Zdrowie, podatki i zachowania konsumenckie. Czy opłata cukrowa poprawi nasze nawyki żywieniowe?
Opłata cukrowa przełożyła się na wyższe ceny napojów słodzonych, co zmniejszyło ich konsumpcję w Polsce. Producenci również zmieniają receptury napojów tak, aby zawierały mniej cukru i zmniejszają objętość butelek.
Od 1 stycznia 2021 r. w Polsce obowiązuje tzw. opłata cukrowa, składająca się z części stałej (50 groszy za litr napoju z cukrem lub słodzikiem) oraz zmiennej (5 groszy za każdy gram cukru powyżej zawartości 5 gramów na 100 ml). Jak wskazuje Centrum Monitorowania Rynku, opłata cukrowa spoczywa na producentach i importerach napojów słodzonych. Według Ministerstwa Zdrowia głównym celem wprowadzenia opłaty cukrowej jest promowanie prozdrowotnych nawyków żywieniowych oraz poprawa jakości diety. Między innymi dlatego znaczna część dochodów z tego podatku trafi do NFZ.
Najnowsze dane CMR rzucają światło na skutki wprowadzenia opłaty cukrowej. W pierwszych miesiącach 2021 roku wzrost średnich cen napojów gazowanych wyniósł ok. 32%, a ich sprzedaż w tym samym czasie spadła o ok. 23% rok do roku. Podobnie jest z herbatami mrożonymi, których sprzedaż spadła o 24% przy 29% wzroście średnich cen. Co ciekawe, opłata cukrowa nie miała większego wpływu na konsumpcję napojów energetycznych, pomimo wzrostu średnich cen o ok. 11%.
Opłata cukrowa wymusiła zmianę zachowań nie tylko wśród konsumentów. CMR wskazuje, że w celu zmniejszenia obciążenia podatkowego, niektórzy producenci napojów słodzonych starają się zmienić receptury napojów tak, aby zawierały mniej cukru, na przykład poprzez dodanie soków owocowych. Inni zdecydowali się zmniejszyć objętość opakowań, co skutkowało mniejszą cenę za butelkę (wzrostu ceny za litr w wyniku opłaty cukrowej), zmniejszając tym samym psychologiczną barierę cen.
Dla jednych zmniejszenie popytu na napoje słodzone wskutek wprowadzenia opłaty cukrowej będzie czymś dobrym, rozwiązaniem, które może przyczynić się do poprawy nawyków żywieniowych Polek i Polaków. Dla innych jest to kolejny przykład paternalizmu państwowego, który nie traktuje obywateli i obywatelek jako autonomicznych jednostek zdolnych do podejmowania odpowiedzialnych decyzji żywieniowych. Jednak bez względu na samą ocenę wprowadzenia opłaty cukrowej, dane CMR jasno pokazują, że państwo – i stojące za nim społeczeństwo – może mieć znaczący wpływ na zachowania rynkowe.
