanie ustalony jako iloczyn liczby tygodni, w których pracownik łączy korzystanie z urlopu rodzicielskiego z wykonywaniem pracy i wymiaru czasu pracy wykonywanej przez pracownika w trakcie korzystania z urlopu rodzicielskiego. Wydłużony w ten sposób urlop rodzicielski nie będzie mógł trwać dłużej niż do:

– 64 tygodni w przypadku urodzenia jednego dziecka przy jednym porodzie;

– 68 tygodni w przypadku urodzenia większej liczby dzieci przy jednym porodzie.

2. Zmiany dotyczące umów na czas określony i okresów wypowiedzenia od 22 lutego 2016 r.

Umowy na czas określony będzie można zawierać maksymalnie na 33 miesiące. Dopuszczalne będzie też zawarcie, w tym okresie maksymalnie trzech takich umów. Przekroczenie 33-miesięcznego terminu lub zawarcie większej niż trzy liczby umów na czas określony będzie skutkować uznaniem z mocy prawa, że pracownik jest zatrudniony na czas nieokreślony. Zgodnie z nowymi zasadami dopuszczalny 33-miesięczny okres zatrudnienia pracownika na podstawie umów na czas określony oraz dopuszczalna liczba 3 takich umów nie będą dotyczyć umów na czas określony zawieranych:

– w celu zastępstwa pracownika w czasie jego usprawiedliwionej nieobecności w pracy;

– w celu wykonywania pracy o charakterze dorywczym lub sezonowym;

– w celu wykonywania pracy przez okres kadencji;

– w przypadku, gdy pracodawca wskaże obiektywne przyczyny leżące po jego stronie.

Zgodnie z nowymi zasadami obowiązkiem pracodawcy będzie zawiadomienie właściwego okręgowego inspektora pracy, w formie pisemnej lub elektronicznej, o zawarciu umowy o pracę na czas określony podyktowanej obiektywnymi przyczynami leżącymi po stronie pracodawcy, wraz ze wskazaniem przyczyn zawarcia właśnie takiej umowy. Obowiązek informacyjny względem PIP powinien zostać wykonany w terminie 5 dni roboczych od dnia jej zawarcia. Po zmianach przepisów okres wypowiedzenia umowy o pracę zawartej na czas nieokreślony i umowy o pracę zawartej na czas określony będzie uzależniony od okresu zatrudnienia u danego pracodawcy.

Katarzyna Kalata

Polityka zdrowotna planowana z głową

Tytuł ustawy: Ustawa z dnia 11 września 2015 r. o zdrowiu publicznym

Ustawa o zdrowiu publicznym ma za zadanie scentralizowanie kompetencji finansowania profilaktyki zdrowotnej. Ustawa zakłada m.in.: większą koordynację wydatków na ochronę zdrowia pomiędzy wszystkimi ministerstwami i jednostkami samorządu terytorialnego, powołanie Komitetu Sterującego Narodowym Programem Zdrowia oraz Rady ds. Zdrowia Publicznego. Jednym z założeń ustawy jest ograniczenie spożycia niezdrowej żywności. Większość przepisów ustawy o zdrowiu publicznym weszła w życie z dniem 2 grudnia 2015 rok. Od 1 stycznia 2016 roku w życie wejdą przepisy dotyczące powstania Narodowego Programu Zdrowia, który ma ustanowić cele realizacji polityki zdrowia publicznego na co najmniej 5 lat.

Marta Wenclewska

Pełny przegląd ustaw dostępny jest na stronie Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego.