Reset 2025. Jak uniknąć kryzysu wyborczego?

Chaos ustrojowy doprowadził nas do momentu, w którym zagrożona jest przyszłość polskiej wspólnoty politycznej. Coraz bardziej realistyczny staje się ponury scenariusz tak intensywnego sporu o ważność wyborów prezydenckich, że 50% wyborców może w ogóle nie uznać nowego Prezydenta RP. W konsekwencji Polska stanie na skraju zimnej wojny domowej. Dodatkowo głowa państwa może nie zostać uznana przez część partnerów międzynarodowych Polski. To ostatni moment, by oddalić to ryzyko. Dlatego proponujemy punktową, kompromisową korektę Konstytucji RP.

[Przeczytaj #KonkretKJ pt. „Reset 2025. Jak uniknąć kryzysu wyborczego?”]

Prezentujemy propozycję nowelizacji Konstytucji RP, która przekazuje ostateczne rozstrzygnięcie ważności wyborów prezydenckich jedynemu organowi władzy sądowniczej, który cieszy się uznaniem wszystkich sił politycznych (93% poparcia w Sejmie), a prawidłowy status jego sędziów nie budzi żadnych wątpliwości. Organem tym jest Trybunał Stanu.

Zmiana Konstytucji wymaga współpracy rządu i opozycji w postaci uzyskania 2/3 głosów w Sejmie za jej nowelizacją. Proponujemy, by również werdykt Trybunału ws. ważności wyborów zapadał w pełnym składzie, tą samą większością. To jedyna gwarancja uznania wyniku wyborów prezydenckich przez wszystkie główne strony sporu politycznego. W Trybunale Stanu zasiadają przedstawiciele wszystkich partii parlamentarnych, a zasada podejmowania decyzji większością 2/3 wymaga wspólnego stanowiska sędziów zgłoszonych  przez obóz rządzący i opozycję.

Dla zagwarantowania braku próby uwikłania Trybunału Stanu w konflikt polityczno-instytucjonalny proponujemy, by jednocześnie uregulować konstytucyjnie kwestię wyboru Trybunału Stanu większością 2/3 głosów. Jest to rozwiązanie pożądane, jednak nie jest niezbędne do wdrożenia kluczowego wymiaru proponowanej reformy. Ostateczną decyzję w tej sprawie pozostawiamy do rozstrzygnięcia ustrojodawcy w toku prac legislacyjnych.

Należy podkreślić, że status sędziów Trybunału Stanu nie budzi żadnych wątpliwości zarówno w krajowej doktrynie prawnej, jak i ocenie międzynarodowych sądów i trybunałów. Propozycja zmiany ustawy zasadniczej oddala kontrowersje związane z ewentualną niekonstytucyjnością proponowanej zmiany. Trybunał Konstytucyjny nie będzie mógł zanegować nowego trybu oceny ważności wyborów, powołując się na orzecznictwo TK sprzed kontrowersji odnośnie jego składu, bo zmiana Konstytucji nie podlega pod ocenę Trybunału.

W skład Trybunału Stanu wchodzi 10 sędziów przedstawionych przez polityków koalicji rządzącej, 8 sędziów przedstawionych przez polityków opozycji oraz z urzędu Pierwszy Prezes Sądu Najwyższego jako Przewodniczący Trybunału Stanu. Zasada decydowania o ważności wyboru Prezydenta RP większością 2/3 pełnego składu gwarantuje, że nie da się podjąć tej decyzji bez udziału członków Trybunału Stanu wskazanych przez  opozycję.

Równolegle proponujemy ustawowe przepisy, które dostosowują dzisiejsze przepisy ustawowe do postulowanej zmiany Konstytucji. Ustawa zmieniająca Kodeks Wyborczy, ustawę o Sądzie Najwyższym oraz ustawę o Trybunale Stanu powinna być procedowana równolegle do projektu zmiany Konstytucji RP.