Kierunek Bałkany! Znaczenie i potencjał współpracy Polski z państwami Bałkanów Zachodnich

Bałkany Zachodnie są regionem istotnym dla Polski, ponieważ zachodzą w nim procesy ważne dla polskich interesów narodowych – rozszerzenie UE i NATO, rozwój wspólnej polityki bezpieczeństwa i obrony, itd. Fiasko procesów integracyjnych ze strukturami euroatlantyckimi i destabilizacja regionu byłyby poważnym ciosem w wiarygodność UE i NATO na arenie międzynarodowej, co byłoby ze szkodą dla Polski. Im większe problemy na Bałkanach Zachodnich, tym mniej energii i uwagi UE oraz NATO będzie koncentrować w kluczowym dla Polski obszarze Partnerstwa Wschodniego.

Bałkany Zachodnie charakteryzują się istotnym zaangażowaniem politycznym ze strony ważnych dla Polski państw – USA, Niemiec, Rosji, Chin, Turcji oraz państw Grupy Wyszehradzkiej. Oznacza to, że układ wpływów zewnętrznych aktorów w tym regionie nie jest bez znaczenia dla polskiej polityki zagranicznej.

Szczególnie ważne dla Polski jest zaangażowanie Rosji, która traktuje region jako jedno z najważniejszych pól rywalizacji politycznej z Zachodem. Dlatego Polska jest konsekwentnym zwolennikiem rozszerzenia NATO i UE na Bałkany Zachodnie oraz jest w istotnym stopniu zaangażowana w misjach UE i NATO. Zaangażowanie to jednak nie przekłada się, póki co, na istotną rolę Polski w polityce bezpieczeństwa UE i NATO w regionie Bałkanów oraz rolę Polaków na stanowiskach kierowniczych w strukturach tych organizacji w regionie.

Dotychczasowe związki Polski z Bałkanami Zachodnimi w wymiarze pomocy rozwojowej, migracji zarobkowej oraz współpracy akademickiej (studenci z regionu studiujący na polskich uczelniach) są ograniczone. Polskie inwestycje bezpośrednie na Bałkanach Zachodnich także są niewielkie. Handel Polski z regionem jest dość rozwinięty, ale wciąż poniżej potencjału. Ważnym zasobem jest rosnąca
liczba polskich turystów w regionie, co zwiększa znajomość regionu przez Polaków i daje duży potencjał społecznej akceptacji większego zaangażowania Polski na Bałkanach Zachodnich.

Polska ma potencjał (rozmiar i dynamika gospodarki, relatywnie bliskie położenie geograficzne, status jednego z ważniejszych członków UE i NATO, dziedzictwo kulturowe, związki historyczne), aby stać się istotnym podmiotem na Bałkanach Zachodnich. Dobrą podstawą tego procesu jest bezprecedensowy wzrost aktywności polskiej dyplomacji na Bałkanach Zachodnich w ostatnich latach. Dużą szansą na intensyfikację zaangażowania w regionie stanowi dołączenie Polski do
Procesu Berlińskiego oraz rozwój inicjatywy Trójmorza, która sprzyja integracji Polski z regionem bałkańskim.

Zdecydowany i trwały wzrost polskiego zaangażowania w regionie wymaga jednak od Polski poważnych zmian dotyczących polityki inwestycyjnej, handlowej, pomocy rozwojowej, dyplomacji kulturowej (połączonej z polityką tożsamości), oferty stypendialnej oraz polityki migracyjnej. Zmiany te muszą być poprzedzone przeznaczeniem większych zasobów finansowych. Co równie ważne, ze względu na obecnie ograniczone wpływy Polski w regionie realizacja tego celu wymaga bliskiej współpracy z najważniejszymi graczami euroatlantyckimi (Niemcy/UE, USA).