21 Horyzont Jagielloński
Poniżej prezentujemy skrót informacji z najnowszego Horyzontu Jagiellońskiego. To publikowany cyklicznie przegląd najważniejszych faktów, analiz i komentarzy z ostatniego tygodnia.
Polska (Bartosz Bieliszczuk)
Czy dzięki „polskiemu grafenowi” czeka nas rewolucja?
Jak pisze „Dziennik Gazeta Prawna”, Polska może odnieść wielki sukces dzięki opracowanej niedawno technologii produkcji najczystszego i najtańszego na świecie grafenu. Przyczynili się do tego naukowcy z Politechniki Łódzkiej, Instytut Techniki Materiałów Elektronicznych oraz firma Seco-Warwick. Pierwsze urządzenia gotowe do produkcji grafenu mają pojawić się w 2014 roku.
Grafen jest ultrawytrzymałą, pojedynczą warstwą węgla. Materiał ten może zrewolucjonizować branżę elektroniczno-informatyczną (m.in. zastępując krzem). Grafen znajdzie zastosowanie w wyświetlaczach dotykowych, akumulatorach, czujnikach czy przewodnikach elektryczności.
Steadfast Jazz: ćwiczenia NATO w Polsce
2 listopada rozpoczęły się manewry Sił Odpowiedzi NATO (NATO Response Force), które potrwają do 9 listopada. Będą one miały miejsce głównie na terytorium Polski, a także Litwy, Łotwy, Niemiec, Norwegii, Włoch i Belgii. To ćwiczenie otwiera serię dużych ćwiczeń, które co dwa lata będą się odbywały w różnych państwach NATO. Oparte są o artykuł 5. Traktatu Waszyngtońskiego, który mówi o kolektywnej obronie – powiedział minister obrony narodowej, Tomasz Siemoniak.
W części dowódczo-sztabowej wezmą udział wszyscy członkowie NATO (28 państw) i Finlandia. W ćwiczeniach wojskowych wezmą udział siły 20 państw oraz Ukrainy. Jak podaje MON: Część lądowa odbędzie się na poligonie w Drawsku Pomorskim. Działania w powietrzu prowadzone będą w północnej części Polski oraz nad Morzem Bałtyckim. Wodna część odbędzie się na poligonach morskich południowego Bałtyku.
W manewrach weźmie udział ok. 6 tys. żołnierzy i cywilów. Ze strony polskiej będzie to do 3 tys. żołnierzy, 300 pojazdów, 30 samolotów i 10 okrętów.
Więcej informacji:
http://www.youtube.com/watch?v=8dlg0i3orA4
http://www.nato.int/cps/en/natolive/news_104648.htm
„El Mundo”: Polska udostępnia dane amerykańskiej NSA
Według hiszpańskiego dziennika „El Mundo”, Polska znajduje się wśród państw współpracujących z amerykańską Agencją Bezpieczeństwa Krajowego (National Security Agency). Informacje te miały zostać przekazane gazecie przez Edwarda Snowdena. O całej sprawie pisze polski „Forsal”.
Według hiszpańskich dziennikarzy, Polska ma ułatwiać Amerykanom dostęp do informacji swoich służb specjalnych oraz zbiorów danych na określone tematy (metadane). Polska znajduje się w tzw. Grupie B państw. Oprócz wyżej wymienionej współpracy, kraje tej grupy nie mogą instalować programów komputerowych, które mogłyby uniemożliwić Stanom Zjednoczonym dostęp do sieci.
Europa Zachodnia, UE (Sebastian Ciastoń)
„The Telegraph”: Nasze relacje z UE muszą się zmienić
Jeszcze w zeszłym tygodniu José Manuel Barroso podkreślał na łamach „The Telegraph”, że brukselska biurokracja nałożyła zbyt wiele niepotrzebnych przepisów na europejski biznes. Przewodniczący KE przekonywał wtedy, że Unia powinna unikać ingerowania w mniej istotne kwestie, a nowe przepisy powinny być jak najbardziej zwięzłe i treściwe.
Chwilowy moment olśnienia nie trwał jednak zbyt długo. W tym tygodniu Komisja Europejska postanowiła zająć się ujednoliceniem toalet w całej Wspólnocie. I o ile kwestie dotyczące samych spłuczek mogą wydawać się zabawne, to próba narzucenia regulacji związanych z funkcjonowaniem londyńskie City już niekoniecznie.
Nawet przewodniczący Barroso zdaje sobie sprawę ze zgubnego wpływu unijnych rozporządzeń na brytyjską opinię publiczną. W coraz mniejszym stopniu słychać obawy brytyjskiego biznesu związane z możliwym opuszczeniem przez Londyn unijnych struktur. Z opublikowanego przez Business Group raportu wynika, że według przedsiębiorców koszty związane z przestrzeganiem zasad jednolitego rynku przewyższają korzyści wynikające z członkostwa w UE. Między innymi dlatego premier Wielkiej Brytanii David Cameron uznał za niezbędne ograniczenie liczby unijnych regulacji oraz wsparcie europejskich firm w dążeniu do konkurencyjności i tworzeniu nowych miejsc pracy. Według „The Telegraph”, podobne propozycje padały już wcześniej, dlatego konieczne jest podjęcie szybkich działań, jeśli argumenty za pozostaniem w strukturach UE mają pozostać aktualne.
Unia Europejska skrajnie prawicowa?
Pomimo tego, że wybory do Parlamentu Europejskiego odbędą się dopiero za kilka miesięcy, to już teraz ich wynik budzi niepokój wśród unijnych polityków. Ich zdaniem nowy skład PE może okazać się najbardziej antyeuropejskim w całej historii UE. Stanowisko w tej sprawie przedstawił już francuski prezydent François Hollande, który podkreślił, że wybór skrajnie prawicowych partii może doprowadzić do „paraliżu i regresji”.Podobnego zdania jest premier Włoch Enrico Letta, który możliwy skład PE nazwał „legislacyjnym koszmarem”.
Szczególne zainteresowanie może budzić skrajnie prawicowy Front Narodowy we Francji oraz Partia Niepodległości Zjednoczonego Królestwa. Podobny trend łatwo zauważyć w Grecji, Niemczech, Austrii, Finlandii oraz Holandii. Na pierwszy rzut oka wydawać by się mogło, że przyczyną wzrostu eurosceptycznych nastrojów jest kryzys gospodarczy oraz narzucona przez UE i Niemcy dyscyplina budżetowa. Innego zdania jest Matthew Godwin z katedry prawa na Uniwersytecie Nottingham, który przestrzega przed określaniem eurosceptycyzmu jako produktu obecnie trwającego kryzysu gospodarczego. Za główne przyczyny tej tendencji Godwin uważa malejące zaufanie dla instytucji unijnych, mało poważny – zdaniem Europejczyków – charakter wyborów do PE oraz emigrację zarobkową. Według Godwina, politycy głównego nurtu muszą znaleźć sposób na rozwiązanie wątpliwości wyborców w kwestiach tożsamości i kultury, rezygnując jednocześnie z prowadzenia ksenofobicznej polityki.
Wschód (Bartosz Światłowski)
Nieudana akcja białoruskiego KGB w Moskwie
W Moskwie doszło do próby zatrzymania rosyjskiego biznesmena przez białoruskie służby KGB. Wiktor Samojłow, były współwłaściciel Białoruskiej Kompanii Potasowej, zdołał jednak zwrócić uwagę patrolu policji, która po interwencji i wizycie na komisariacie zwolniła agentów oraz biznesmena. Działanie białoruskich służb wpisuje się w konflikt dotyczący przejęcia kontroli nad Kompanią Potasową, potentatem na światowym rynku tego surowca. W sierpniu w Mińsku aresztowano Władysława Baumgartnera, szefa rosyjskiej firmy Urałkalij, mającej udziały w kompanii. Stało się to tuż po spotkaniu Rosjanina z białoruskim premierem Michaiłem Miasnikowiczem. Rozmowy miały doprowadzić do kompromisu między rosyjskimi i białoruskimi akcjonariuszami strategicznego przedsiębiorstwa, jednak zakończyły się fiaskiem. Prezydent Rosji Władimir Putin dąży do dyskretnego rozwiązania sporu, z kolei Aleksander Łukaszenka stara się nagłaśniać sprawę, stosując prowokacyjne metody mające poprawić pozycję negocjacyjną strony białoruskiej.
Rosja i Białoruś planują kolejne ćwiczenia wojskowe
Rosja i Białoruś zorganizują kolejne wspólne ćwiczenia wojskowe pod nazwą „2015 – Union Shield” – zadeklarował minister obrony Federacji Rosyjskiej Sergiej Shoigu po spotkaniu z białoruskim ministrem. Pozytywna ocena tegorocznych manewrów „Zapad 2013” skłoniła oba państwa do utrwalenia i kontynuowania tego rodzaju ćwiczeń. Ich wrześniowa odsłona zgromadziła 12 tysięcy żołnierzy rosyjskich i 200 białoruskich.
Południe (Radosław Niedzielski, Bartłomiej Sawicki)
Śmierć ponad 300 imigrantów u wybrzeży włoskiej wysyp Lampedusa zwróciła ponownie uwagę europejskiej opinii publicznej na problem nielegalnych imigrantów pukających do bram Unii. Frontex – Europejska Agencja ochrony granicy Unii Europejskiej w swoim ostatnim raporcie (Analiza Ryzyka 2013) umieściła zestawienie dotyczące liczby emigrantów przybywających do Europy w zeszłym roku. Jak wynika z raportu, ponad 72 tys. osób nielegalnie wjechało do UE drogą morską lub lądową. Jednak eksperci twierdzą, że w rzeczywistości nielegalnych imigrantów jest dużo więcej. Ponad 37 tys. imigrantów przybyło do Europy wschodnim szlakiem Morza Śródziemnego przez Grecję, Włochy lub Bałkany Zachodnie. Największą grupę imigrantów stanowią Afgańczycy, Somalijczycy oraz Pakistańczycy, a z Europy najwięcej imigrantów pochodzi z Kosowa. Komisarz UE do spraw wewnętrznych, Cecilia Malmstrom, na początku października wezwała kraje Wspólnoty do przekazania większych środków na działania agencji Frontex w celu zwiększenia skuteczności ochrony granic. Komisja Europejska zapewniła, że pracuje nad nowym systemem nadzoru oraz przeglądem swojej dotychczasowej polityki imigracyjnej. Ma ona być gotowa w połowie przyszłego roku.
Kiedy Chorwacja wejdzie do strefy Schengen?
Data wejścia Chorwacji do strefy Schengen uwarunkowana jest powstaniem stałego połączenia między dwoma częściami tego kraju – północy z południem. Jak informuje dziennik „Vecernij.hr”, z raportu przygotowanego na zlecenie Komisji Europejskiej wynika, że największe szanse na ustanowienie stałego połączenia ma most Peljesac przez strefę morską należącą do Bośni i Hercegowiny oraz korytarz drogowy biegnący przez bośniackie miasto Neum. Jak jednak wynika z informacji, do których dotarł chorwacki dziennik, tylko kontrowersyjna i kosztowna przeprawa przez Adriatyk pozwoli Chorwacji spełnić wszystkie kryteria związane z przystąpieniem do strefy Schengen. Pozostałymi rozwiązaniami są tunel pod bośniacką częścią wybrzeża adriatyckiego oraz przeprawa promowa. Korytarz ciągnący się przez terytorium BiH jest zdaniem dziennika mało prawdopodobny, ponieważ byłaby to de facto eksterytorialna trasa, na co władze Sarajewa nie wyrażą zgody. BiH nie zgadza się również na budowę mostu, ponieważ to utrudniłoby dostęp do morza. Jeśli projekt przeprawy łączącej dwie części Chorwacji zostanie uznany przez Brukselę za jedyne rozwiązanie, wtedy uzyska on wsparcie w wysokości 80% wartości inwestycji. Kosz inwestycji wyniesie ponad 130 mln EUR.
Afryka (Wojciech Gil)
Problem Abyei nadal nierozwiązany
Abyei, sporne terytorium na pograniczu Sudanu oraz Sudanu Południowego, wciąż pozostaje drażliwą kwestią. Pomimo faktu, że w porozumieniu z 2005 r., które zakończyło wieloletnią wojnę domową, uzgodniono, że na terytorium tym dojdzie do referendum w sprawie przynależności państwowej, nie odbyło się ono do dziś. Zmienić ten stan rzeczy w poprzednim tygodniu chcieli członkowie plemienia Ngok Dinka, którzy zorganizowali niewiążący plebiscyt nad przyszłością Abyei. W trwającym trzy dni głosowaniu (27-29 października) 99,9% głosujących opowiedziało się za przyłączeniem do Sudanu Południowego. Co istotne, w głosowaniu wzięli udział tylko mieszkańcy wywodzący się z plemienia Dinka, a sam pomysł został zgodnie potępiony zarówno przez Sudan, jak i jego południowego sąsiada. Przedstawiciele Unii Afrykańskiej określili plebiscyt jako „zagrożenie dla pokoju w regionie Abyei”.
Wojsko kenijskie zwalcza terrorystów
Kenijskie Siły Obronne (Kenya Defence Forces – KDF) przeprowadziły w ostatni czwartek nalot na bazę terrorystów somalijskich w regionie Dinsoor. Według KDF, obóz, w którym szkoliło się ok. 300 islamistów, został całkowicie zniszczony. Operacja przeprowadzona w ramach misji AMISOM (African Union Mission to Somalia) została zdementowana przez Al-Shabaab (somalijską komórkę Al-Kaidy).
Co istotne, trzy dni wcześniej kenijskie wojsko przy pomocy samolotów bezzałogowych zlikwidowało dwóch ważnych przedstawicieli somalijskich terrorystów (m.in. eksperta od materiałów wybuchowych).
Zwiększona aktywność Kenijczyków przeciwko Al-Shabaab wiąże się m.in. z wrześniowym atakiem na centrum handlowe „Westgate” w Nairobi, podczas którego zginęło przynajmniej 67 osób.
Ciała 92 emigrantów (głównie z Nigru) odnaleziono w zeszłym tygodniu w pobliżu granicy
z Algierią. Ofiary najprawdopodobniej zmarły na skutek odwodnienia oraz głodu, usiłując dostać się do algierskiego miasta Tamanrasset. Według danych Organizacji Narodów Zjednoczonych, droga przez Niger pokonywana jest co roku przez ponad 80 tysięcy Afrykańczyków, którzy pragną dostać się przez państwa Maghrebu do Europy.
Hiszpania i Ameryka Południowa (Anna Domaszewska)
Wenezuela: Maduro powołuje Ministerstwo Szczęścia
Nicolás Maduro zamierza utworzyć Ministerstwo Najwyższego Społecznego Szczęścia Narodu. Taką informację prezydent Wenezueli, zmagającej się z najwyższym od ostatniej dekady kryzysem, ogłosił 24 października podczas narady w Pałacu Miraflores. Głównym celem nowo powołanej instytucji ma być rozwiązywanie problemów potrzebujących poprzez wprowadzanie nowych programów socjalnych. Zdecydowałem się na ten krok, by uczcić naszych przywódców Chaveza i Bolivara – oznajmił Maduro. Socjalistyczne, chrześcijańskie, służące ludziom państwo, jak to, które tworzymy, ma obowiązek podnieść jakość życia naszym starszym obywatelom – zakończył.
Hiszpania: PSOE planuje ekshumację Franco
W minioną środę Hiszpańska Socjalistyczna Partia Robotnicza przedstawiła projekt ekshumacji szczątków Francisco Franco. Zwłoki, które obecnie znajdują się w Dolinie Poległych (Valle de los Caídos), miałyby zostać przekazane rodzinie zmarłego dyktatora lub przeniesione w miejsce bardziej odpowiednie. Partia zaapelowała także o zmianę miejsca pochówku José Antonio Primo de Rivery, aby jego grób nie zajmował najważniejszego miejsca w bazylice, gdzie wyróżnia się spośród innych. Projekt zakłada przywrócenie Dolinie Poległych jej głównego znaczenia, jakim jest zachowanie pamięci o wszystkich ofiarach hiszpańskiej wojny domowej. Człowiek najbardziej związany z systemem totalitarnym, przeciwnik wolności i godności wszystkich obywateli, wróg demokracji – Francisco Franco – nie może spoczywać w miejscu służącym czci ofiar wojny domowej – argumentują autorzy wniosku.
W Dolinie Poległych znajdują się groby 33 847 osób. Budowę mauzoleum, mieszczącego się w pobliżu Escorialu, zadekretował sam Franco w pierwszą rocznicę zakończenia wojny domowej. Zostało ono zbudowane głównie przez więźniów politycznych.
Hiszpania: Rozmowy kontrolowane
Ingerencja amerykańskich służb specjalnych w życie codzienne tysięcy Hiszpanów była owocem współpracy USA i Hiszpanii, a nie, jak wcześniej przypuszczano, działaniem jednostronnym. Hiszpańskie służby specjalne nie tylko znały pracę Narodowej Agencji Bezpieczeństwa USA, ale także ułatwiały jej wykonywanie obowiązków. Te informacje, opublikowane na łamach hiszpańskiego dziennika „El Mundo”, wynikają z dokumentów znajdujących się w posiadaniu Edwarda Snowdena.
Amerykanie mieli polegać na współpracy różnych państw, w tym m.in. Hiszpanii, przy uzyskiwaniu dostępu do tajnych danych. Jeden z dokumentów przewiduje współdziałanie na czterech poziomach. Hiszpania, obok innych 17 krajów europejskich, a także Japonii i Korei Południowej, należy do drugiej grupy państw określanych mianem państw „współpracy scentralizowanej”.Państwa te miały być pewnymi sojusznikami zdolnymi do chronienia informacji klasyfikowanych przez USA. Innymi słowy, hiszpańskie służby specjalne miały pozwolić, a może nawet wspomagać NSA w kontrolowaniu rozmów telefonicznych, pogwałcając tym samym prawo do prywatności własnych rodaków.
Hiszpania: Protesty w imieniu ofiar terroryzmu
Kilkadziesiąt tysięcy osób zwołanych przez Stowarzyszenie Ofiar Terroryzmu (AVT) zebrało się w ostatnią niedzielę października w centrum Madrytu, aby protestować przeciwko orzeczeniu Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Sprzeciwił się on nakładaniu kary dożywotniego pozbawienia wolności na członków terrorystycznej organizacji ETA. Manifestacja, wspierana przez hiszpańską Partię Ludową (PP), odbyła się pod hasłem „Sprawiedliwość” umieszczonym na wielkim transparencie. Demonstranci trzymali w dłoniach flagi hiszpańskie i zdjęcia osób zamordowanych lub porwanych przez działaczy ETA. Po uczczeniu minutą ciszy pamięci ofiar terroryzmu, przewodnicząca AVT Ángeles Pedraza odczytała końcowy manifest. Prosimy o pełną sprawiedliwość, pisaną wielkimi literami – nawoływała. Podkreśliła także, że pamięć zamordowanych nie pozwoli działaczom się poddać i będą walczyć, dopóki sprawiedliwości nie stanie się zadość.
