Witamy na stronie Klubu Jagiellońskiego. Jesteśmy niepartyjnym, chadeckim środowiskiem politycznym, które szuka rozwiązań ustrojowych, gospodarczych i społecznych służących integralnemu rozwojowi człowieka. Portal klubjagiellonski.pl rozwija ideę Nowej Chadecji, której filarami są: republikanizm, konserwatyzm, katolicka nauka społeczna.

Zachęcamy do regularnych odwiedzin naszej strony. Informujemy, że korzystamy z cookies.

Chaos w polityce pieniężnej i słabe wsparcie pracowników. Polityka gospodarcza na trójkę

Chaos w polityce pieniężnej i słabe wsparcie pracowników. Polityka gospodarcza na trójkę Źródło: Kancelaria Premiera - flickr.com

Obraz polityki gospodarczej w 2021 r. jest niejednoznaczny. Po pierwsze, udaje się utrzymać dobrą koniunkturę gospodarczą. Po drugie, zaproponowane programy strukturalne cierpią z powodu zbyt małej skali działań osłonowych wobec pracowników i ryzyka implementacyjnego. Po trzecie, polityka pieniężna prowadzona jest dość chaotycznie.

Ocena polityki gospodarczej jest utrudniona głównie ze względu na nawarstwienie problemów bezpośrednio związanych z konsekwencjami kryzysu COVID-19, utrzymującymi się efektami działań antykryzysowych podejmowanych w kraju i za granicą oraz kwestiami strukturalnymi i specyficznymi dla polskiej gospodarki, które ujawniały się jeszcze przed 2020 r. Siłą rzeczy ocena będzie obejmowała częściowo wszystkie te elementy.

Z punktu widzenia podstawowych wskaźników makroekonomicznych sytuacja przedstawia się niejednoznacznie. Wzrost gospodarczy do trzeciego kwartału włącznie zaskakiwał pozytywnie. W tym okresie obserwowaliśmy także rekordowy poziom zysków przedsiębiorstw, stosunkowo wysoką dynamikę wynagrodzeń (choć niższą niż zyski, co powoduje powrót do spadkowego trendu udziału płac w PKB) i malejące z relatywnie niskiej bazy bezrobocie.

Główne zagrożenia związane są z trzema powiązanymi zjawiskami: wysokim poziomem i dynamiką inflacji, która spowodowana jest częściowo czynnikami zależnymi, a częściowo niezależnymi od krajowej polityki gospodarczej, wyraźnym osłabieniem kursu złotego wobec walut globalnych i regionalnych oraz pojawieniem się w drugiej połowie roku deficytu na rachunkach obrotów towarowych i bieżących. Trendy te są ze sobą silnie związane i w sumie powodują relatywny spadek siły nabywczej biedniejszej części populacji.

Obserwacja dynamiki kursu walutowego może budzić obawy dotyczące obniżenia zaufania zagranicznych inwestorów do instytucjonalnych i strukturalnych fundamentów polskiej gospodarki. Deficyt na rachunku obrotów bieżących jest bezpośrednią konsekwencją osłabienia waluty i ma prawdopodobnie związek z rekordową stopą zysków, które zostały częściowo przekazane do central firm międzynarodowych. Wciąż niepokojącym zjawiskiem jest niski wskaźnik inwestycji, który jak do tej pory nie podniósł się mimo korzystnych perspektyw wzrostu i wysokich zysków.

Polityka strukturalna +/-

W tym obszarze za cele do realizacji należy uznać utrzymanie długookresowej konkurencyjności międzynarodowej oraz sprawiedliwe rozłożenie ciężarów projektowanych zmian strukturalnych.

Najważniejszym dokumentem zawierającym plany transformacji gospodarki, opracowanym w 2021 r., jest Krajowy Plan Odbudowy (KPO). Został przygotowany w ramach bezprecedensowej inicjatywy finansowej Unii Europejskiej. Ocena tego programu jest zbyt złożona dla tak krótkiego omówienia, jednak z perspektywy polityki gospodarczej można ją sprowadzić do:

  1. a) pozytywnej oceny instrumentów wsparcia cyfryzacji przedsiębiorstw i administracji publicznej, rozlicznych działań na rzecz poprawy efektywności energetycznej, wsparcia lokalizacji łańcuchów dostaw i pobudzenia inwestycji;
  2. b) negatywnej oceny braku odniesienia do kwestii ochrony pracowników oraz problemów implementacyjnych związanych z zawirowaniami politycznymi, które w praktyce znacznie opóźniają uruchomienie programu.

W 2021 r. rząd skonstruował ponadto istotny dokument programowy Polityki Przemysłowej Polski, który został wypracowany w konsultacjach z przedstawicielami wszystkich podstawowych branż przemysłu. Dokument zawiera wiele słusznych postulatów, pośród których należy wyróżnić promocję instrumentu kontraktu branżowego, umożliwiającego tworzenie ramowych umów między sektorem publicznym a kluczowymi sektorami przemysłu. Ramy te wskazują na zobowiązania i prawa obu stron.

Za korzystne należy uznać kierunki wsparcia lokalizacji łańcuchów dostaw oraz budowy zasad odpowiedzialnego zarządzania surowcami i innymi zasobami z uwzględnieniem wymagań koncepcji gospodarki o obiegu zamkniętym. Z drugiej strony postulaty deregulacji oraz zwiększonej elastyczności zatrudnienia w odpowiedzi na fluktuację popytu budzą obawy o przyszłość relacji między firmami i pracownikami, szczególnie że strona pracownicza nie została uwzględniona w założeniach konstrukcji kontraktu branżowego.

Największym problemem związanym z realizacją postulatów zawartych w Polityce Przemysłowej Polski są zmiany polityczne, które nastąpiły w drugiej połowie roku, i w konsekwencji których dwóch patronów programu (Jarosław Gowin i Robert Tomanek) odeszło z rządu. Ponadto równoległa realizacja Polskiego Ładu może spowodować zepchnięcie polityki przemysłowej na margines.

Omawiany dokument za istotne cele stawia wsparcie eksportu i inwestycji polskich firm. Świadomość konieczności stymulowania poziomu inwestycji wyraźnie przebija się także w kierunkach interwencji w ramach Polskiego Ładu, kierowanych do JST (Programu Inwestycji Strategicznych), który polega na dofinansowaniu od 80% do 95% kosztów inwestycji samorządów w 35 obszarach w ramach 4 priorytetów. Istotnym zastrzeżeniem jest jednak to, że Program Inwestycji Strategicznych można uznać za rekompensatę spadku udziału JST w dochodach sektora publicznego w konsekwencji zmian w PIT. Problemami takiej formy rekompensaty są:

  1. a) brak pewności utrzymania wsparcia w przyszłości wobec trwałego efektu Polskiego Ładu;
  2. b) potencjalne niedostosowanie programu do potrzeb gmin w zakresie skali inwestycji; najbiedniejsze gminy o najniższych możliwościach dofinansowania inwestycji stracą na Polskim Ładzie najwięcej;
  3. c) zastąpienie dochodów własnych dochodami przeznaczonymi na konkretne działania zgodne z polityką rządu.

Polityka pieniężna +/-

Głównym wyzwaniem dla polityki pieniężnej w 2021 r. była wysoka inflacja. Rada Polityki Pieniężnej, konstytucyjnie odpowiedzialna za utrzymanie wartości pieniądza, dwukrotnie podwyższała stopy procentowe, w sumie o 115 punktów bazowych dla stopy referencyjnej.

Bez wątpienia istotna podwyżka stóp zahamuje dynamikę akcji kredytowej, co może niekorzystnie odbić się na poziomie inwestycji i sprawić trudności obecnym kredytobiorcom, będzie więc miała ona efekty dystrybucyjne, ale ogólnie powinna wpłynąć na obniżenie dynamiki popytu wewnętrznego. Stanowi to jasny sygnał, że RPP pozostaje przywiązana do realizacji podstawowego mandatu, jakim jest osiąganie celu inflacyjnego, co należy ocenić pozytywnie.

Przy okazji jednak NBP należy się krytyka za niewystarczającą aktywność na rzecz utrzymania wartości złotego, a przede wszystkim za liczne błędy komunikacyjne, które uniemożliwiły poprawną interpretację sygnałów pochodzących z tej instytucji. Za krótkowzroczne należy uznać stwierdzenie prezesa NBP, że celem podwyżki stóp (która nastąpiła zaraz po komunikacie wskazującym na jej niskie prawdopodobieństwo) było „zaskoczenie rynków”.

W tym kontekście pozytywnie należy ocenić sygnały rządu (zobowiązanego ustrojowo do współpracy z NBP) o możliwości interwencji na rynku walutowym, co najprawdopodobniej doprowadziło do zatrzymania trendu spadkowego kursu złotego.

Pozytywnym, ale niewystarczającym sposobem przeciwdziałania spadkowi dochodów rozporządzalnych jest Rządowa Tarcza Antyinflacyjna, która składa się m.in. z czasowego obniżenia obciążeń podatkowych i parapodatkowych oraz niewielkiej skali transferów dla najbiedniejszych. Jej głównym negatywnym następstwem będzie najprawdopodobniej zamrożenie płac w budżetówce, co z osłoną przed inflacją nie ma wiele wspólnego. Analizując rekordowe stopy zysków przedsiębiorstw, prawdopodobnie przynajmniej częściowo będące efektem swoistej „renty inflacyjnej”, można stwierdzić, że wątpliwości budzi raczej duża skala umorzeń zobowiązań wynikających ze wsparcia przedsiębiorstw przez PFR.

Publikacja nie została sfinansowana ze środków grantu któregokolwiek ministerstwa w ramach jakiegokolwiek konkursu. Powstała dzięki Darczyńcom Klubu Jagiellońskiego, którym jesteśmy wdzięczni za możliwość działania.

Dlatego dzielimy się tym dziełem otwarcie. Ten utwór (z wyłączeniem grafik) jest udostępniony na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowe. Zachęcamy do jego przedruku i wykorzystania. Prosimy jednak o podanie linku do naszej strony.