Zwycięstwo Donalda Trumpa. Te kwestie były najważniejsze dla Amerykanów przy podjęciu decyzji

Od kilku miesięcy największe mocarstwo świata pogrążone jest w permanentnej kampanii wyborczej, a Amerykanie wybiorą przywódcę wolnego, zachodniego świata. Takie postawienie sprawy to spora przesada wynikająca z naszego europocentryzmu. Dla zwykłego Smitha ważniejsze są zupełnie inne kwestie. I my Polacy, w kontekście architektury naszego bezpieczeństwa, musimy to sobie wyraźnie uświadomić

Analizując wątki przewijające się w amerykańskiej kampanii wyborczej znad komputera w Polsce, umyka nam wiele istotnych kwestii i siłą rzeczy zaczynamy uprawiać swoisty cherrypicking. Przez ostatnie trzy lata rozmawiamy non-stop o bezpieczeństwie – bezpieczeństwie granic, bezpieczeństwie wschodniej flanki NATO, bezpieczeństwie w kontekście potencjalnej agresji Rosji – to naturalne. Zbyt dużą wagę przywiązujemy jednak do bezpieczeństwa, gdy analizujemy sytuację wyborczą w USA.

Ani Trump ani Harris nie będą umierać za Europę

Za dużo przywiązujemy wagi do chaotycznych wypowiedzi Donalda Trumpa i za dużo szukamy wątków europejskiego bezpieczeństwa w programie Kamali Harris. Eksperci starają się rozbierać na czynniki pierwsze między innymi te wypowiedzi Trumpa, które sugerują osiągnięcie pokoju na Ukrainie w 24 godziny czy załatwienie tej kwestii jednym telefonem do Władimira Putina.

Stawiam jednak tezę, że Trump celowo wypowiedział się właśnie w sposób możliwie jak najmniej precyzyjny i enigmatyczny. Dlaczego? Niestety (dla nas) wyborców Trumpa niewiele obchodzi konflikt w jakimś dalekim, europejskim kraju, którego większość Amerykanów nie byłaby w stanie pokazać na mapie. A tym bardziej, że pomoc dla tego kraju oznacza realnie miliardy dolarów kosztów dla amerykańskiego podatnika.

Jak doskonale pokazał to w ostatnich dniach na naszych łamach Jakub Dudek, zarówno w programie Republikanów, jak i Demokratów, kwestie związane z polityką zagraniczną i obronnością zajmują zaszczytne ostatnie miejsce. Dużo zostało powiedziane o polaryzacji i podziale amerykańskiego społeczeństwa, ale w tym przypadku nieważne czy wyborcy opowiadają się za kolorem czerwonym (Republikanie) czy niebieskim (Demokraci), to oba ugrupowania pokazują tutaj szokującą wręcz zgodność.

Gospodarka, głupcze!

Co zatem w tym roku przyciąga Amerykanów do urn wyborczych? Z odpowiedzią na to pytanie przychodzi Instytut Gallupa, który w październiku opublikował sondaż pytający Amerykanów, jakie są dla nich najważniejsze kwestie w wyborach.

Najważniejszą spośród 22 kwestii podawanych przez Instytut okazała się gospodarka, którą jako „ekstremalnie ważną” oceniło 52% badanych. Kolejne 38% badanych wskazało, że gospodarka jest „bardzo ważna”, co sprawia, że 9 na 10 wyborców przy urnach będzie kierować się w swoim wyborze tą sprawą. Warto tutaj dodać, że wrażliwość kwestii gospodarczych jest rekordowo wysoka od 2008 r., czyli od globalnego kryzysu finansowego.

Więcej światła na kwestie gospodarcze rzuca artykuł opublikowany w CBS News, w którym wskazane jest 5 najważniejszych dla Amerykanów kwestii ekonomicznych w wyborach prezydenckich. Artykuł wskazuje, że wśród nich są: inflacja, rynek pracy i wynagrodzenia, gospodarcze koszty migracji, podatki oraz kwestie narodowego zadłużenia.

Choć na pierwszy rzut oka inflacja w Stanach Zjednoczonych jest niska, a rynek pracy ostatnio odnotował najniższe od 50 lat bezrobocie, to jednak w cieniu suchych ekonomicznych statystyk kryją się inne, znacznie bardziej odczuwalne: od stycznia 2020 r. do dziś ceny żywności wzrosły razem o 26%, a percepcja tego zjawiska jest wśród Amerykanów zgoła inna niż pokazują statystyki.

Według sondażu YouGov, ¼ pytanych wskazywała, że według ich odczucia inflacja wynosi ponad 10%. Podobnie jest, gdy wgłębimy się w dane o rynku pracy. Rosnące koszty pracy sprawiły, że mężczyźni bez akademickiego wykształcenia zarabiają dziś mniej niż przeciętny pracownik w gospodarce. Jeszcze w 1980 r. sytuacja rysowała się zgoła odwrotnie. Ma to także wpływ na głosy przy urnach. Ci właśnie mężczyźni bez akademickiego wykształcenia, których pozycja i zarobki z roku na rok spadają, planują w większości zagłosować na Donalda Trumpa.

„America first” w praktyce

Wróćmy do wyników badania Instytutu Gallupa. Oprócz najważniejszych kwestii związanych z gospodarką, jako kolejne najważniejsze czynniki Amerykanie wymieniają przede wszystkim kwestie związane z sytuacją wewnętrzną.

Pomiędzy 41% a 49% Amerykanów uważa za „ekstremalnie ważne” sprawy związane ze stanem demokracji w Stanach Zjednoczonych, kwestie terroryzmu i bezpieczeństwa narodowego, zbliżający się wybór członka Sądu Najwyższego i imigrację do USA. Od 31% do 38% Amerykanów uważa, że „ekstremalnie ważne” są dla nich kwestie edukacji, opieki zdrowotnej, polityki dostępu do broni, aborcji, podatków, przestępczości, nierówności społecznych czy deficytu budżetowego. Dopiero w dolnych widełkach wskaźnika mamy sprawy międzynarodowe (31% jako ekstremalnie ważne) czy relacje z Rosją (27%).

Stopień istotności poszczególnych kwestii różni się także w zależności od partyjnych barw, na jakie głosować będą wyborcy. Dla wyborców Republikanów najważniejsze są tematy gospodarcze, migracyjne, bezpieczeństwa narodowego i terroryzmu, przestępczości i podatków, a dla wyborców Demokratów stan demokracji w USA, wybór sędziego Sądu Najwyższego, aborcja, opieka zdrowotna i edukacja. Dla żadnej z grup popierających głównych aktorów sprawy międzynarodowe nie są wśród najważniejszych.

„America first” ma jeszcze jedno znaczenie, o którym nie wspomniałem. Kwestia stosunku Amerykanów do obciążeń fiskalnych ma długą i często drastyczną historię (żeby nie wspomnieć o tzw. „bostońskiej herbatce”), jednak przekłada się ona wprost na aktywność międzynarodową Stanów Zjednoczonych. W USA wiele można usłyszeć głosów o kosztach walki w cudzych wojnach i na odległych, egzotycznych terytoriach, gdzie trudno przekonująco wyjaśnić wyborcom sens wysyłania tam amerykańskich żołnierzy.

Jednym z przykładów jest opracowanie Davida Hendersona opublikowane na łamach Econlib, w którym to autor wskazuje, że koszt wsparcia Ukrainy w 2022 r. kosztował amerykańskiego podatnika 861 dolarów. Sam fakt powstawania takich i innych tego rodzaju opracowań wskazuje, że duża część Amerykanów widziałaby pieniądze przekazywane na wojny w dalekich zakątkach świata najlepiej w swojej kieszeni czy ewentualnie zainwestowane w opiekę zdrowotną, edukację czy infrastrukturę. Tak czy inaczej, większość amerykańskich wyborców wcale nie fantazjuje na temat strzeżenia porządku i odgrywania roli światowego policjanta, a bardziej martwi się rosnącymi cenami w sklepach, przestępczością i edukacją swoich dzieci.

Koniec „American Dream”

Jak stwierdził w 2022 r. w wywiadzie na naszych łamach Andrzej Kohut,  „Amerykański sen” kończy się co najmniej od czasów kryzysu finansowego w 2008 r.– o ile jeszcze możemy mówić, że coś takiego istnieje. Kohut wskazuje, że mit o ciężkiej pracy, dorobieniu się i związanym z tym awansem społecznym można już powoli odkładać między bajki.

Według statystyk. dzisiejsi trzydziestolatkowie w Stanach Zjednoczonych już raczej nie mogą liczyć na życie na wyższym poziomie niż ich rodzice w przeszłości. „Ryzyko związane z życiem w mniej zabezpieczającym socjalnie systemie pozostało, a obietnica bogactwa, które można pozyskać w wyniku ciężkiej pracy, stopniowo się rozpada” – konkludował w przywoływanym wyżej wywiadzie amerykanista z Ośrodka Studiów Wschodnich.

Koniec amerykańskiego snu to jest coś z czym my, jako Polacy i jako Europa musimy również zacząć się oswajać. Wraz ze zwiększającymi się nierównościami, pauperyzacją części społeczeństwa i polityczną niestabilnością Amerykanie coraz więcej i intensywniej będą patrzeć do wewnątrz, coraz mniej chętnie płacąc podatki na „cudze” wojny. W tym kontekście bezpieczeństwo w Europie czy podejście do Rosji jest kwestią trzeciorzędną z punktu widzenia i amerykańskiego społeczeństwa.

A co możemy zrobić tutaj, w Polsce? Wciąż będziemy dokonywać egzegezy każdej wypowiedzi 47. prezydenta Stanów Zjednoczonych, to oczywiste. Ale nie zapominajmy o rozwijaniu własnych zdolności, budowania innowacyjności i szukajmy pól współpracy gospodarczej, aby przyciągać amerykańskie inwestycje. W końcu nic nie stanowi lepszej broni przed Rosją niż posadowienie na naszym gruncie amerykańskiej fabryki.