Być może w twojej wiosce też działa NGO! Ludowe Zespoły Sportowe

Co łączy Adama Małysza, Czesława Langa, Zbigniewa Bródkę i Szymona Kołeckiego? Wszyscy zaczynali kariery w Ludowych Zespołach Sportowych, a na dalszych etapach kariery sięgali po medale największych międzynarodowych imprez. Dla tysięcy młodych zawodników zrzeszonych dziś w LZSach taka ścieżka kariery też jest możliwa.

Pierwszy Ludowy Zespołów Sportowy założono w 1946 r. we wsi Czarnowąsy. Idea LZSów szybko się rozprzestrzeniała. Na koniec 1946 roku było ich już 35 i liczyły 2315 członków. Ważnym etapem rozwoju było powołanie w grudniu 1948 roku Głównej Rady Sportu Wiejskiego. Ten organ podjął decyzję, że, wszelkie formy organizacyjne sportu na wsi będą działać pod nazwą Ludowych Zespołów Sportowych. W efekcie w 1951 roku pod tym szyldem działało 8743 podmiotów, w których działało 309 748 członków.

Kolejny kamień milowy to powołanie Zrzeszenia Ludowych Zespołów Sportowych w 1952 roku, uchwałą Głównego Komitetu Kultury Fizycznej. Dzięki temu do 1955 r. powstało 14 tysięcy podmiotów i prawie 550 tysięcy członków zrzeszonych pod tym szyldem.

Dwadzieścia lat później rozpoczął się regres LZSów. Jednym z głównych jego powodów była reforma administracyjna z 1975 roku, która wprowadzała podział na 49 województw, co wymusiło reorganizację budowanych od lat struktur LZS i tworzenie ich na nowo. Z czasem osłabły dotacje państwowe i pojawiły się problemy z infrastrukturą. Komfortowe warunki do treningu miało tylko 15-17% członków LSZów.

Jednak największy kryzys nastąpił w 1991 r. za sprawą dwóch decyzji podjętych przez władze państwowe. Jedna z ustaw wyłączała stowarzyszenia kultury fizycznej z dotacji państwowych, a druga zakończyła finansowanie sportu wyczynowego w LZSach. Efekty tych decyzji były katastrofalne. Zlikwidowano 95% etatów. Pracę stracili trenerzy, instruktorzy i organizatorzy na poziomie gminnym. By zapewnić płynność finansową, wyprzedawano majątek organizacji. Liczba członków, zrzeszonych podmiotów i organizowanych wydarzeń znacząco spadła.

Obecnie można mówić o renesansie idei LZSów. Działające od 1946 roku „Krajowe Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe” jest podzielone na 16 wojewódzkich struktur, które łącznie zrzeszają 7485 podmiotów, w których działa 244 400 zawodników, a rocznie organizują 118 100 wydarzeń. Tak się to prezentuje w podziale na województwa:

Najbardziej aktywne są w tym obszarze województwa dolnośląskie, lubelskie i łódzkie. Brylują zarówno w liczbie zrzeszonych zawodników, zarejestrowanych podmiotów jak i organizowanych wydarzeń.

Gorzej w tym zestawieniu prezentują się województwa: świętokrzyskie, lubuskie i mazowieckie, które zajmują ostatnie miejsca pod względem liczby zawodników, podmiotów zrzeszonych i organizowanych wydarzeń.

„Krajowe Zrzeszenie Ludowe Zespoły Sportowe” od 2022 roku jest operatorem rządowego programu „Klub”, którego celem jest dotowanie klubów sportowych na terenie całego kraju. Cele programu to:

• upowszechnianie aktywności fizycznej wśród dzieci i młodzieży, „wyrównywanie szans”,
• wsparcie instytucjonalne działalności podstawowych jednostek struktury organizacyjnej sportu polskiego – klubów sportowych, w zakresie aktywizacji sportowej dzieci i młodzieży,
• inwestycja w kapitał ludzki w sporcie dzieci i młodzieży,
• stworzenie możliwości do optymalnego wykorzystania przez samorządy lokalne potencjału infrastrukturalnego w zakresie upowszechniania kultury fizycznej wśród dzieci i młodzieży.

W ramach programu można ubiegać się o dofinansowanie w wysokości 12 tys. zł dla klubów jednosekcyjnych i 17 tys. zł dla klubów wielosekcyjnych. Łącznie na ten program przeznaczono w 2024 r. 98,5 mln zł, co pozwoli na wsparcie około 7 tys. klubów sportowych.

Dzięki pełnieniu roli krajowego operatora programu „Klub” podmiotowość Ludowych Zespołów Sportowych rośnie, a dzięki temu promowanie kultury fizycznej i zdrowego trybu życia dociera do najmniejszych miejscowości w całym kraju.

Organizacje pozarządowe kojarzą się nam głównie z wielkimi miastami. Tymczasem na wsiach i w małych miejscowościach działają NGOsy z kilkudziesięcioletnią historią. LZSy obok OSP i Kół Gospodyń Wiejskich stanowią nieopowiedzianą historię polskiego ruchu społecznego, którą dziś kontynuuje czwarte, a nawet piąte pokolenie.

Organizacje pozarządowe to nie domena wielkich miast. Nawet w najmniejszych miejscowościach znajdziemy prezesów, czy członków zarządu, którzy piszą wnioski grantowe i uzupełniają sprawozdania finansowe. LZSy są jednym z przykładów takiej działalności.