Cicha cyberrewolucja. Jak UE chce unormować konkurencyjność i wolność słowa w Internecie?

Nie wszystkie rewolucje przychodzą z hukiem, niektóre wydarzają się powoli i po cichu. Unia Europejska chce zostać globalnym pionierem regulacji sieci w demokratycznym duchu. W momencie wydania raportu osiągnięto już polityczne porozumienie w sprawie Aktu o usługach cyfrowych (Digital Services Act, DSA) oraz Aktu o rynkach cyfrowych (Digital Markets Act, DMA). Choć przygotowywane regulacje nie zawierają rewolucyjnych przepisów, to ich wprowadzenie i egzekucja mogą doprowadzić do rewolucji w unormowaniu spraw cyfrowych w demokratyczny sposób.

[PRZECZYTAJ NAJNOWSZY RAPORT CENTRUM ANALIZ KJ PT. „CICHA CYBERREWOLUCJA. JAK UE CHCE UNORMOWAĆ KONKURENCYJNOŚĆ I WOLNOŚĆ SŁOWA W INTERNECIE?”]

Kumulują się w ostatnich latach kluczowe wyzwania państw w XXI wieku. Regulacja sieci powinna na tej liście znajdować się niemal na szczycie. Nawet w dobie toczonej za naszymi granicami wojny nie maleje potrzeba zajęcia się tym tematem – szereg amerykańskich i chińskich firm musi dziś podejmować decyzje o stopniu i charakterze ograniczenia rozprzestrzeniania wojennej propagandy. Nie możemy też zapomnieć o szerszym kontekście: przedsiębiorstwa gospodarki cyfrowej stały się gigantami amerykańskiej giełdy. Platformy i algorytmy przyczyniły się do tektonicznych przesunięć społecznych i politycznych, których atak na amerykański Kapitol raczej nie będzie ostatnim aktem.

Regulacja Internetu to trudne zadanie: świeżość zjawisk sieciowych wymaga odejścia od utartych sposobów myślenia, stworzenia pionierskich przepisów prawnych, których skutki trudno przewidzieć. Równie trudno jest więc ocenić powstające dopiero przepisy. Jednak różnorodne grono autorów raportu Centrum Analiz Klubu Jagiellońskiego, Cicha cyberrewolucja. Jak UE chce unormować konkurencyjność i wolność słowa w Internecie?, wyraziło optymizm w związku z powstającym prawem.

Doceniona została zmiana myślenia o problemie monopolizacji, umożliwiająca rozpoczęcie działań mających na celu wzbudzenie sieciowej konkurencyjności. Jednocześnie wprowadzony w DMA próg skali działania platformy, powyżej którego reguły znajdują zastosowanie, zdaje się chronić interes przynajmniej części małych i średnich przedsiębiorstw. Z kolei w DSA docenione zostały reguły przejrzystości moderacji oraz stworzenie niezależnego, instytucjonalnego mechanizmu odwoławczego od decyzji platformy. Nad obydwoma regulacjami wisi jednak potężna wątpliwość: czy regulacyjne zapisy uda się skutecznie wyegzekwować w całej Wspólnocie? Tutaj musimy mieć nadzieję, że wyciągnięte zostały lekcje z problemów egzekucji RODO.

Unia Europejska szuka modelu zakorzenionego z jednej strony w gwarancji zachowania praw obywatelskich, a z drugiej – w budowaniu konkurencyjności wolnego rynku. Czy to się uda? Na pewno nie od razu: świeżość i zmienność Internetu z pewnością spowodują, że część regulacyjnych pomysłów okaże się chybiona. Część z nich jednak ma szansę stać się kamieniem węgielnym trwałego uporządkowania naszej relacji z technologią.

Wszystkie teksty znajdujące się w raporcie dostępne są również jako osobne publikacje na naszym portalu:

Bogusław Wieczorek, Czy Facebook będzie musiał blokować „fake newsy”? W UE trwają prace nad Digital Services Act;

dr Bartłomiej Biga, Giganci technologiczni i obfitość treści. Czy Digital Markets Act sprawi, że konkurencja w Internecie będzie miała przyszłość?;

Bartosz Paszcza, Krok do przodu czy skok w bok? Europa pracuje nad uregulowaniem cyfrowych gigantów i moderacji treści w sieci

dr Przemysław Pałka, Czy istnieje prawo do własności danych? Plusy, minusy, alternatywy;

Bartosz Paszcza, Interoperacyjność – zbawienie cyfrowej gospodarki czy zagrożenie dla prywatności?;

Bartosz Paszcza, Dwa wielkie wyzwania e-gospodarki: kontrola nad danymi i legislacja interoperacyjności.