Witamy na stronie Klubu Jagiellońskiego. Jesteśmy niepartyjnym, chadeckim środowiskiem politycznym, które szuka rozwiązań ustrojowych, gospodarczych i społecznych służących integralnemu rozwojowi człowieka. Portal klubjagiellonski.pl rozwija ideę Nowej Chadecji, której filarami są: republikanizm, konserwatyzm, katolicka nauka społeczna.

Zachęcamy do regularnych odwiedzin naszej strony. Informujemy, że korzystamy z cookies.

Duża pomoc, ale arbitralny rozdział środków. Polityka rozwoju regionalnego na trójkę

W ramach realizacji polityki rozwoju regionalnego na pozytywną ocenę na pewno zasługują działania antykryzysowe. Dotyczy to zarówno wsparcia jednostek samorządu terytorialnego mechanizmem korygującym ubytki w finansach gmin i powiatów – głównie miast – jak i uelastycznienia przepisów związanych z wydatkowaniem funduszy unijnych w regionach. Zdecydowanie negatywnie należy natomiast ocenić sposób podziału środków z Rządowego Funduszu Inicjatyw Lokalnych. W 2020 roku przeprowadzono więc dzięki sprawności urzędników i administracji szybkie działania antykryzysowe, które zostały następnie zdeprecjonowane przez ostentacyjnie arbitralny podział środków publicznych dokonany przez rząd. Stąd ocena dostateczna. 

[PRZECZYTAJ PUBLIKACJĘ CENTRUM ANALIZ KJ – RZĄD POD LUPĄ 2020]

Po wyborach jesienią 2019 r. decyzją premiera dotychczasowe Ministerstwo Rozwoju i Infrastruktury zostało przekształcone w Ministerstwo Funduszy i Rozwoju Regionalnego (MFiPR). Tym samym z dniem 15 listopada 2019 r. powstał odrębny resort obsługujący wyłącznie ministra właściwego do spraw rozwoju regionalnego. Ostatni raz samodzielne ministerstwo odpowiadające za ten dział administracji rządowej funkcjonowało w latach 2005-2013. Poza zmianami organizacyjnymi, wśród najważniejszych przedsięwzięć w obszarze polityki rozwoju regionalnego należy wymienić działania antykryzysowe skierowane do samorządów, Rządowy Fundusz Inicjatyw Lokalnych, przygotowanie działań antykryzysowych dla podmiotów korzystających z funduszy europejskich, a także przygotowanie dokumentów strategicznych na potrzeby nowych unijnych programów rozwojowych.

Działania antykryzysowe dot. jednostek samorządu terytorialnego +/-

Finanse jednostek samorządu terytorialnego (JST) ucierpiały przez kryzys COVID-19 w trojaki sposób: poprzez uszczuplenie przychodów spowodowane spadkiem koniunktury gospodarczej; poprzez zwiększenie wydatków koniecznych do przeciwdziałania i ograniczania skutków pandemii oraz poprzez konieczność pomocy lokalnym przedsiębiorstwom. Działania rządu dot. JST zawarte były w tzw. Tarczy antykryzysowej 4.0. Wprowadziła ona uelastycznienie reguł finansowych samorządów, m.in. poprzez nadanie swobody w przenoszeniu wydatków pomiędzy działami klasyfikacji budżetowej, zamrożenie reguły wydatkowej polegającej na konieczności równoważenia wydatków i dochodów bieżących, zawieszenie indywidualnego wskaźnika zadłużenia, umożliwienie przekierowania tzw. „funduszu korkowego” na działania związane z zapobieganiem, przeciwdziałaniem i zwalczaniem epidemii koronawirusa oraz wywołanych nim sytuacji kryzysowych czy kilkumiesięczne odroczenie „janosikowego”.

Mechanizmem korygującym ubytki w finansach gmin i powiatów był Rządowy Fundusz Inicjatyw Lokalnych (RFIL), który rozdysponowywał bezzwrotne dotacje na wydatki majątkowe. Łączna suma dotacji wyniosła 12 mld zł, a ich wysokość dla poszczególnych gmin i powiatów uzależniono od algorytmu uwzględniającego wydatki zaplanowane na 2020 r. Algorytm uwzględnił ponadto zamożność jednostek, premiując uboższe samorządy. Połowa funduszu rozdysponowana zostanie na trwające i rozpoczynające się w 2020 r. projekty, a kolejne 6 mld zł na nowe inicjatywy, wybierane na podstawie kryteriów, m.in. zrównoważonego rozwoju, kompleksowości inwestycji czy wpływu na ograniczanie kryzysów. Należy docenić wysokość środków finansowych przekazanych do funduszu, gdyż całkowita wartość programu jest znacznie wyższa od prognozowanego ubytku finansów (według Ministerstwa Finansów gminy i powiaty utracą około 4,5 mld zł).

Jednoznacznie negatywnie trzeba natomiast ocenić procedurę doboru projektów w drugiej transzy programu (6 mld zł). Dobór został dokonany przez komisję składającą się z przedstawicieli premiera oraz 4 ministrów. Projekty nie zostały wybrane na podstawie zobiektywizowanych kryteriów, lecz w zdecydowanej większości przypadków kluczem przynależności partyjnej władz samorządowych. Według analizy przeprowadzonej przez województwo mazowieckie, ponad 70% środków trafiło do samorządów rządzonych przez Prawo i Sprawiedliwość. Największe miasta, takie jak Warszawa, Kraków, Wrocław, Poznań, Gdańsk czy Lublin, nie dostały żadnego wsparcia w ramach II transzy.

Działania antykryzysowe dot. wydatkowania środków unijnych +

MFiPR szybko zareagowało na pojawiające się konsekwencje pandemii – już 14 i 17 marca przygotowało rekomendacje dla instytucji zarządzających i pośredniczących w wydatkowaniu funduszy europejskich dotyczące elastycznego podejścia do beneficjentów. Proponowano m.in. przejście na pracę zdalną kontrolerów i instytucji monitorujących, wydłużenie terminów zakończenia naborów wniosków oraz rozliczania i zamykania inwestycji unijnych. Ministerstwo proponowało także dostosowanie planów kontroli w firmach ze względu na ich trudną sytuację oraz korzystne dla beneficjentów sposoby rozliczania wydatków za działania, których nie zrealizowano z powodu pandemii.

Po szybkich pracach w parlamencie w połowie kwietnia 2020 r. weszła w życie tzw. specustawa funduszowa. Akt ten stwarzał podstawę prawną dla uelastycznienia przepisów związanych z wydatkowaniem funduszy unijnych na poziomie centralnym i w regionach. Ponadto ustawa umożliwiła przenoszenie niewykorzystanych środków na działania antykryzysowe instytucji państwowych oraz województw, a także ustanawiała nadzwyczajny tryb wyboru projektów, które służyć miały ograniczaniu negatywnych skutków pandemii.

Działania antykryzysowe podjęte przez MFiPR należy ocenić bardzo dobrze, zarówno co do szybkości reakcji, jak i treści przepisów, które były adekwatne do potrzeb regionów oraz beneficjentów. Dzięki opisanym wyżej inicjatywom województwa mogły uruchamiać regionalne tarcze antykryzysowe, a także możliwe były przesunięcia środków w ramach programów operacyjnych na sfinansowanie np. pożyczek płynnościowych dla firm.

Tworzenie Krajowego Planu Odbudowy +/-

KPO jest dokumentem, w którym zgodnie z projektem unijnego rozporządzenia dotyczącego Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększania Odporności państwa członkowskie, chcące skorzystać ze środków na odbudowę gospodarki po pandemii COVID-19, powinny zaprezentować projekty reform oraz plany inwestycyjne. Mają one dotyczyć m.in. takich dziedzin jak czyste technologie środowiskowe i cyfryzacja. MFiPR koordynuje opracowanie KPO. W lipcu i sierpniu samorządy, przedsiębiorcy oraz administracja centralna mogły zgłaszać projekty do planu, zaś w połowie września ministerstwo ogłosiło, że spośród 2,5 tys. projektów, które spłynęły, wyłoniono 1198 (641 opracowanych przez resorty, 557 przez województwa). Taki harmonogram uzasadniono tym, że im wcześniej Polska przedstawi KPO w Komisji Europejskiej, tym szybciej będzie mogła rozpocząć wstępne konsultacje z Komisją, które miały zacząć się zgodnie z harmonogramem 15 października. Poza projektami zgłoszonymi przez Ministerstwo Rozwoju, które opublikowało na swojej stronie internetowej 20 fiszek, nie są znane pozostałe propozycje. Powstają więc wątpliwości: po pierwsze, czy rzeczywiście to, co zostało zgłoszone, będzie spełniać wymogi KE, czyli rzeczywiście będzie stanowić plany reform, a nie tylko listę życzeń złożoną z pojedynczych, niepowiązanych wspólnym celem projektów; po drugie, czy zgłoszone projekty wpisują się w cele Instrumentu na rzecz Odbudowy i Zwiększenia Odporności. Brak jawności nie pozwala w pełni rozstrzygnąć tej kwestii. Natomiast dobrze należy ocenić szybkie przystąpienie do prac nad KPO, co pozwala mieć nadzieję, że po zatwierdzeniu nowego wieloletniego budżetu UE oraz uzyskaniu zgody na podniesienie pułapu zasobów własnych UE, pozwalającego sfinansować europejski plan odbudowy, Polska szybko otrzyma środki na realizację KPO.

Działanie sfinansowane ze środków Programu Rozwoju Organizacji Obywatelskich na lata 2018-2030. Ten utwór (z wyłączeniem grafik) jest udostępniony na licencji Creative Commons Uznanie Autorstwa 4.0 Międzynarodowe. Zachęcamy do jego przedruku i wykorzystania. Prosimy jednak o zachowanie informacji o finansowaniu artykułu oraz podanie linku do naszej strony.