Obniżenie składki zdrowotnej. Działania rządu Donalda Tuska to katastrofa

2024 rok był trudny dla systemu ochrony zdrowia. Wróciła polityka gaszenia pożarów i retoryka komercjalizacji sektora. Brak płynności finansowej NFZ odbił się na funkcjonowaniu szpitali, a nawet aptek. Pod koniec roku część pacjentów usłyszała, że ich operacje planowe zostały przeniesione na kolejny rok ze względu na przekroczenie limitów świadczeń. Do tego rząd przyjął 2 projekty… obniżenia składki zdrowotnej, których uchwalenie to niemal 6-miliardowa luka we wpływach ze składki w roku 2026. Jeżeli rozwiązania te wejdą w życie, nie tylko pogorszą już ograniczony dostęp do świadczeń. Stanowić będą cios w fundament solidarnego, powszechnego systemu ubezpieczenia zdrowotnego. Dlatego polityka zdrowotna zasługuje na najniższą możliwą ocenę, niezależnie od innych kwestii.

System ochrony zdrowia wymaga nie tylko punktowych działań, ale szerokiej wizji transformacji w odpowiedzi na wyzwania demograficzne, cyfrowe i geopolityczne. Tak zwane „100 konkretów na pierwsze 100 dni rządów” jako luźny zbiór nośnych medialnie haseł takiej wizji nie zawierało.

Nic więc dziwnego, że także późniejsze działania Ministerstwa Zdrowia (MZ) były raczej reaktywne niż reformatorskie.

Finansowanie systemu ochrony zdrowia –

Pod koniec 2024 roku rząd przyjął dwa projekty obniżające składkę zdrowotną dla przedsiębiorców. Pierwszy ma wejść w życie od 2025 r. Likwiduje on składkę zdrowotną od zbycia środków trwałych i obniża minimalną podstawę wymiaru składki opłacanej przez przedsiębiorców.

Drugi zakłada szerszą obniżkę składki zdrowotnej dla większości przedsiębiorców od 2026 r. Oznacza to uszczuplenie budżetu NFZ o, odpowiednio, niespełna 1 mld zł, a w kolejnym roku – prawie 6 mld. W praktyce przedsiębiorcy zapłacą proporcjonalnie znacząco mniej niż pracownicy etatowi.

Minister finansów deklaruje uzupełnienie luki w pierwszym roku dotacją celową, trudniej to będzie jednak wykonać w przypadku luki na 6 mld, tym bardziej, że nie przedstawiono póki co konkretnych planów naprawy złej sytuacji finansowej NFZ.

Przy i tak już niewystarczającym budżecie na zdrowie oznacza to dalszą komercjalizację usług. Grozi to wzrostem liczby gospodarstw domowych doświadczających katastrofalnych wydatków na zdrowie.

Uruchomiono środki z KPO na zdrowie, jednak wąskie okno ich wydatkowania utrudni efektywne wykorzystanie.

Reforma szpitali –

Projekt zmiany ustawy o świadczeniach opieki zdrowotnej finansowanych ze środków publicznych oraz innych ustaw stanowi element reformy systemu ochrony zdrowia, zaprezentowanej przez MZ w lipcu. Przekształcenia w szpitalnictwie mają być finansowane z różnych źródeł, w tym Krajowego Planu Odbudowy.

Podstawą reformy jest stworzenie sieci szpitali, ich konsolidacja, w wielu przypadkach związana ze zmianą profilu udzielanych świadczeń. W praktyce reforma już na etapie uzgodnień stała się generatorem kontrowersji.

Po konsultacjach wielu budzących wątpliwości rozwiązań (np. warunek minimum 400 porodów dla oddziału porodowego, sztywne kryterium minimalnego udziału świadczeń zabiegowych w świadczeniach udzielanych w szpitalu) MZ poprawiło projekt, który ponownie trafił do konsultacji publicznych.

Usunięto też uważaną za furtkę do komercjalizacji możliwość łączenia SPOZ ze spółkami kapitałowymi. Rosną obawy, że zapowiadane „odwracanie piramidy świadczeń” ograniczy się do likwidacji szpitali zamiast poszerzenia dostępu do świadczeń ambulatoryjnych.

Szarpane reformy +/-

Wśród zapowiedzi rządu KO znalazła się zmiana Narodowej Strategii Onkologicznej, modelu sieciowego, opartego na współpracy różnych ośrodków. Poprzednią reformę wstrzymano na kilka miesięcy, by ruszyć z wersją lekko tylko zmodyfikowaną.

Radę ds. Chorób Rzadkich udało się reaktywować jesienią, natomiast trzy pierwsze kwartały należy uznać za czas zmarnowany z perspektywy budowy portalu informacyjnego i wdrażania innych rozwiązań.

O mały włos nie wykolejono dobrego programu leczenia SMA, który ostał się w dotychczasowej formie dzięki protestom społecznym.

Reforma ochrony zdrowia psychicznego +/-

Po pilotażu tzw. centrów zdrowia psychicznego (CZP), przenoszących ciężar leczenia i ochrony zdrowia psychicznego ze szpitali do lokalnych ośrodków wsparcia, rząd zapowiedział, że od lipca 2025 roku CZP będą szeroko dostępnym rozwiązaniem, zarazem… planując odwrót od podstawowego założenia CZP, czyli odejście od ryczałtowego finansowania CZP na populację na rzecz płacenia za pacjenta leczonego w danym roku.

Protesty specjalistów i pacjentów doprowadziły do powołania w grudniu zespołu przy Ministrze Zdrowia, który ma ponownie przyjrzeć się problemowi.

Cyfryzacja zdrowia –

Mimo zapowiedzi, nie udało się uruchomić centralnej rejestracji na niektóre badania diagnostyczne i wizyty u specjalisty. Także poprawa e-recepty o funkcję umożliwiającą wykup leków z jednej recepty w różnych aptekach pozostaje na etapie zapowiedzi.

Nie rozwiązano skutecznie odziedziczonego po poprzednikach problemu receptomatów, które cieszą się niesłabnącym powodzeniem m.in. wśród koneserów substancji psychoaktywnych i pełnią funkcję „legalizacji” wybranej przez pacjenta diagnozy.

Co prawda od 7 listopada lekarz musi osobiście zbadać pacjenta, zanim wystawi receptę na wybrane leki psychoaktywne, ale możliwość wypisania ich podczas teleporady w ramach kontynuacji leczenia przez lekarza podstawowej opieki zdrowotnej sprawiła, że już powstały POZ reklamujące się jako kliniki leczenia konopiami.

Zdrowie publiczne i choroby cywilizacyjne –

Rząd zapowiadał zdecydowane działania wobec epidemii otyłości i problemu uzależnień. Minister zdrowia obiecywała m.in. ukrócenie powszechnego handlu e-papierosami, w szczególności jednorazowego użytku, które pali już niemal 50 proc. uczniów.

Ograniczyć miano dostępność alkoholu, zakazując jego sprzedaży na stacjach benzynowych. Większość tych zapowiedzi pozostała zapowiedziami.

Od 2025 r. wzrośnie akcyza na wyroby tytoniowe. Nie ograniczono jednak handlu kolorowymi jednorazówkami, z których chętnie korzystają dzieci i nastolatki. Tymczasem koszty nikotynizmu w Polsce są ogromne, sięgając już miliardów złotych rocznie.

Podobnie w opracowaniu utknęła póki co ustawa ograniczająca handel alkoholem na stacjach paliw, która i tak stanowić będzie kroplę w morzu potrzeb regulacji powszechnej dostępności taniego alkoholu w naszym kraju.

Spada liczba rodziców stosujących się do kalendarza obowiązkowych szczepień. Wracają więc „stare” choroby, jak krztusiec.

Także odzew na dobrowolne szczepienia przeciwko wirusowi HPV był niższy od oczekiwanego, choć szczepienie to stanowi ważną część profilaktyki przeciwnowotworowej, gdyż HPV to czynnik ryzyka raka szyjki macicy u kobiet oraz innych nowotworów u obu płci.

„Kobieca” minister? +/-

Ruszył program in vitro, a zapowiadane poszerzenie dostępu do aborcji zrealizowano w formie wytycznych – poprzez rozszerzenie przesłanki zagrożenia zdrowia na szeroko rozumiane zdrowie psychiczne kobiety. Zaproponowana wykładnia może sprawić, że Polska dopuści aborcję de facto do porodu na podstawie pojedynczego zaświadczenia lekarskiego.

Nawet pomijając kontrowersje prawne i etyczne, zmiany te słabo komponują się z brakiem działań na rzecz poprawy sytuacji kobiet w ciąży i połogu, a zapowiedź likwidacji porodówek i wysyłania ambulansów do rodzących wywołała wręcz panikę moralną w mediach.

Na plus zaliczyć należy starania o większą dostępność znieczulenia okołoporodowego, którego zastosowanie wymaga jednak działającego oddziału położniczego.

Edukacja zdrowotna w szkołach +/-

Edukacja zdrowotna to nowy, obowiązkowy przedmiot, który będzie nauczany w szkołach podstawowych i ponadpodstawowych od września 2025 roku. Plany jego wprowadzenia sięgają poprzedniego rządu, mimo to wzbudził on ogromne kontrowersje, przede wszystkim ze względu na elementy edukacji seksualnej, które wpisały nowy przedmiot w ramę wojny kulturowej.

Negatywne reakcje uderzają rykoszetem w inne obszary, m.in. wiedzę o szczepieniach ochronnych. Sam tekst podstawy ma bardzo nierówny poziom, w którym potrzebne umiejętności, np. mycia zębów (800 tys. Polaków nie ma własnej szczoteczki, 3,8 miliona nie myje zębów) przeplatają się z myśleniem życzeniowym („uczeń prezentuje postawę optymizmu życiowego, sprzyjającego zdrowiu”).