72 Horyzont Jagielloński
Poniżej prezentujemy skrót informacji z najnowszego „Horyzontu Jagiellońskiego”. To publikowany cyklicznie przegląd najważniejszych faktów, analiz i komentarzy z ostatniego tygodnia.
1. Polska (Bartosz Bieliszczuk)
1.1. Exposé Grzegorza Schetyny
6 listopada minister spraw zagranicznych Grzegorz Schetyna wygłosił w Sejmie exposé. Nowy szef MSZ pozytywnie ocenił politykę swojego poprzednika. Schetyna dość jednoznacznie nazwał agresję Rosji na Ukrainę, jednak nie wspomniał o przyszłości Kijowa. Chwalił wzmocnienie sił NATO na wschodzie oraz plany rozmieszczenia systemów obrony przeciwrakietowej w 2018 roku w Polsce. Jako „strategiczne” określił relacje z Chinami i Turcją, dużo miejsca poświęcił też współpracy w ramach Trójkąta Weimarskiego, nadając jej wyraźny priorytet. Współpraca ta, jak podkreślił, wzmacnia pozycję Polski w regionie. Nie sprecyzował jednak terminu przyjęcia przez Polskę euro.
1.2. Putin o Pakcie Ribbentrop-Mołotow: „Takie były wtedy metody”
Publicysta „Global Post”, Timothy McGrath, komentuje ostatnie słowa Władimira Putina nt. paktu, które padły podczas spotkania z historykami. Prezydent Rosji powiedział: Poważni badacze muszą pokazać, że tak się wtedy prowadziło politykę zagraniczną. Prezydent pytał też retorycznie: co złego jest w pakcie o nieagresji? McGrath jednoznacznie ocenia te słowa, tytułując swój komentarz Putin twierdzi, że pakt z Hitlerem, w wyniku którego powstały w Polsce obozy śmierci, nie był taki zły.
2. Europa (Bartosz Bieliszczuk)
2.1. Łotwa: natowskie F-16 przechwyciły rosyjski samolot zwiadowczy
Armia Łotwy oświadczyła, że natowskie myśliwce przechwyciły rosyjskiego Iła-20 w pobliżu łotewskich wód terytorialnych. Według źródeł ukraińskich, rosyjskie lotnictwo jest postawione w stan wysokiej gotowości. Kijów podejrzewa, że samoloty transportowe mogą zostać użyte, by dostarczyć posiłki na granicę z Ukrainą.
2.2. Członkowie NATO pomogli Rosji zmodernizować armię
Portal „The Daily Beast” opisuje reakcję Waszyngtonu na modernizację rosyjskiej armii przy udziale zachodnich partnerów. Amerykańscy politycy i wojskowi oskarżają m.in. Berlin o znaczną pomoc w usprawnianiu rosyjskich sił zbrojnych. People are pissed – skomentował całą sprawę jeden z oficerów amerykańskiego wywiadu. Według raportu biura analiz Kongresu, centrum szkoleniowe wybudowane przez niemieckie koncerny w Rosji jest jednym z najnowocześniejszych tego typu obiektów na świecie.
3. Europa Południowo-Wschodnia (Bartłomiej Rusin)
3.1. Nowy rząd w Bułgarii
Na fotelu premiera zasiądzie Bojko Borisow, lider partii Obywatele na Rzecz Europejskiego Rozwoju Bułgarii (GERB), która odniosła zwycięstwo w przyspieszonych wyborach parlamentarnych 5 października br. Poprzednio Borisow piastował to stanowisko w latach 2009-2013 i podał się do dymisji po serii protestów i samopodpaleń w różnych miejscach kraju, w związku z drastycznymi podwyżkami cen energii. Nowy premier uzyskał wotum zaufania bułgarskiego parlamentu w piątek 7 listopada. Oprócz GERB nowego premiera poparli posłowie koalicyjnych partii: Bloku Reformatorskiego, Frontu Patriotycznego i Alternatywy Odrodzenia Bułgarii. W mowie na forum izby Borisow określił aktualną sytuację gospodarczą kraju jako ciężką, zwrócił uwagę na kryzys w finansach publicznych i sektorze bankowym oraz w energetyce
3.2. Ponta liderem po I turze wyborów prezydenckich w Rumunii
Zwycięstwo w I turze odniósł urzędujący premier i lider Partii Socjaldemokratycznej (PSD) Wiktor Ponta, zdobywając w sumie 40,44 proc. głosów. Drugie miejsce zajął jego najgroźniejszy kampanijny konkurent Klaus Iohannis, lider Partii Narodowo-Liberalnej (PNL), z wynikiem 30,37 proc. głosów. Obaj politycy uzyskali miażdżącą przewagę w stosunku do kolejnych kandydatów. Ponta zwyciężył w 27 okręgach wyborczych (obejmujących terytoria Wołoszczyzny i rumuńskiej Mołdawii) i 5 sektorach Bukaresztu, Johannis w 12 okręgach zamieszkiwanych przez znaczny odsetek mniejszości węgierskiej oraz w wyborach poza granicami kraju. W dwóch okręgach zwycięstwo odniósł Kelemen Hunor, reprezentujący Demokratyczny Związek Węgrów w Rumunii (UDMR). W ostatecznej klasyfikacji zdobył jednak dopiero 8. miejsce, uzyskując 3,47 proc. głosów.
W I turze udział w wyborach wzięło 50,9 proc. osób uprawnionych do głosowania. W drugiej, zaplanowanej na 16 listopada, zmierzą się Ponta i Johannis. Wydaje się, że dotychczasowa przewaga powinna wystarczyć Poncie, żeby wkrótce zastąpić Traiana Basescu w pałacu Cotroceni, siedzibie rumuńskiej głowy państwa.
3.3. Grecko-cypryjsko-egipski szczyt w Kairze
W spotkaniu, które odbyło się w sobotę 8 listopada br., udział wzięli premier Grecji Andonis Samaras oraz prezydenci Cypru Nikos Anastasiadis i Egiptu Abd al-Fattah as-Sisi. Jest to kolejne z serii spotkań oraz dyskusji przy okazji obrad ONZ. Spotkanie zaowocowało zdecydowanie negatywną reakcją Ankary, która postrzega zacieśniającą się współpracę między krajami jako częściowe przeciwdziałanie zapędom Turcji we wschodniej części Morza Śródziemnego (naruszenie wyłącznej strefy ekonomicznej Cypru). Konflikt dotyczy między innymi złóż gazu pod dnem morza na wschód od Cypru, do których Ankara rości sobie pretensje od dłuższego czasu. W deklaracji końcowej przywódcy Grecji, Cypru i Egiptu zapowiedzieli wzmocnienie współpracy w dziedzinach energetyki, walki z terroryzmem oraz działań na rzecz stabilizacji we wschodniej części Morza Śródziemnego. Podkreślono w nim przede wszystkim znaczenie ciągle nierozwiązanego konfliktu arabsko-izraelskiego oraz zagrożenie ze strony doktryn ksenofobicznych i politycznego ekstremizmu, przejawiającego się między innymi w działaniach o charakterze terrorystycznym.
4. Ameryka Północna i Południowa (Maria Płudowska, Carmen Stachowicz)
4.1. Tajny list Obamy do ajatollaha Chameneiego
Ajatollah Chamenei otrzymał poufne pismo od prezydenta Baracka Obamy. W liście amerykański prezydent podkreślił, że współpraca USA i Iranu w walce z Państwem Islamskim jest możliwa, jeśli strona irańska porozumie się z pozostałymi państwami w kwestii programu nuklearnego. Równocześnie zaprzeczono militarnej współpracy na linii USA-Iran.
4.2. Obama zapowiada współpracę z Republikanami
Słabsze poparcie dla Partii Demokratycznej w Stanach Zjednoczonych zakończyło się wygraną Republikanów w wyborach do amerykańskiego Kongresu. Prezydent Obama zapowiedział współpracę ze zwycięską partią w celu jak najlepszego wykorzystania ostatnich dwóch lat prezydentury. Obama podkreślił wspólne cele, jakie łączą go z wygraną partią, m.in. tworzenie nowych miejsc pracy i rozwinięcie amerykańskiego eksportu.
4.3. Test systemu Aegis zakończony powodzeniem
Stany Zjednoczone przeprowadziły udaną próbę systemu przeciwrakietowego Aegis. Obejmowała ona „niemal jednoczesne” wykrycie i zniszczenie celu o parametrach pocisku balistycznego krótkiego zasięgu oraz dwóch rakiet manewrujących, poruszających się na niskim pułapie.
5. Afryka (Wojciech Gil)
5.1. Przywódca Burkina Faso neguje ultimatum Unii Afrykańskiej
Obecny przywódca Burkina Faso, pułkownik Isaac Zida, który objął władzę po rezygnacji wieloletniego prezydenta kraju Blaise’a Comparorego, skrytykował działania Unii Afrykańskiej wobec zmian w Wagadugu. Najbardziej sporną kwestią okazał się dwutygodniowy okres, jaki Unia wyznaczyła burkińskim oficerom na przekazanie władzy cywilnym politykom. W odpowiedzi na oświadczenie pułkownika Zidy, przedstawiciele organizacji zagrozili zawieszeniem Burkina Faso w prawach członka Unii Afrykańskiej oraz nałożeniem dodatkowych sankcji. O powstrzymanie się od represji zaapelowali z kolei przywódcy państw zrzeszonych we Wspólnocie Gospodarczej Państw Afryki Zachodniej, którzy biorą obecnie udział w rozmowach dotyczących oddaniu władzy cywilom – m.in. prezydenci Nigerii, Senegalu oraz Ghany.
5.2. Sudan Południowy: kolejne rozmowy pomiędzy stronami konfliktu
Przywódcy stron toczącego się od blisko roku konfliktu w Sudanie Południowym, prezydent Salva Kiir oraz były wiceprezydent, a obecnie lider rebeliantów Riek Machar, zgodzili się na podstawowe warunki pokoju w kraju. Do pierwszych rozmów w sprawie zakończenia wojny domowej doszło pod koniec ubiegłego tygodnia podczas 28. nadzwyczajnego szczytu Międzyrządowej Władzy ds. Rozwoju (IGAD). Podczas rozmów mających miejsce w stolicy Etiopii, przywódcy państw-członków IGAD zapowiedzieli m.in. możliwość użycia sił zbrojnych w celu realizacji pokoju w Sudanie Południowym. Toczący się w najmłodszym państwie świata konflikt doprowadził jak dotąd do śmierci ponad 10 tys. osób oraz uchodźstwa ok. 1,5 miliona Południowych Sudańczyków.
5.3. Chińska delegacja oskarżona o wywóz kości słoniowej z Tanzanii
Environmental Investigation Agency oskarżyła chińskich przedstawicieli o wywóz z Tanzanii znacznej ilości kości słoniowej pochodzącej z kłusownictwa. Według agencji zakupem, a następnie przetransportowaniem nielegalnego towaru rządowym samolotem mieli się zająć członkowie delegacji towarzyszącej wizycie prezydenta ChRL Xi Jinpingowi w marcu 2013 r. Sporządzony przez EIA raport stwierdza, że cena kości słoniowej w wyniku zainteresowania nią przez Chińczyków wzrosła blisko o 100%. Jak alarmuje Environmental Investigation Agency, tylko w ubiegłym roku populacja słoni w Tanzanii zmniejszyła się o 10 tys. Przedstawiciele MSZ w Pekinie zaprzeczyli wystosowanym oskarżeniom oraz uznali opublikowany materiał jako bezpodstawny.
6. Bliski Wschód, Afryka Północna (Sebastian Szydłowski)
6.1. Dżihadyści wpływają na statkach wycieczkowych do Syrii
Interpol ostrzega przed napływającymi bojownikami Państwa Islamskiego, którzy przedostają się z Europy do rejonów objętych walkami na Bliskim Wschodzie na pokładach statków wycieczkowych. Kontrole na lotniskach są wzmożone, dlatego dżihadyści decydują się na inny środek transportu. Jednym z celów ich podróży, jak podają służby, jest Turcja, z której przedostają się do Syrii i dołączają do Państwa Islamskiego.
6.2. Przywódca Państwa Islamskiego krytycznie ranny
Jak podaje portal „Russia Today”, powołując się m.in. na irackie media, Abu Bakr al-Baghdadi został krytycznie ranny w wyniku ostrzału konwoju złożonego z dziesięciu uzbrojonych pojazdów. Ataku dokonały siły powietrzne Stanów Zjednoczonych. Ostrzelane pojazdy prawdopodobnie miały związek z zebraniem przywódców Państwa Islamskiego. Jak na razie ani władze irackie, ani służby prasowe Pentagonu nie potwierdziły tej informacji.
6.3. Kolejny atak terrorystyczny w Egipcie
Eksplozja bomby miała miejsce w pociągu na północ od Kairu. Zginęło 2 policjantów, a 11 osób zostało rannych. Za atakami stoją grupy dżihadystów, które dokonują ich w odwecie za krwawe represje wobec zwolenników byłego szefa państwa – Mohammeda Mursiego. W grudniu 2013 roku nowe władze Egiptu uznały Bractwo Muzułmańskie za organizację terrorystyczną.