Polityka administracyjna na czwórkę z minusem [RZĄD POD LUPĄ]

Przegląd polityk administracyjnych nieodparcie wskazuje na brak podmiotu, który politykę wobec administracji prowadzi lub chociaż koordynuje. Pomimo tego kompetencyjnego chaosu, wiele zmian, które wprowadzono w 2018, choć fragmentarycznych, ma dobry kierunek i może w dłuższej perspektywie pozytywnie wpłynąć na funkcjonowanie administracji, szczególnie jeśli będą one kontynuowane i koordynowane.

Reforma centrum rządu +/-

Powołanie Centrum Analiz Strategicznych to krok w kierunku centrum rządu z prawdziwego zdarzenia. Choć CAS, budowane w strukturach Kancelarii Prezesa Rady Ministrów, jest na razie na embrionalnym etapie rozwoju, już teraz ma pewne narzędzia koordynowania procesu legislacyjnego, m.in. ocenę projektów aktów prawnych dwukrotnie podczas rządowego procesu legislacyjnego, zaś w przyszłości może przekształcić się w prawdziwy zasób analityczny centrum rządu, z silnymi narzędziami koordynacji jego prac.

Równolegle zreformowany został Polski Instytut Ekonomiczny (dawniej państwowy instytut badawczy), podlegający KPRM, który zajmuje się analitycznym i eksperckim wspieraniem realizacji Strategii na rzecz Odpowiedzialnego Rozwoju, a więc średniookresowej strategii rozwoju kraju i jednocześnie credo polityki rozwojowej obecnego rządu.

Trzeba jednak pamiętać, że nawet potencjalny sukces tych instytucji nie gwarantuje sprawnej egzekutywy. Państwo polskie wciąż boryka się z problemami w realizowaniu swoich strategii, z planowaniem budżetowym czy z trudniejszymi projektami międzyresortowymi. Większy wpływ na proces legislacyjny i sprawna analityka w CAS to dobry pierwszy krok, jednak nie może być to krok ostatni.

Finansowanie administracji +/-

W czasie szybkiego wzrostu płac w gospodarce i rekordowo niskiego bezrobocia problem niskich i zamrożonych płac w administracji staje się szczególnie palący. Dlatego należy docenić zaplanowaną podwyżkę (o 2,3%) kwoty bazowej, czyli podstawy pensji pracowników służby cywilnej, zabezpieczenie środków na podwyżki dla pracowników spoza SC, a także na dodatkowe środki, m.in. dla urzędów wojewódzkich czy administracji zespolonej, gdzie sytuacja płacowa jest bardziej dramatyczna niż w administracji centralnej. Jednak choć kwota bazowa zwiększy się pierwszy raz od 2009, to nie rozwiąże na dłużej problemów administracji, jeśli nie będzie wstępem do sukcesywnego urealniania płac w tym sektorze.

Dużym problemem pozostaje również kulawy system finansowania samorządów. W najbliższym czasie ich sytuacja nie tylko się nie polepszy, ale zostaną one obciążone dalszymi kosztami związanymi z reformą edukacji. Choć samorządy korzystają z koniunktury gospodarczej, to sytuacja może długofalowo doprowadzić do poważnych problemów finansowych wielu z nich, ograniczenia inwestycji i wykorzystania środków unijnych.

Warto też zwrócić uwagę na rządową nowelę ustawy o partnerstwie publiczno-prywatnym (PPP). Bo choć to nie w obowiązującym prawie tkwią największe bariery w stosowaniu PPP, to ustawa wprowadza szereg rozwiązań, które mogą pobudzić rynek i zachęcić partnerów publicznych do korzystania z tego narzędzia.

Deglomeracja –

W kwestii deglomeracji niewiele się zmieniło i Warszawa pozostaje siedzibą przytłaczającej większości ośrodków administracji centralnej. Co więcej, jeden z ostatnich wyjątków od tej reguły, główna siedziba Polskiej Agencji Kosmicznej, ma zostać przeniesiona z Gdańska do Warszawy (ostatecznie PAK pozostanie w Gdańsku przyp. red.).

Pewnym symbolicznym zwycięstwem jest pojawienie się w ustawie o Rzeczniku Małych i Średnich Przedsiębiorców „potrzeby dekoncentracji” jako przesłanki przy określaniu siedziby tej instytucji. Być może w przyszłości będzie można odwołać się do tego precedensu.

Sprawność i przyjazność administracji w relacjach zewnętrznych +

Choć osiągnięcie publicystycznego ideału „przyjaznego i sprawnego urzędu” prawdopodobnie nigdy nie będzie możliwe, należy systemowo usprawniać funkcjonowanie administracji w stosunkach z obywatelami i przedsiębiorcami. Ważne są w tym kontekście zmiany, które wprowadza Konstytucja Biznesu i które m.in. pozwalają na łatwiejsze załatwienie spraw wszystkich obywateli w postępowaniu administracyjnym. Poza realnymi zmianami instytucjonalnymi, ważny jest również ich wymiar edukacyjny (np. podstawowe zasady z ustawy Prawo przedsiębiorców), który może w dłuższej perspektywie wpłynąć na zachowania i wartości urzędników. Kolejnym ważnym działaniem, które może wymiernie wpłynąć na dostęp do administracji, jest program Dostępność Plus. Program zbiera środki z różnych źródeł i przeznacza je na skoordynowaną realizację wielu projektów, które usuwają bariery architektoniczne czy komunikacyjne, szczególnie te utrudniające dostęp do usług publicznych i administracji. Poza Konstytucją Biznesu i Dostępnością Plus w życie wchodzi jeszcze szereg innych zmian deregulacyjnych, cyfryzujących administrację i ułatwiających kontakt z urzędem, a także wiele drobnych projektów o „miękkim charakterze”, jak akcje promujące prostą polszczyznę w urzędach. Ten żywioł rzeczywiście zmienia administrację od środka.

Przegląd polityk administracyjnych nieodparcie wskazuje na brak podmiotu, który politykę wobec administracji prowadzi lub chociaż koordynuje. I rzeczywiście, w polskiej praktyce ustrojowej utrwaliła się zasada braku odpowiedzialności ministerstwa właściwego ds. administracji publicznej za koordynację polityki administracyjnej. Równocześnie KPRM, która też ma ku temu polityczne i prawne predyspozycje, do tej pory nie wykazywała politycznej woli, by odpowiadać na te potrzeby. Pomimo tego kompetencyjnego chaosu, wiele zmian, które wprowadzono w 2018, choć fragmentarycznych, ma dobry kierunek i może w dłuższej perspektywie pozytywnie wpłynąć na funkcjonowanie administracji, szczególnie jeśli będą one kontynuowane i koordynowane. W KPRM, obok reformy centrum rządu, trwają prace nad rekomendacjami do reformy całego aparatu administracyjnego. Być może polityka administracyjna w końcu odnajdzie swojego właściciela.