Po dywersyfikacji. Polski rynek gazu – historia i postulaty zmian

Rekomendacje zawarte w raporcie CAKJ mają na celu zarówno dokończenie reform polskiego rynku, jak i przygotowanie PGNiG nie tylko do obrony swojej pozycji rynkowej, ale i do międzynarodowej ekspansji. Przedsiębiorstwo to dysponuje bowiem potencjałem, aby stać się narodowym czempionem gazowym, który mógłby konkurować z globalnymi koncernami. To od wprowadzenia proponowanych rozwiązań zależy w dużej mierze, czy szansa ta zostanie wykorzystana.

Rynek gazu ziemnego i jego ewolucja ze względu na specyfikę tego źródła energii cechował się dużą odrębnością w porównaniu do innych sektorów gospodarki. Specyfika ta była szczególna w Polsce, gdzie poza naturalnymi uwarunkowaniami sektora gazowego należało brać pod uwagę także krajowe okoliczności infrastrukturalne i sytuację międzynarodową ze względu na to, że w fundamentalny sposób wpływały na politykę gazową. Efektem odrębności sektora gazowego było znaczące spowolnienie przemian, także w porównaniu do pokrewnych sektorów, tj. naftowego i elektroenergetycznego.

W przeciwieństwie do zdecydowanej większości gospodarki kluczowe zmiany dla funkcjonowania sektora gazowego w Polsce nie nastąpiły w okresie transformacji. Fundamentalne reformy wprowadzające rynkowe mechanizmy rozpoczęły się niedługo przed wejściem Polski do Unii Europejskiej, a usuwanie barier wprowadzenia na rynek nowych podmiotów rozpoczęło się kilka lat temu. Pomimo wielu reform budowa rynku gazu wciąż nie została zakończona, a głównym tego powodem był priorytet zapewnienia bezpieczeństwa energetycznego, w tym dywersyfikacji dostaw gazu do Polski.

Raport pokazuje historię najważniejszych działań na rzecz budowy rynku gazu w Polsce na przestrzeni całej III RP, a także ich efekty. Jednocześnie osadza te czynniki w kontekście debaty intelektualnej na temat pożądanych reform oraz sposobu ich przeprowadzenia w UE i innych państwach. W opracowaniu uwzględnione zostały zarówno kluczowe zmiany prawno-regulacyjne czy instytucjonalne, jak i rozrost najważniejszej infrastruktury umożliwiającej rozwój rynku gazu, a przede wszystkim — dywersyfikację dostaw. Druga część publikacji zawiera rekomendacje dla polityki gazowej kraju, w tym także zarządzania przedsiębiorstwami gazowymi znajdującymi się w domenie państwowej. Wskazuje na działania, jakie muszą być podjęte, aby rynek gazu w Polsce funkcjonował sprawnie i z korzyścią dla polskiej gospodarki.

Bezpośrednim bodźcem do napisania raportu jest zbliżający się rok 2022, który z kilku powodów będzie istotną cezurą dla polskiego gazownictwa. Zakończenie wieloletniej umowy gazowej z Gazpromem oraz kluczowych inwestycji dywersyfikacyjnych zamknie pewną epokę i stworzy zupełnie nowe uwarunkowania wymagające na nowo zdefiniowania kluczowych wyzwań i odpowiedzi na nie.