Polityka zdrowotna na trzy z minusem

Zdrowie było nisko na liście priorytetów rządów Zjednoczonej Prawicy. Mimo deklaracji, nie doszło do głębokiego zreformowania systemu. Jedyna duża reforma w postaci utworzenia sieci szpitali nie przyniosła zakładanej poprawy dostępności świadczeń. Do historii tej kadencji przejdzie natomiast protest rezydentów, który doprowadził do zmiany na stanowisku ministra i przyniósł perspektywę wzrostu nakładów na zdrowie do 6% PKB.

Narodowa Służba Zdrowia –

Program Narodowej Służby Zdrowia, zakładający m.in. likwidację NFZ, utworzenie Urzędu Zdrowia Publicznego czy postawienie na koordynowaną opiekę, zrealizowany został jedynie częściowo. Pozostała obietnica wzrostu finansowania do 6% PKB, ustawa o koordynacji podstawowej opieki zdrowotnej (POZ) i sieć szpitali. Porzucono realizację spójnej wizji, przez co dzisiejszy obraz „służby zdrowia” jest nadal przypadkowym dryfem prywatno-publicznym, z malejącą rolą pacjenta i rosnącymi kolejkami do specjalistów.

Wzrost finansowania ochrony zdrowia +

Pod naciskami protestujących lekarzy-rezydentów rząd zaakceptował perspektywę wzrostu nakładów na ochronę zdrowia do 6% PKB w 2024. Wzrost finansowania należy ocenić jednoznacznie pozytywnie. Wszak głównym problemem systemu ochrony zdrowia jest głębokie niedofinansowanie.

Sieć szpitali –

Sztandarowy projekt ministra Radziwiłła tzw. sieci szpitali zakładał, że wszystkie placówki, które staną się częścią sieci, otrzymają gwarantowane finansowanie na 4 lata w formie ryczałtu, w zamian zapewniając dostęp do specjalistów, rehabilitacji oraz nocnej i świątecznej opieki. Po dwóch latach funkcjonowania sieci kontrola NIK ujawniła, że sieć szpitali nie poprawiła ani sytuacji chorych (średni czas oczekiwania do specjalisty wzrósł z 2,8 miesiąca w 2017 do 4 miesięcy w 2019), ani finansów większości badanych szpitali (obciążyły je ustawowe podwyżki dla lekarzy i pielęgniarek). Samo założenie połączenia szpitali w sieć było zasadne, ale sposób jej organizacji nie dawał szansy na realizację długiej listy celów.

POZ dla wszystkich +

Do 2017 osoba nieopłacająca składek zdrowotnych musiała liczyć się z odpłatnością za świadczenia także podstawowej opieki zdrowotnej. W 2016 wprowadzono zasadę, że nawet nieubezpieczona osoba uzyska je bezpłatnie. Niewątpliwie zmiana ta ma pozytywny skutek, ukracając zbędną i kosztowną biurokrację w gabinecie medycznym i przywracając konstytucyjną zasadę powszechnego dostępu do podstawowych świadczeń. Można też spodziewać się, że zmiana przyczyni się do polepszenia zdrowia obywateli.

Opieka koordynowana +

W 2017 wprowadzono koordynowaną opiekę nad pacjentem, zakotwiczoną w gabinecie lekarza rodzinnego, sprawującego kontrolę nad zespołem składającym się z pielęgniarki i położnej. Koordynator ma posiadać pełnię wiedzy na temat leczenia pacjenta, kierować całym procesem i profilaktyką chorób. Model POZ+ rozwijany jest bardzo ostrożnie, trudno więc ocenić jego skutki. Nadal nie objął on szerokich
grup pacjentów i problemów zdrowotnych, nie wdrożono też w pełni narzędzi, które pomogłyby w realizacji koordynacji (np. e-zdrowia). Niewątpliwie jednak kierunek rozwoju należy ocenić pozytywnie i oczekiwać jego rozszerzenia.

Wynagrodzenia bez strategii –

Rząd kontynuował reaktywny tryb korekty wynagrodzeń w odpowiedzi na protesty. Taktyka osobnych porozumień z kolejnymi grupami była dla rządu przeciwskuteczna, ponieważ uruchomiła reakcję łańcuchową. Oddzielenie problemu wynagrodzeń od szerszej reformy systemu wydaje się także straconą szansą na kompleksową zmianę jakościową, która obejmowałaby nie tylko wzrost płac, ale także zredefiniowanie tego, za co system wynagradza różne grupy zawodowe.

Pilotaże nowych form kompleksowej opieki +/-

Wśród szeregu projektów pilotażowych, testujących nowe modele opieki nad pacjentami, znalazły się: kompleksowa opieka nad pacjentami z niewydolnością serca (KONS), środowiskowy model opieki psychiatrycznej i Krajowa Sieć Onkologiczna (KSO). O ile KONS przyjęto jako pożądaną zmianę, KSO wywołała kontrowersje w środowisku związane z doborem placówek do sieci czy brakiem punktów odniesienia dla zakładanych mierników. Ważnymi, lecz spóźnionymi działaniami, były próby zreformowania stojącej na skraju załamania opieki psychiatrycznej, w postaci pilotażu środowiskowego modelu opieki psychiatrycznej opartego na Centrach Zdrowia Psychicznego. Niestety, zostały one zintensyfikowane dopiero pod koniec kadencji, m.in. pod presją dramatycznych wypadków nieletnich pacjentów umieszczanych z braku miejsc na oddziałach psychiatrii dorosłych.

Polityka lekowa +/-

Rząd przyjął w 2018 „Politykę Lekową Państwa 2018–2022”. Test w postaci kryzysu dostępności leków w 2019 pokazał jednak, że przyjęta strategia, choć formalnie wzorcowa, nie przekłada się na zdolność do działania w obliczu rzeczywistych wyzwań.

Apteka dla aptekarza +

Krokiem w kierunku uporządkowania rynku aptecznego i nieśmiałą próbą włączenia farmaceutów do procesu leczenia chorych była nowelizacja Prawa farmaceutycznego. U jej podstawy leży założenie, że nową aptekę może otworzyć tylko farmaceuta, spełniając dodatkowo ścisłe kryteria geograficzne lokalizacji. Według oceny Naczelnej Rady Aptekarskiej nowelizacja przyniosła pozytywne efekty, odwracając niekorzystny trend zastępowania aptek indywidualnych przez sieciowe. Rozpoczęło to też proces dekomercjalizacji aptek i przenoszenia ich w głąb systemu ochrony zdrowia.

Zdrowie uczniów +/-

W 2019 uchwalono ustawę o opiece zdrowotnej nad uczniami zakładającą wzmocnienie profilaktyki zdrowotnej w szkole. Tam dzieci mają otrzymać bezpłatną opiekę pielęgniarki lub higienistki oraz dentysty. Gabinet pielęgniarki będzie w szkole koniecznością, a gdy w placówce zabraknie gabinetu dentystycznego, świadczenia te będą realizowane na zewnątrz. I choć faktyczna realizacja założeń ustawy stoi pod znakiem zapytania, to sam kierunek wzmocnienia profilaktyki wśród najmłodszych w naturalnym dla nich miejscu należy ocenić pozytywnie.

E-usługi +/-

Po latach prac uruchomiono w końcu fundament całego systemu, czyli ogólnodostępną bazę danych pacjenta – Internetowe Konto Pacjenta (IKP). Niemal całkowicie scyfryzowano zwolnienia lekarskie i pilotażowo uruchomiono e-receptę oraz e-skierowania. I choć są to przełomowe na skalę Polski działania, w chwili obecnej e-zdrowie to głównie spełnienie ideału kontroli nad poczynaniami pacjenta i lekarza. Jego wartość w procesie leczenia i profilaktyki jest niewielka i tak będzie, aż zintegrowane e-usługi nie staną się pełnoprawnym narzędziem do koordynacji pacjentów w całym systemie.

Podsumowanie

Działania w obszarze zdrowia rządów Zjednoczonej Prawicy pozbawione były spójności. Mimo wczesnej próby całościowej reformy, poprzestano na rozproszonych działaniach w różnych obszarach. Taka płytka polityka zdrowotna, choć punktowo skuteczna w zażegnywaniu kryzysów, nie rozwiązała podstawowego problemu polskiego systemu ochrony zdrowia, jakim jest dostępność opieki medycznej. Problem ten wręcz się pogłębił i dotyka coraz szerszych grup społecznych, stając się zarzewiem poważnego kryzysu.