Zawodówki reaktywacja. Raport CA KJ

System edukacji zawodowej w Polsce nie tylko nie jest przygotowany na wyzwania przyszłości, ale z trudem radzi sobie z zaspokajaniem bieżących potrzeb rynku pracy. Wynika to z faktu, że od kilkunastu lat de facto nie była prowadzona polityka w zakresie edukacji zawodowej. W kręgu zainteresowań kolejnych rządów funkcjonowała bowiem niemal wyłącznie edukacja ogólnokształcąca oraz akademicka – twierdzą w najnowszym raporcie eksperci Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego.

– Podczas gdy w ostatnich latach stworzono kompleksowy system zachęt i nagród dla uczelni akademickich, zupełnie zabrakło podobnych działań skierowanych do uczelni zawodowych. W rezultacie osoby odpowiedzialne za rozwój uczelni zawodowych były raczej zainteresowane „ucieczką” do świata akademickiego niż budową wyższego szkolnictwa zawodowego z prawdziwego zdarzenia – oceniają eksperci CA KJ dr hab. Radosław Rybkowski oraz dr Marcin Kędzierski.

– Wiele uczelni regionalnych zaczęło traktować kształcenie zawodowe jako coś stygmatyzującego i próbowało wejść w rolę centrów akademickich, często wbrew posiadanemu potencjałowi, tym samym osłabiając nierzadko unikatowy i przez to cenny potencjał rozwojowy mniejszych ośrodków. W rezultacie swoisty academic drift, obserwowany nie tylko w Polsce, ale także w większości państw rozwiniętych, miał negatywny wpływ na zrównoważenie terytorialne rozwoju społeczno-gospodarczego – przypominają autorzy raportu o wyższym szkolnictwie zawodowym.

– Doświadczenia międzynarodowe wskazują bezsprzecznie, że efektywność uczelni zawodowych jest wprost proporcjonalnie zależna od stopnia współpracy z otoczeniem społeczno-gospodarczym. Poza włączeniem przedstawicieli tego otoczenia do rad uczelni należy wprowadzić zachęty do przejmowania współodpowiedzialności za tworzenie, prowadzenie i finansowanie programów kształcenia przez przedsiębiorców, a docelowo przez samorząd gospodarczy – proponują eksperci CA KJ.

– Zachęty te powinny dotyczyć zarówno uczelni (np. wspomniana zasada „złotówka za złotówkę”), jak i przedsiębiorców („edukacyjne” ulgi podatkowe, podobne do ulg na działalność badawczo-rozwojową; wsparcie inwestycji w B+R ze szczególnym uwzględnieniem ułatwień w zakresie nabywania dodatkowych umiejętności przez pracowników). Ponadto przedsiębiorcy, którzy zdecydują się zaangażować w organizację konkretnego programu kształcenia zawodowego, powinni mieć obowiązek (a w obecnej sytuacji w praktyce przywilej) zatrudnienia absolwentów tego programu. Docelowo to jednak właśnie samorząd gospodarczy oraz związki zawodowe powinny przejąć współodpowiedzialność za funkcjonowanie wyższego szkolnictwa zawodowego w Polsce – wskazują autorzy raportu.

– Ważnym narzędziem powinno być przygotowanie zakrojonej na wielką skalę kampanii informacyjnej promującej zarówno wśród kandydatów na studia, jak i interesariuszy z otoczenia społeczno-gospodarczego zalety i znaczenie wyższego szkolnictwa zawodowego. Co jednak najistotniejsze, skala tego zadania wobec wieloletnich zapóźnień i obecnych w społeczeństwie stereotypów jest na tyle duża, że w jego wykonywanie powinny zaangażować się wszystkie podmioty administracji publicznej, mające wpływ na politykę gospodarczą, edukacyjną i rynku pracy. Szczególną rolę w tym procesie muszą odegrać Ministerstwo Nauki i Szkolnictwa Wyższego oraz Ministerstwo Edukacji Narodowej, które dziś odpowiadają za „sztucznie” podzieloną edukację zawodową. Z uwagi na stojące przed Polską wyzwania demograficzne i gospodarcze problematyka szkolnictwa zawodowego powinna stać się jednym z priorytetów całego rządu – ostrzegają eksperci Centrum Analiz.

– Przedstawiony przegląd problemów i wyzwań, przed jakimi stają współcześnie PWSZ, skłania nie tylko do refleksji, ale i do podjęcia koniecznych zmian w ramach trwającej reformy systemu szkolnictwa wyższego i nauki. Inspiracją do nich powinny być głównie doświadczenia z krajów nordyckich, niemieckojęzycznych (Niemcy, Austria, Szwajcaria) oraz Holandii – tylko współpraca z szeroko rozumianym otoczeniem społeczno-gospodarczym umożliwi osiągnięcie celów stojących współcześnie przed wyższym szkolnictwem zawodowym. Zaprezentowanie projektu Ustawy Prawo o szkolnictwie wyższym i nauce oraz otwarcie na dyskusję wokół Konstytucji dla Nauki stanowią dodatkową zachętę, aby wskazać te elementy, które w planach ministra Jarosława Gowina wymagają poprawy – podsumowują autorzy.