Rząd podpisał umowę z górnikami. Do 2049 r. wygasimy nasze kopalnie?
W ubiegły piątek 28 maja 2021 r. podpisana została umowa społeczna pomiędzy górniczymi związkami zawodowymi a stroną rządową regulująca przebieg transformacji górnictwa węgla kamiennego w Polsce. Umowa (wciąż nieopublikowana) zakłada rozłożenie procesu wygaszania kopalń węgla kamiennego do 2049 r., zaplanowanego w szczegółowym harmonogramie.
Umowa przewiduje również wsparcie finansowe dla sektora. Zgodnie z porozumieniem, obecnie pracujący górnicy otrzymają ustawowe gwarancje zatrudnienia do emerytury lub jeżeli nie będzie to możliwe – urlopy przedemerytalne (płatne w wysokości 80% wynagrodzenia) i jednorazowe odprawy o wartości 120 tys. złotych.
Co więcej, umowa przewiduje wsparcie dla kopalń, w tym dopłaty do kosztów redukcji zdolności produkcyjnych oraz pokrywanie kosztów likwidacyjnych. Górny Śląsk i Zagłębię Dąbrowskie otrzyma natomiast środki ze specjalnie utworzonego Funduszu Transformacji Śląska z kapitałem początkowym w wysokości 500 mln złotych oraz dodatkowymi mechanizmami gwarancyjnymi o wartości 1 mld złotych. Projekt ustawy powołującej Fundusz ma zaprezentować w niedalekiej przyszłości strona społeczna. Przewidziane jest również wsparcie dla gmin górniczych oraz inwestycji w czyste technologie węglowe.
Jako że program transformacji sektora górnictwa kamiennego stanowi pomoc publiczną, musi on przejść procedurę notyfikacyjną prowadzoną przez Komisję Europejską. Urząd Ochrony Konkurencji i Konsumentów złożył w ubiegłym tygodniu odpowiedni wniosek prenotyfikacyjny dotyczący programu.
Uzyskanie zgody Komisji Europejskiej może nie być proste. Co do zasady, udzielenie pomocy na zamknięcie kopalń węgla było możliwe tylko dla jednostek, których termin zamknięcia nie przekraczał 31 grudnia 2018 r. Właśnie w 2018 r. KE udzieliła zgody na pomoc związaną z likwidacją kilku polskich kopalń. Uzyskanie zielonego światła na wsparcie może być również trudne w świetle zbliżania się COP26 w listopadzie br..
Istnieje powszechne oczekiwanie, że podczas COP26 jej uczestnicy (kraje i organizacje państw, w tym UE) zaprezentują ambitne cele redukcji emisji gazów cieplarnianych. Ogłoszenie zgody na znaczący program wsparcia górnictwa węgla kamiennego z pewnością nie umknęłoby uwadze partnerów międzynarodowych Unii Europejskiej. Znamienny w tym kontekście jest głos komisarza Fransa Timmermansa z początku maja nt. gwałtownego wzrostu cen unijnych uprawnień do emisji. Powiedział on, że jest to rezultat działania mechanizmu rynkowego, którego nie można zakłócać interwencją administracyjną.
Z zawartej umowy zadowolona nie jest strona górnicza, powątpiewając w obietnicę sprawiedliwej transformacji Śląska, ani strona rządowa, znając jej koszty, ani organizacje proklimatyczne oceniając ją jako hamulcowego transformacji energetycznej. Być może to właśnie rynek zdecyduje zamiast decydentów, skazując górnictwo węgla na ekonomiczny niebyt.
