Olejak: Mamy dysfunkcyjne usługi publiczne, bo nie ufamy państwu [VIDEO]

„Usługi publiczne to obszar, z którego państwo w okresie transformacji praktycznie zdezerterowało. Możemy różnie oceniać reformy przeprowadzone po 1989 roku, zarówno te gospodarcze, które wprowadziły podstawowe mechanizmy rynkowe, jak i te, których zadaniem było stworzenie fundamentów państwa demokratycznego. Jednak to właśnie usługi publiczne, wymagające głębokich, strategicznych i trudnych decyzji, zostały odsunięte w czasie, a przez to do dziś pozostają głęboko dysfunkcyjne. To stworzyło przestrzeń dla pełzającej prywatyzacji i powstawania nierówności na wielu poziomach. Z nimi mierzymy się do dziś” – uważa Olejak.

„Charakterystyka niedomagań usług publicznych w każdym z sektorów jest bardzo złożona i zróżnicowana. Dlatego warto w pierwszym kroku zastanowić się, czy istnieje wspólny mianownik, który łączy wady każdego z nich. Moim zdaniem, tym mianownikiem są silnie działające grupy interesów. Kolejnym krokiem jest odpowiedź na pytanie, jakie okoliczności spowodowały ich powstanie. Tutaj przyczyną jest brak zaufania, że państwo zabezpieczy nasze podstawowe potrzeby, co w rezultacie skłania ludzi do podejmowania prób zabezpieczenia ich na własną rękę. Ta niepewność zrodziła się właśnie w okresie transformacji – czasie wielu reform, dużego bezrobocia i braku stabilizacji. W warunkach silnego lobbingu oraz braku wiary w państwo trudno myśleć o dobru wspólnym” – mówi Olejak.

„Z zaufaniem Polacy mają problem do dziś. Po pierwsze, nie ufamy sobie nawzajem, a po drugie nie ufamy państwu. Z badań CBOSu wynika, że w ciągu ostatnich dwudziestu lat niewiele zmieniło się w tym obszarze. Wciąż niemal 80% naszych rodaków odpowiada, że nie należy wierzyć obcym i sąsiadom, którym z góry przypisujemy złe intencje. W europejskich sondażach widać, że nie mamy również elementarnego zaufania do państwo, które naszym zdaniem nie jest w stanie dostarczać nam usług publicznych na satysfakcjonującym poziomie. To zjawisko charakterystyczne dla państw postkomunistycznych, które doświadczyły zmiany systemu. Mamy zatem do czynienia z sytuacją błędnego koła. Polacy nie wierzą, że państwo może działać sprawnie, więc trudno o legitymizacje poważnych, systemowych reform, które wymagałyby wyrzeczeń od każdego z nas. Ta atmosfera konserwuje obecny stan rzeczy, w którym usługi publiczne pozostają głęboko niedofinansowane i działają na niesatysfakcjonującym poziomie” – diagnozuje Olejak.

„Przykładem problemów, które są wynikiem wspomnianego niedofinansowania są trudności w polskim systemie oświaty. Po pierwsze, znaczną część kosztów teoretycznie bezpłatnej usługi przerzucono na prywatnego płatnika. W tym wypadku rodzica. To oni przecież płacą za podręczniki, korepetycje, dodatkowe zajęcia. Po drugie, w sytuacji niewystarczających środków część kosztów przerzucono na samorządy. Zdecentralizowano jedynie odpowiedzialność za organizację oświaty, co jednak nie pociągnęło za sobą decentralizacji środków oraz mechanizmów zarządzania programem i wytwarzania treści edukacyjnych. W efekcie mamy do czynienia z niską podmiotowością nauczycieli” – uważa Olejak.