Witamy na stronie Klubu Jagiellońskiego. Jesteśmy niepartyjnym, chadeckim środowiskiem politycznym, które szuka rozwiązań ustrojowych, gospodarczych i społecznych służących integralnemu rozwojowi człowieka. Portal klubjagiellonski.pl rozwija ideę Nowej Chadecji, której filarami są: republikanizm, konserwatyzm, katolicka nauka społeczna.

Zachęcamy do regularnych odwiedzin naszej strony. Informujemy, że korzystamy z cookies.

W 2024 roku Sejm uchwalił najmniej ustaw od lat. I bardzo dobrze

przeczytanie zajmie 8 min
W 2024 roku Sejm uchwalił najmniej ustaw od lat. I bardzo dobrze Fot. Mateusz Włodarczyk/MRiPS; flickr.com; NonCommercial-NoDerivs 2.0 Generic License.

Obóz rządzący przeprowadził zmiany regulaminów rządu i Sejmu, które mają zwiększyć jakość stanowionego prawa i przejrzystość procesu legislacyjnego. Wypełniono tym samym wymagania Krajowego Planu Odbudowy oraz spełniono postulaty organizacji pozarządowych. W przypadku Sejmu mamy do czynienia z najbardziej kompleksową reformą stanowienia prawa w historii. 

Reforma regulaminu Sejmu wprowadziła m.in. obowiązkowe konsultacje społeczne dla projektów poselskich i obywatelskich, szczegółowe wymogi uzasadniania projektów oraz ograniczenie tzw. sejmowej zamrażarki. Zmiana na szczeblu rządowym pozwala rezygnować z konsultacji publicznych jedynie w dobrze uzasadnionych przypadkach.

Jednak już po tej nowelizacji krytykę wzbudziło pominięcie konsultacji publicznych przy projekcie ustawy obniżającej składkę zdrowotną. To dowód, że przepisy nadal pozostawiają furtki umożliwiające ominięcie zasad zapewniających transparentność i udział obywateli w procesie legislacyjnym.

Reforma systemowa: Regulamin Sejmu +

W 2024 r. Sejm wprowadził największe zmiany w swoim regulaminie od momentu jego ustanowienia. Jest to szeroka reforma systemowa, która zasługuje na wyróżnienie w ocenie polityki legislacyjnej. Nowelizacja wprowadza zmiany, które długoterminowo powinny wpłynąć na zwiększenie jakości stanowionego prawa i przejrzystości systemu jego stanowienia.

Zmiany w regulaminie Sejmu obejmują:

– obowiązek konsultacji społecznych dla wszystkich projektów poselskich oraz obywatelskich. Opinie można zgłaszać w ciągu 30 dni poprzez System Informacyjny Sejmu. Wszystkie zgłoszone uwagi będą publicznie dostępne;

– obostrzenia w uzasadnianiu projektów poselskich. Posłowie muszą przygotowywać uzasadnienia na specjalnym formularzu, w którym należy wskazać przewidywane skutki prawne, społeczne, gospodarcze i finansowe. Marszałek Sejmu będzie też zlecał Biuru Ekspertyz i Oceny Skutków Regulacji (które zastąpiło Biuro Analiz Sejmowych) przygotowanie opinii oceniających skutki regulacji;

– marszałek może zdecydować o poddaniu konsultacjom projektów ustaw autorstwa Prezydenta RP i Senatu RP;

– obowiązek sporządzania sejmowych poprawek pisemnie wraz z uzasadnieniem, które będzie publikowane;

– ograniczenie tzw. sejmowej zamrażarki; na wniosek Konfederacji wprowadzono przepis przewidujący, że po pierwszym czytaniu projekt musi być rozpatrzony w ciągu dziewięciu miesięcy. Wyjątkowo termin ten może przedłużyć Marszałek o trzy miesiące;

– wymóg odniesienia się projektodawcy do stanowisk zgłoszonych w wysłuchaniu publicznym.

Warto przypomnieć wkład Klubu Jagiellońskiego we wprowadzenie tej zmiany. Reforma legislacyjna znalazła się w Krajowym Planie Odbudowy (KPO) po tym, jak KJ przedstawił swoje rekomendacje w raporcie „Jak wydamy ponad 100 miliardów? Ocena projektu Krajowego Planu Odbudowy” oraz złożył go w toku konsultacji. Następnie postulaty te zostały uznane przez Komisję Europejską za tzw. kamienie milowe, od których uzależniono odblokowanie środków dla Polski.

Korekta Regulaminu rządu +

Mniej rewolucyjny, ale również co do zasady pozytywny charakter ma nowelizacja Regulaminu pracy Rady Ministrów wprowadzona uchwałą z dnia 13 sierpnia 2024 r. Wśród najważniejszych zmian wymienić należy:

– dodanie przepisu, wedle którego odstąpienie od konsultacji publicznych możliwe jest jedynie w drodze wyjątku, szczególnie z uwagi na bezpieczeństwo, porządek publiczny, ochronę zdrowia lub środowiska;

– wzmocnienie roli Rządowego Centrum Legislacji w procedurze konsultacyjnej, w tym kontrola wykonywania obowiązków przez ministerstwa;

– wprowadzenie do regulaminu minimalnych terminów na prowadzenie konsultacji;

– uszczegółowienie kształtu raportu z konsultacji publicznych;

– pomniejsze regulacje dot. ujednolicenia trybu publikowania projektów i informowania o harmonogramie prowadzonych prac legislacyjnych;

– wzmocnienie pozycji koordynatora oceny skutków regulacji i przekazanie mu części kompetencji Rządowego Centrum Analiz (np. w zakresie sporządzania OSR ex post).

Ilość tworzonego prawa +

Widoczna jest tendencja spadkowa liczby ustaw przyjmowanych przez Sejm. W 2022 r. uchwalono niemal 200 ustaw. W 2023 r. liczba ta spadła do 138, natomiast w 2024 r., na dzień przygotowywania raportu, były to już tylko 92 ustawy. Od roku 2010 jest to najniższa liczba przyjętych przez Sejm ustaw. Zjawisko to można tłumaczyć uwarunkowaniami polityczno-partyjnymi.

W 2023 r. rząd Zjednoczonej Prawicy, inaczej niż wcześniej, nie miał stabilnej większości, w dużym stopniu będąc uzależnionym od posłów spoza PiS. Z kolei w 2024 r. zróżnicowanie parlamentarnej większości było jeszcze większe – wielopartyjne negocjacje polityczne dotyczące projektów ustaw muszą być więc bardziej rozbudowane.

Ograniczanie inflacji prawa należy ocenić pozytywnie. Mniejsza liczba ustaw może prowadzić do przemyślanych i lepiej przygotowanych regulacji. Ograniczenie nadprodukcji nowych ustaw zwiększa stabilność oraz przewidywalność prawa, co jest korzystne dla obywateli i przedsiębiorców, gdyż ogranicza chaos legislacyjny i ułatwia dostosowanie się do obowiązujących przepisów.

Rysunek 1. Liczba ustaw uchwalonych w latach 2010-2024.

Źródło: opracowanie własne Marty Wenclewskiej

Ścieżka legislacyjna +

W 2024 roku obserwowaliśmy spadek liczby projektów poselskich w stosunku do poprzedniego roku. Wyniosła ona 16% wszystkich projektów, podczas gdy w 2023 roku było to 20%.

Trend zwiększającego się udziału projektów ustaw pochodzących z rządu oceniamy pozytywnie, jakkolwiek w sytuacji, w której obowiązek konsultacji dotyczyć będzie również projektów poselskich, jakość procesu legislacyjnego projektów obu proweniencji powinna się zbliżyć.

W dalszym jednak ciągu to rząd dysponuje największym aparatem ekspertów i analityków, którzy są w stanie przewidzieć skutki gospodarcze, społeczne i finansowe proponowanych regulacji.

Rysunek 2. Ustawy uchwalone w 2024 r. według wnioskodawcy projektu

Źródło: opracowanie własne Marty Wenclewskiej na podstawie danych sejm.gov.pl (24.11.2024)

Czas procedowania +/-

W 2024 roku średni czas procedowania ustawy w Sejmie wyniósł 53 dni wobec 59 dni w roku 2023. Analiza danych zebranych w ramach niniejszej publikacji w ostatnich kilku latach wskazuje, że średnia długość trwania prac nad projektem wynosi od 50 do 60 dni.

Oznacza to, że co roku mamy do czynienia z projektami procedowanymi w stosunkowo krótkim czasie, często ze względu na ich pilność.

Zawsze jednak znajdą się projekty, nad którymi prace trwają nieproporcjonalnie dłużej w porównaniu do reszty z powodów merytorycznych lub, częściej, ze względu na kontrowersje polityczne, które budzą. Interesujące będą dane za rok 2025, gdy w pełni obowiązywać będą ustanowione ograniczenia stosowania tzw. zamrażarki sejmowej.

Obniżenie składki zdrowotnej bez konsultacji publicznych –

Pomimo pochwał za wprowadzenie reformy w strukturze tworzenia prawa, należy się również krytyka związana z pominięciem konsultacji publicznych podczas prac nad projektem ustawy obniżającej wysokość składki zdrowotnej dla przedsiębiorców. Rząd zdecydował się nie konsultować tego projektu.

W ocenie skutków regulacji pojawiła się informacja: „Projekt ustawy nie podlegał pre-konsultacjom. Pominięcie etapów: uzgodnień, konsultacji publicznych i opiniowania jest uzasadnione pilnością proponowanej inicjatywy, która zmierza do obniżenia wymiaru składki zdrowotnej oraz usprawnienia zasad rozliczania składki zdrowotnej i jest oczekiwana przez przedsiębiorców. W tym kontekście projekt wymaga jak najszybszego przeprowadzenia procesu legislacyjnego. Ponadto zastosowanie trybu odrębnego jest uzasadnione tym, że projektowana ustawa nie nakłada żadnych obowiązków, jak również jest oczekiwana przez przedsiębiorców”.

Nasuwa się więc wniosek, że w ramach reformy strukturalnej w Sejmie, zabrakło rozwiązania umożliwiającego zarządzanie konsultacji społecznych dla projektów rządowych, które nie były wcześniej konsultowane z obywatelami.

Statystyki przywołane w artykule dotyczące 2024 r. przedstawione są według stanu na 24 listopada 2024 r.

Publikacja nie została sfinansowana ze środków grantu któregokolwiek ministerstwa w ramach jakiegokolwiek konkursu. Powstała dzięki Darczyńcom Klubu Jagiellońskiego, którym jesteśmy wdzięczni za możliwość działania.

Dlatego dzielimy się tym dziełem otwarcie. Ten utwór (z wyłączeniem grafik) jest udostępniony na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowe. Zachęcamy do jego przedruku i wykorzystania. Prosimy jednak o podanie linku do naszej strony.