Pigułka programowa: Koalicja Obywatelska

Koalicja Obywatelska w tym roku zrezygnowała z tradycyjnej formy programu. Zamiast tego przedstawiono 100 konkretów, czyli listę 100 obietnic, które KO obiecuje zrealizować w ciągu 100 pierwszych dni rządów. Nietrudno przy tym zauważyć, że część z tych propozycji wbrew nazwie niewiele wspólnego ma z konkretami, a jest tylko ogólnymi obietnicami.

W programie KO nie znajdziemy uzasadnienia, dlaczego akurat te pomysły zostały uznane za ważne. Nie dowiemy się także jak mają być wdrażane oraz jaki wpływ będą miały na budżet państwa. Choć propozycje są przedstawione jako postulaty na 100 pierwszych dni, to część z nich zdaje się mieć bardziej fundamentalny i czasochłonny w realizacji charakter.

Mimo, że w samym programie żaden z postulatów nie został w sposób szczególny wyróżniony, a na liście obiecywanych zmian znajdujemy postulaty wywodzące się z poszczególnych partii tworzących Koalicję, to w przekazie zauważalne jest wyróżnienie kwestii światopoglądowych oraz kwestii praworządnościowych rozumianych jako rozliczenie PiS-u oraz cofnięcie wprowadzonych przez tę formację zmian.

Kwestie światopoglądowe

Platforma Obywatelska zupełnie porzuciła swój pierwotny chadecki charakter. W zakresie postulatów światopoglądowych program przypomina bardziej klasykę serwowaną nam przez lewicę. Mamy aborcję na życzenie do 12. tygodnia, którą Donald Tusk obiecywał na długo przed kampanią, deklarując, że na listach PO nie znajdą się osoby, które nie poprą tego postulatu.

W ramach postulatu aborcji na życzenie KO obiecuje również, że żaden szpital nie będzie mógł zasłonić się klauzulą sumienia. Nie wskazuje jednak, jak zamierza do tego doprowadzić. Obecnie klauzulę sumienia dla lekarzy reguluje ustawa, ale – jak wskazał Trybunał Konstytucyjny w swoim orzeczeniu z 2015 roku (K 12/14) – jest ona gwarantowana na podstawie samej konstytucji.

Oprócz tego w programie znajdują się również obietnice zapewnienia dostępu do „antykoncepcji awaryjnej” bez recepty czy finansowania programu in vitro – na ten cel KO obiecuje przeznaczyć nie mniej niż 500 milionów złotych rocznie. KO deklaruje również wprowadzenie ustawy o związkach partnerskich.

W tradycyjny nurt lewicowy wpisują się także postulaty z rozdziału Świeckie państwo. O ile postulaty takie jak wykreślenie ocen z religii na świadectwie, umieszczanie lekcji religii tylko na pierwszej i ostatniej lekcji czy likwidacja Funduszu Kościelnego wydają się klarowne, to zasadne zastrzeżenie może budzić następujący postulat:

„Wprowadzimy zakaz finansowania z pieniędzy publicznych działalności gospodarczej diecezji, parafii, zakonów i innych elementów gospodarczych Kościołów i związków wyznaniowych, z wyłączeniem działalności służącej celom humanitarnym, charytatywno-opiekuńczym, naukowym i oświatowo-wychowawczym. Tacy biznesmeni jak Tadeusz Rydzyk powinni sobie radzić bez pieniędzy pochodzących z podatków obywateli.”

Wskazanie konkretnej grupy podmiotów, które zostaną wyłączone z finansowania na tych samych zasadach jak inne podmioty, w poważny sposób narusza zasadę równości. Podobne zastrzeżenie może budzić imienne wskazanie w postulacie Tadeusza Rydzyka. Sympatie i antypatie do konkretnych osób nie powinny w praworządnym państwie stanowić podstawy do dyskryminacji prawnej żadnej osoby.

Postulat ten jest również przykładem braku konkretu i niespójności, gdyż na jego podstawie nie sposób konkretnie ocenić, jakie działania obecnie finansowane z pieniędzy publicznych zostałyby zakazane. Wyłączone z zakazu cele mieszczą się przecież w wielu obszarach działalności ojca Rydzyka, jak choćby założona przez niego szkoła wyższa.

Podobnie sytuacja wygląda z postulatem skończenia z przekazywaniem dotacji publicznych organizacjom nacjonalistycznym i wzmocnienia systemu eksperckiego, żeby nie rozdawać środków wedle preferencji politycznych. Postulat ten jest niespójny wewnętrznie, gdyż zatrzymanie wsparcia dla organizacji nacjonalistycznych jest rozdawaniem środków wedle preferencji politycznych. Nie wiemy również, kto w takim systemie miałby decydować czy dana organizacja jest nacjonalistyczna czy nie, jak wyglądałoby wzmocnienie systemu eksperckiego i kto wybierałby tych ekspertów.

Przywrócenie praworządności

Najbardziej rozbudowane postulaty dotyczą rozdziału poświęconego rozliczaniu PiS-u. W świetle jednego z nich KO obiecuje postawić przed Trybunałem Stanu osoby takie jak: Andrzej Duda, Mateusz Morawiecki, Jacek Sasin, Zbigniew Ziobro, Adam Glapiński, Maciej Świrski i Piotr Gliński. Inny postulat obiecuje, że po odpolitycznieniu prokuratury zostaną do niej złożone doniesienia na ludzi takich jak Jarosław Kaczyński.

Postawienie polityków PiS przed TS i złożenie doniesień do prokuratury to najbardziej konkretne z „konkretów” KO. Pozostałe postulaty są – w dużej mierze lub całkowicie – ogólnymi i nieprecyzyjnymi deklaracjami, mówiącymi, że jeżeli KO przejmie władzę to państwo będzie działało dobrze.

Jeżeli chodzi o naprawianie wymiaru sprawiedliwości, to Koalicja obiecuje nam rozdzielenie funkcji prokuratora generalnego od ministra sprawiedliwości, deklarując, że polityk nie może być PG. Nie wskazuje jednak przy tym, jak ma wyglądać wybór tego prokuratora oraz jakie mechanizmy będą gwarantowały odpolitycznienie tego urzędu. Czy jest to powrót do koncepcji z lat 2010-2016 czy też nowa koncepcja uwzględniająca zmiany jakie zaszły w Polsce od tego czasu? Tego z programu się nie dowiemy. KO deklaruje również dołączenie do prokuratury europejskiej w celu lepszego zwalczania korupcji.

KO obiecuje wybór nowej KRS w zgodzie z konstytucją i odsunięcie “sędziów dublerów” od orzekania. Nie jest jednak wskazana ścieżka prawna, którą zamierzają to osiągnąć w zgodzie z prawem.

Równie ogólna jest obietnica odpolitycznienia sądów, której towarzyszy zapowiedź wykonania orzecznictwa Trybunału Sprawiedliwości Unii Europejskiej i Europejskiego Trybunału Praw Człowieka. Również w tym przypadku brakuje jednak konkretów jak osiągnąć odpolitycznienie sądownictwa i jak zrealizować europejskie orzecznictwo.

Podobnie sprawa wygląda z przywróceniem przejrzystości finansów publicznych. Nie wiemy, jak będzie wyglądała obiecana w programie „biała księga”, czyli raport rządu analizujący sytuację finansową oraz jak ugrupowanie zamierza osiągnąć odpolitycznienie i uspołecznienie mediów publicznych.

Wymóg konkretności spełnia z pewnością zapowiedź zwolnienia wszystkich członków zarządów i rad nadzorczych w spółkach skarbu państwa. Gorzej prezentuje się natomiast propozycja ich zastąpienia. Nabór w transparentnych konkursach jest tylko pustym hasłem, jeśli nie wiemy kto i jak w sposób konkretny będzie te konkursy organizował.

Polityka zagraniczna i bezpieczeństwo kraju

W zakresie obronności KO proponuje przywrócenie niesłusznie zwolnionych żołnierzy przed 2015 r. oraz zakaz używania armii w celach partyjnych i wyborczych. W tym zakresie ma zostać wydane rozporządzenie „o ochronie polskiego munduru”, jednak szczegółów tej regulacji w swoim programie KO nie zamieściła.

W myśl „100 konkretów” Polska ma przystąpić do tzw. Kopuły Europejskiej, czyli Europejskiej Tarczy Antyrakietowej (ESS) w celu wykorzystania wszystkich możliwych narzędzi do ochrony polskiego i europejskiego nieba.

W ciągu 100 dni KO obiecuje przedstawienie programu modernizacji polskiej armii,zakup 6 baterii Patriot oraz znaczącej ilości śmigłowców wielozadaniowych i bojowych, a także dronów i innych środków obrony powietrznej.

W programie nie jest jednak wyjaśnione, jak przystąpienie do programu europejskiego wpłynęłoby na rozwój wdrażanego już polskiego systemu ochrony powietrznej, który znajduje się w dużo dalszym etapie realizacji niż ESS.

Marginalnie w „100 konkretach” potraktowana została polityka zagraniczna. Sprowadza się ona zasadniczo do pozyskania środków europejskich, w tym pozyskania środków z UE na ochronę granicy Polski z Białorusią oraz zamknięcie szlaku przemytniczego prowadzącego z Bliskiego Wschodu na Białoruś. Jednak i w tym przypadku nie wskazano środków, jakimi chce się osiągnąć ten cel.

Polityki społeczne

Nie znajdziemy tego w programie, ale w swoich zapowiedziach politycy KO deklarują utrzymanie wszystkich programów społecznych i socjalnych wprowadzonych przez rząd Prawa i Sprawiedliwości.

W programie mieszkalnictwa Koalicja Obywatelska obiecuje wprowadzenie kredytu z zerowym oprocentowaniem na zakup pierwszego mieszkania, co ma pomóc w jego zakupie. Aby zwiększyć podaż mieszkań, KO deklaruje uwolnienie gruntów znajdujących się w posiadaniu spółek Skarbu Państwa oraz Krajowego Zasobu Nieruchomości, a także przeznaczenie 10 miliardów złotych na remonty pustostanów znajdujących się w rękach polskiego samorządu.

Dodatkowo, co roku 3 miliardy mają być przeznaczone na wsparcie nowych projektów w ramach TBS (Towarzystwa Budownictwa Społecznego) oraz powiększanie miejskich zasobów mieszkaniowych. KO obiecuje także wprowadzenie dopłaty w wysokości 600 złotych do wynajmowanych mieszkań dla młodych.

W zakresie ochrony zdrowia KO obiecuje kilka konkretnych rozwiązań takich jak bon na stomatologa czy znieczulenie dla wszystkich kobiet przy porodzie. Zapewniony ma być też pełen dostęp do darmowych badań prenatalnych. Receptą na kolejki w służbie zdrowia ma być stworzenie przejrzystego systemu rezerwacji wizyt z użyciem SMS-ów i e-maili na wzór systemu prywatnego.

W efekcie miałaby spaść liczba nieodbytych wizyt, co skróciłoby kolejki. Nie dostajemy jednak informacji, jak konkretnie miałby wyglądać ten system i jak miałby zostać wdrożony. Do najistotniejszych pomysłów w tym zakresie należy również zniesienie limitów NFZ w leczeniu szpitalnym.

Edukacja

Jednym z częściej podnoszonych postulatów jest podwyżka dla nauczycieli w wysokości 30%. KO deklaruje przywrócenie autonomii i prestiżu zawodu, zmniejszenie biurokracji i większą swobodę w doborze lektur i rozszerzaniu tematów. Nie wyjaśniono jednak, co konkretnie ma zapewnić odbudowę prestiżu oraz jak konkretnie będzie wyglądał wzrost autonomii choćby w zakresie doboru lektur.

W zakresie edukacji tradycyjnie znajdziemy obietnice odpolitycznienia szkół. Niestety sformułowane w mało przekonujący sposób. Jedynym bardzo konkretnym postulatem w tym zakresie jest natychmiastowa likwidacja przedmiotu Historia i Teraźniejszość. Nie wydaje się to być jednak fundamentalny problem polskiej szkoły.

Nowy program ma powstać w oparciu o praktyczne, a nie ideologiczne podstawy programowe oraz podręczniki tworzone i zatwierdzane przez ekspertów i nauczycieli praktyków w Komisji Edukacji Narodowej, a nie polityków. Nie wiemy jednak jak i przez kogo będą wybierani.

Zlikwidowane mają być również zadania domowe w szkołach podstawowych oraz ciężkie tornistry poprzez zapewnienie szafek w szkołach dla każdego ucznia i wprowadzenie wersji elektronicznej każdego podręcznika. Szkoła ma również zapewnić szeroką ofertę zajęć pozalekcyjnych.

W 100 dni od przejęcia władzy ma się również zacząć odchodzenie od systemu dwuzmianowego w szkołach, które potrwa do 2025 roku. Nie wskazano jednak jak osiągnąć taki cel, gdyż obecny system dwuzmianowy (część uczniów przychodzi do szkoły na zajęcia popołudniowe) wynika nie z regulacji, lecz braków kadrowych lub niedostatecznej liczby klas w szkołach.

Gospodarka

W zakresie gospodarki KO obiecuje obniżkę podatków głównie poprzez podniesienie kwoty wolnej od podatku do wysokości 60 tysięcy złotych. Proponuje także wprowadzenie urlopu dla przedsiębiorców w którym przedsiębiorca zwolniony byłby z ubezpieczeń społecznych oraz przysługiwałoby mu świadczenie urlopowe w wysokości połowy pensji minimalnej.  W programie znajdziemy również zapowiedź likwidacji podatku od zysków kapitałowych (tzw. podatku Belki) od zysków do kwoty 100 tysięcy złotych oraz obniżenie stawki VAT dla branży Beauty do 8%.

W zakresie energetyki Koalicja Obywatelska proponuje przywrócenie regulacji umożliwiających rozwój energetyki wiatrowej na lądzie poprzez skrócenie odległości od budynków mieszkalnych w których mogą powstawać nowe wiatraki z 700 do 500 metrów. Ponadto 5% przychodów ze sprzedaży pozyskanej w ten sposób energii ma trafiać do lokalnych społeczności.

Oprócz tego koalicja obiecuje powstanie planu rozwoju energetyki opartej o źródła niskoemisyjne (OZE i Atom), które pozwolą ograniczyć emisję dwutlenku węgla o 75% do 2030 roku. Opracowany ma zostać również precyzyjny plan rozwoju energetyki atomowej. Mają zostać również zamrożone ceny energii na 2024 rok dla gospodarstw domowych oraz odbiorców wrażliwych na poziomie z 2023 roku.

W zakresie rolnictwa KO obiecuje program budowy nowoczesnych targowisk w każdym mieście, obniżenie kosztów prowadzenia gospodarstw poprzez zapewnienie wsparcia dla inwestycji w biogazownie, farmy fotowoltaiczne oraz pompy ciepła. Oprócz tego KO chce odbudować polską tradycję hodowli świń poprzez pokrycie przez budżet państwa całości kosztów bioasekuracji.

Podsumowanie

Podsumowując „100 konkretów” wbrew swojej nazwie wypada bardzo niekonkretnie i potencjalny wyborca może mieć po zapoznaniu się z programem Koalicji Obywatelskiej poważne wątpliwości jak w praktyce mają wyglądać wprowadzone przez ten komitet zmiany. Program wydaje się spójny i konkretny jedynie w zakresie lewicowego skrętu światopoglądowego oraz w kwestiach rozliczenia Prawa i Sprawiedliwości, choć i w tym wypadku nie zawsze wskazano jak legalnie mają być osiągnięte postawione w programie cele.

W pozostałym zakresie program wydaje się być zbiorem różnych postulatów kierowanych do różnych grup, nieprezentujący jednak jednej, spójnej wizji rozwoju państwa. Brakuje również choćby cząstkowych założeń finansowych. Koalicja Obywatelska deklaruje zachowanie wszystkich programów wprowadzonych przez PiS, proponuje nowe pomysły, a jednocześnie deklaruje obniżanie podatków, nie wskazując przy tym ani na czym będzie oszczędzać, ani jak ewentualnie pozyska nowe środki.