Nie tylko państwo opiekuńcze. Innowacje po szwedzku
Sto lat temu Szwecja należała do najuboższych narodów w Europie. Dziś, w dobie postindustrialnej, jest światowym liderem w dziedzinie innowacji. Dbanie o środowisko, możliwość bezpłatnej edukacji, granty badawcze, dostęp do zabezpieczeń społecznych oraz aktywna polityka rządowa sprzyjająca start-upom powodują, że setki międzynarodowych firm technologicznych przybyło do Szwecji, aby wykorzystać tę bogatą przestrzeń kreatywności i wiedzy. Skype, Spotify, MineCraft, Candy Crush, IZettle, Klarna – po Dolinie Krzemowej to właśnie Sztokholm ma najwięcej na świecie ośrodków technologicznych w przeliczeniu na jednego mieszkańca.
Wykorzystanie energii w Szwecji jest oparte głównie na energii odnawialnej. O wyjątkowości tego państwa świadczy zróżnicowana, zorientowana na eksport i wysoce skuteczna gospodarka, co potwierdzają wysokie noty w rankingach międzynarodowych. Konkurencyjność sektora towarów i produkcji konsekwentnie szła w parze z rozwojem usług, takich jak technologia informacyjna i komunikacyjna, gdzie przykładowo od 2008 r. sektor technologii informacyjno-komunikacyjnej wzrósł o 16%, a obecnie zatrudnionych w nim jest ponad 4% szwedzkiej siły roboczej.
W czym tkwi sekret generowania innowacji? Jak duży wpływ na rozwój ma otoczenie instytucjonalne oraz czy model szwedzki jest przystosowany do wyzwań rewolucji 4.0? W tekście przeanalizuję strukturę wydatków na badania i rozwój (B+R) oraz wskażę, jak poszczególne instytucje oraz działania rządowe w ramach Narodowego Systemu Innowacji (NSI) umożliwiają dyfuzję nowych technologii.
Prowadzona przez państwo polityka innowacji jest również powiązana z trzema filarami zrównoważonego rozwoju: wzrostem gospodarczym, sprawiedliwością społeczną i ochroną środowiska.
Narodowy System Innowacji – odpowiedź na zmieniający się świat
Przełom lat 60. i 70. XX wieku to czas, w którym zachodząca transformacja technologiczna stała się przyczyną nadania społeczeństwu nowych imperatywów. Wskutek automatyzacji produkcji oraz rozwoju indywidualnej i zbiorowej konsumpcji wielu pracowników przeniosło się do sektora usług. Z czasem obszar ten stał się dominującą branżą zatrudnienia – wzrosły dochody, a główne pozycje hierarchii społecznej zajęła klasa intelektualistów. Termin „społeczeństwo postindustrialne” został włączony do nomenklatury za sprawą socjologów Daniela Bella oraz Alana Touraine’a, którzy jako pierwsi zauważyli oraz opisali powyższe przemiany.
W XXI wieku termin ten zachowuje swoją aktualność – pozwala na diagnozę stanu gospodarki w państwach rozwijających się i okazuje się pomocny w opisaniu polityki gospodarczej umiejscawiającej je na ścieżce szybkiego rozwoju gospodarczego. Ze społeczeństwem postindustrialnym nieodłącznie wiąże się pojęcie „społeczeństwo informacyjne” oraz „społeczeństwo oparte na wiedzy”. Zwiększenie zastosowania nowych technologii wymaga odpowiedniego przetwarzania, przechowywania, przekazywania i pobierania informacji, co możliwe jest dzięki zatrudnieniu wykwalifikowanych pracowników oraz inwestowaniu w innowacyjne rozwiązania. Warunkiem generowania nowoczesnych procesów, struktur organizacyjnych, produktów czy patentów jest prowadzenie efektywnej działalności o charakterze naukowym lub technicznym, jaką są B+R (prace badawczo-rozwojowe). Według Głównego Urzędu Statystycznego „B+R są to systematycznie prowadzone prace twórcze, podjęte dla zwiększenia zasobu wiedzy, w tym wiedzy o człowieku, kulturze i społeczeństwie, jak również dla znalezienia nowych zastosowań dla tej wiedzy”.
Kluczem do zrozumienia podstaw sukcesu innowacyjnego jest Narodowy System Innowacji. Pojęcie to zostało sformułowane w połowie lat 80. XX w. przez dwóch ekonomistów: Christophera Freemana oraz Bengt-Åke Lundvalla. Według nich, NSI to sieć współdziałających instytucji w sektorze publicznym i prywatnym, których aktywność i interakcje inicjują import, modyfikacje oraz dyfuzję nowych technologii. Dodatkowo obejmuje ona elementy i relacje, które występują w produkcji, dyfuzji oraz wykorzystaniu ekonomicznie użytecznej wiedzy. W polskiej literaturze temat podjął między innymi Marcin Karlik, który w książce „Zarządzanie innowacjami w przedsiębiorstwie” dokonuje podziału czynników wpływających na sprawne i efektywne funkcjonowanie NSI na cztery kategorie: ekonomiczne (sytuacja ekonomiczna, np. konkurencyjność gospodarki), technologiczne (poziom rozwoju sektora B+R, szybkość postępu technicznego, wiedza technologiczna), polityczne (rozwiązania prawno-polityczne, polityka innowacji, prawo ochrony własności intelektualnej) oraz społeczne (poziom akceptacji nowych technologii, system edukacji).
Na kim natomiast spoczywa odpowiedzialność za wspieranie rozwoju innowacyjności? W ramach instytucjonalnych uwarunkowań wyróżnić można struktury państwa finansujące innowacyjne projekty, instytuty dbające o rozwój wiedzy naukowej i badawcze, system szkolnictwa wyższego, podmioty należące do strefy przemysłu i usług (w tym jednostki B+R, partnerstwa strategiczne), a także rządowe i pozarządowe organizacje (centra i ośrodki technologiczne).
Jak Szwecja stała się liderem inwestycji w badania i rozwój?
Od XIX wieku Szwecja przeszła niewyobrażalną przemianę ekonomiczno-społeczną: począwszy od silnej interwencji państwa, poprzez reformy neoliberalne, aż do stanu pomiędzy kapitalizmem a socjalizmem. Innowacje przez wiele lat stanowiły główny czynnik rozwoju ekonomicznego, generując zyski, które były reinwestowane z jeszcze wyższą stopą zwrotu. Obecnie Szwecja zalicza się do państw o niskim poziomie zadłużenia, stabilnej inflacji oraz o efektywnym systemie bankowym, jednak nie zawsze tak było. Lata 70. i 80. XX wieku to powolny upadek szwedzkiego modelu polityki społeczno-gospodarczej, który załamał się na początku lat 90., wywołując tym samym depresję gospodarczą. Niski stopień wiarygodności gospodarczo-finansowej państwa na międzynarodowych rynkach oraz słaba elastyczność strukturalna zachęciły ówczesną władzę do zasadniczych zmian.
Skierowano się ku reformom w idei neoliberalnej – wdrożono m.in. cięcia budżetowe, wprowadzono restrykcyjną politykę fiskalną oraz zaprzestano podwyższania płac, co miało doprowadzić do znacznego wzrostu gospodarczego. Z perspektywy lat okazało się, że skutki transformacji nie do końca były takie, jakich oczekiwano. Ograniczenie inwestycji spowodowało spadek tempa przyrostu produktywności gospodarki, zaś deregulacja sektora finansowego i bankowego nie szła w parze z pełnym uwolnieniem transakcji międzynarodowych. Nadmiar wolnych środków finansowych oraz błędy w ocenie ryzyka kredytowego doprowadziły do powstania bańki spekulacyjnej. Gospodarka znacznie ucierpiała w wyniku powolnego wzrostu i wysokiej inflacji, a korona szwedzka wielokrotnie uległa dewaluacji. W związku z tym banki stały się niestabilne, bezrobocie zaczęło drastycznie wzrastać, a wydatki rządowe oraz dług publiczny wymykały się spod kontroli. Jednym z czynników, który pozwolił wyjść szybciej z recesji, było wprowadzenie pułapu wydatków rządowych, w którym zasadniczym priorytetem stało się utrzymanie zrównoważonego budżetu.
W ciągu ostatnich 25 lat część segmentu przemysłu została przejęta przez międzynarodowe przedsiębiorstwa z główną siedzibą poza Szwecją. Z racji obniżenia wydatków na sektor B+R, spowodowanego zmianą właścicieli wielkich rodzimych przedsiębiorstw, potrzebne były dogłębne zmiany.
Od 2008 r. głównymi kierunkami szwedzkiej polityki innowacji stały się: zwiększenie obszaru oraz jakości badań uniwersyteckich, efektywne powiązanie nauki z innowacjami, dostosowywanie nowoczesnych rozwiązań do zachodzących zmian społecznych i ustalenie jasnej strategii oraz nowych priorytetów, co przełożyło się na funkcjonalność działania NSI.
Analizując czynniki ekonomiczne Szwecji, można zauważyć pewną dominację tego państwa w rankingach międzynarodowych. W Globalnym Raporcie Konkurencyjności 2016–2017 Światowego Forum Ekonomicznego uplasowała się na szóstym miejscu, a w raporcie Programu Rozwoju Narodów Zjednoczonych dotyczącym wskaźnika rozwoju społecznego (Human Development Report) oceniającym długość i poziom życia w 2016 r. zajęła czternaste miejsce. Na liście państw, których przedsiębiorstwa spełniają normy społecznej odpowiedzialności biznesu Szwecja znalazła się w pierwszej dwudziestce, a w badaniu dotyczącym poczucia szczęścia World Happiness Report – zajęła miejsce dziesiąte.
Szwedzki model polityki społeczno-ekonomicznej dla wielu publicystów oraz naukowców stanowi wzór do naśladowania dzięki balansowi między kapitalizmem a bezpieczeństwem socjalnym. Z drugiej strony można znaleźć jego pewne ograniczenia, w tym nadmierny paternalizm czy wytykane przez niektórych – słusznie lub nie – wady w postaci zbyt dużych podatków, nadmiernie rozbudowanego sektora publicznego oraz utopijnych postulatów, które nie sprawdzają się w długim okresie. Mimo to Szwecja odnosi sukcesy nie tylko w kwestii walki z nierównościami ekonomicznymi i wykluczeniem społecznym, ale także utrzymuje niski poziom bezrobocia oraz wysoką konkurencyjność gospodarczą. Redystrybucja majątku powoduje, że tylko 4,9% Szwedów żyje poniżej progu ubóstwa, co przekłada się na stabilność i rozwój społeczny państwa. Dla porównania, w Wielkiej Brytanii wskaźnik ten wynosi 13,2%, a w USA 17,9%. Na wydatki publiczne przeznaczane jest 50%, zaś na zobowiązania socjalne 20,9% produktu krajowego brutto (PKB), co przekracza średni poziom tych wydatków w państwach należących do Unii Europejskiej.
Na tak wysoki poziom tych wydatków duży wpływ mają czynniki technologiczne, takie jak nakłady przeznaczone na B+R, które umożliwiają wykorzystanie wyników badań w sektorze przedsiębiorstw oraz wprowadzenie nowatorskich rozwiązań w wielu dziedzinach funkcjonowania państwa, co przekłada się na realny wzrost PKB i poziomu życia mieszkańców.
Jak widać na rysunku 1, państwa bardzo dobrze rozwinięte wydają zdecydowanie więcej na B+R, co jeszcze bardziej umacnia ich pozycję. W Szwecji w 2015 r. wydatki osiągnęły poziom 137 miliardów koron szwedzkich. W porównaniu z rokiem 2013 kwota ta zwiększyła się o 7 miliardów, zaś w przeliczeniu na PKB, procentowy udział spadł z 3,31% do 3,28%.
Na tle międzynarodowym Szwecja wypada bardzo dobrze – od 1999 r. przeznaczała na badania i rozwój większy odsetek swojego PKB niż inne państwa Unii Europejskiej. W szczytowym momencie, czyli w 2001 r., było to ponad sześć razy więcej niż Polska lub Grecja i ponad 50% więcej niż Niemcy.
Sytuacja podobnie wygląda w rankingach OECD: od 1999 r. Szwecja plasuje się w pierwszej czwórce państw wydających najwięcej na obszar B+R, a obecnie wyprzedzają ją tylko Izrael, Japonia i Korea Południowa. Aby umożliwić porównanie między państwami, często stosowanym pomiarem jest PKB na mieszkańca, wyrażony w dolarach z uwzględnieniem parytetu siły nabywczej. W takim zestawieniu Szwecja osiągnęła drugą (za Stanami Zjednoczonymi) najwyższą pozycję wśród krajów OECD, biorąc pod uwagę 2015 r. W związku z tym zauważyć można interesującą zależność: im państwo więcej inwestuje w B+R, tym staje się bardziej innowacyjne, co wpływa korzystnie na jego konkurencyjność międzynarodową.
Biorąc pod uwagę procentowy udział konkretnych sektorów w 2015 r. (rysunek 2), zdecydowanie najwięcej środków wpłynęło od przedsiębiorstw – 95 miliardów koron, co odpowiada 70% całkowitych wydatków B+R w Szwecji. Sektor szkolnictwa wyższego jest drugim co do wielkości płatnikiem z udziałem wynoszącym 27% całkowitych wydatków, zaś fundusze rządu oscylują na poziomie 3%. W międzynarodowym porównaniu dokładnie widać, że w krajach skandynawskich (Szwecja, Norwegia, Dania oraz Finlandia) wydatki przeznaczone na uczelnie wyższe są znacznie większe niż w pozostałych państwach dobrze rozwiniętych, co może okazać się kluczowe przy procesie generowania innowacji.
Innowacje w służbie społeczeństwa
Obecnie efektywnym i nadrzędnym celem polityki rządu jest wypromowanie Szwecji na lidera technologicznego poprzez tworzenie użytecznych innowacji przyczyniających się do rozwoju społeczeństwa w obszarze m.in. medycyny oraz klimatu. Kluczowym obszarem zainteresowania coraz większej liczby podmiotów zarówno państwowych, jak i prywatnych jest opieka zdrowotna (healthcare). Coraz większy popyt odnotowuje się na sprzęty medyczne, np. implanty ortopedyczne, urządzenia do dializy czy laboratoryjne testy leków. Wysokie finansowanie daje naukowcom możliwość prowadzenia długofalowych badań, umożliwiając wypróbowanie nowych, często ryzykownych metod. Szczególny nacisk kładziony jest również na innowacyjne projekty przyczyniające się do stawienia czoła globalnym wyzwaniom społecznym oraz do poprawy poziomu życia społeczeństwa.
Z perspektywy globalnej Szwecja jest małym krajem zależnym od współpracy z innymi, dlatego partnerstwo jest ważnym elementem przyczyniającym się do efektywniejszego szukania nowych rozwiązań w kontekście rewolucji 4.0, mających praktyczne zastosowanie. Programy partnerstwa innowacyjnego wprowadzone przez szwedzki rząd mają za zadanie sprostać wielu wyzwaniom stojącym przed społeczeństwem.
Obejmują one nowe formy podróżowania, zamieszkiwania, przedsiębiorczości, życia, komunikacji oraz zachowania światowych ekosystemów. Partnerstwa między podmiotami publicznymi, przedsiębiorstwami i środowiskiem akademickim przyczyniają się do zrównoważonego rozwoju, jak i tworzenia nowych miejsc pracy. Na początku 2017 r. Szwecja i Niemcy połączyły siły we współpracy na rzecz innowacji. Oba państwa wspólnie zobowiązały się do przeprowadzenia badania dotyczącego elektryfikacji dróg, jego sfinansowania i funkcjonowania. Ponadto planowane jest zwiększenie digitalizacji małych i średnich przedsiębiorstw (small and medium-sized enterprises – SMES) poprzez przeprowadzenie cyfryzacji produkcji oraz sektora usług. W obszarze e-zdrowia głównym celem współpracy jest wymiana wiedzy na temat różnych form infrastruktury technologicznej krajów (na przykład elektronicznych rejestrów pacjentów i cyfrowych recept).
Północnoeuropejskie podejście do innowacji można zamknąć w jednym słowie – smart, czyli inteligentny. Szwedzka konkurencyjność nie opiera się na tanich jednostkowych kosztach pracy, lecz na wykorzystywaniu zaawansowanych technologii. Inteligentne miasta, domy czy proekologiczne przeobrażenie sektorów to jedne z głównych projektów rozważanych przez firmy inwestorskie. Szwedzki przemysł jest ważnym sektorem gospodarki – stanowi 77% całkowitej wartości eksportu, 20% PKB oraz tworzy miejsca pracy dla około miliona osób. Wobec tego dostosowywanie się do postępu technologicznego i nadążenie za tempem rozwoju jest wyzwaniem w szczególności dla małych firm. Przetwarzanie dużych ilości danych ma zasadnicze znaczenie dla przyszłej konkurencyjności tego sektora.
Perspektywa szwedzka jest szersza – coraz większy nacisk kładzie się na długoterminową stabilność produkcji i wykorzystanie zasobów, aby spełnić wymagania, jakie stawia zrównoważony rozwój. Do tej pory Szwecja włożyła bardzo duży wysiłek w dzielenie się swoim know-how, szczególnie w kwestii problemów państw Trzeciego Świata, z którymi próbują się zmierzyć niektóre organizacje. Zrównoważony biznes ma na celu aktywne wspieranie praw człowieka, równości płci, ochrony środowiska, transparentności podatkowej, eliminacji skrajnego ubóstwa oraz zwiększanie zatrudnienia. Od strony rządowej za kwestie związane z technologiami informacyjnymi, inwestowaniem w innowacje oraz ogólny rozwój odpowiada w największej mierze Ministerstwo Przedsiębiorczości i Innowacji z Mikaelem Dambergiem na czele. Kieruje on 291 jednostkami przyczyniającymi się do wzrostu gospodarczego zarówno w lokalnym, jak i globalnym ujęciu.
Przyjrzyjmy się najważniejszym szwedzkim instytucjom składającym się na NSI.
Fundusz szwedzki (Swedfund International AB Swedfund)
Swedfund jest Finansową Instytucją Rozwoju będącą pod kierownictwem Ministerstwa Przedsiębiorczości i Innowacji. W założeniach ma przyczyniać się do sprawiedliwego i trwałego rozwoju globalnego, a także umożliwiać inwestycje, które nigdy nie powstałyby tylko i wyłącznie ze środków prywatnych. Swedfund inwestuje w akcje, pożyczki, gwarancje i fundusze. W 2015 r. jego portfel inwestycyjny obejmował 63 inwestycje w 27 krajach (z których 60% stanowiły państwa Afryki), na kwotę łącznie w wysokości 3,456 miliardów koron. Dzięki przeprowadzonym projektom zauważono wzrost miejsc pracy o średnio 3,7%, co stanowi przyrost o 2,2% w porównaniu do roku 2014. Przykładową inwestycją był hotel w Kenii otworzony pod koniec 2015 r., do tej pory generujący duże zyski. Zbudowany jest on zgodnie z polityką wspierania środowiska – na dachu zamontowano panel słoneczny, budynek posiada zamknięty system oczyszczania ścieków oraz odpowiednie narzędzia do recyklingu odpadów.
W obszarze bankowości Swedfund skupił się na inwestycjach w firmy świadczące usługi finansowe na rynkach wschodzących w Afryce oraz Południowej Azji. Rozwiązania dla usług bankowości mobilnej mają zwiększyć integrację finansową, która ma bezpośredni wpływ na wzrost i rozwój gospodarczy na tych rynkach. Dzięki zwiększonym funduszom na pożyczki dla średnich i małych przedsiębiorstw większa liczba osób otrzymała dostęp do formalnego sektora usług finansowych.
Jako że Swedfund corocznie przeznacza coraz więcej środków na zrównoważony rozwój, przewiduje się, że do 2020 r. w ramach różnorodnych programów powstanie 600 milionów nowych miejsc pracy w krajach rozwijających się. Ponadto planowane jest wykonanie digitalizacji w celu przyspieszenia transformacji przemysłu oraz usług (np. wprowadzenie bankowości mobilnej).
Szwedzka Rada ds. Handlu i Inwestycji (Business Sweden)
Szwedzka Rada ds. Handlu i Inwestycji jest prężnie działającą organizacją, której właścicielem jest w 50% państwo i w 50% sektor prywatny reprezentowany przez Szwedzkie Stowarzyszenie Handlu Zagranicznego. Obecnie zatrudnionych jest w niej ok. 500 pracowników stacjonujących w 57 krajach. Główny cel agencji stanowi stymulowanie wzrostu gospodarczego i zatrudnienia poprzez wspieranie oraz promowanie szwedzkiego eksportu, a także pomoc firmom w zwiększeniu międzynarodowej konkurencyjności. Aby podnieść globalną świadomość na temat inwestowania w Szwecji, Business Sweden organizuje konferencje na całym świecie oraz wydaje raporty dotyczące najnowszych trendów inwestycyjnych i innowacyjnych.
Przykładem mogą być prace z zakresu przekształcania przemysłu do nowoczesnego Industry 4.0, na temat powodów wzrostu rodzimej produkcji, a także raporty dotyczące niezbędnych przemian w przyszłości. Z zakresu zrównoważonego rozwoju w latach 2011–2013 realizowano dwa partnerstwa w Afryce: MeetingPoint Botswana oraz MeetingPoint Namibia we współpracy ze Szwedzką Agencją Międzynarodowego Rozwoju. Osiągnięciem tych dwóch projektów było zwiększenie liczby wzajemnie współpracujących partnerstw między firmami, instytucjami, władzami i organizacjami. Dla Szwecji główną korzyścią było stosunkowo wczesne zaangażowanie na rynkach wschodzących, na które zazwyczaj nie ma możliwości samodzielnego wejścia. Oprócz górnictwa położono nacisk także na rolnictwo, energię i turystykę.
Dzięki temu projektowi Szwecja nawiązała dialog z państwami afrykańskimi dotyczący współpracy strategicznej w ramach Społecznej Odpowiedzialności Biznesu (Corporate Social Responsibility).
Szwedzka Agencja Rozwoju Międzynarodowego (SIDA)
SIDA (Swedish International Development Cooperation Agency) jest organizacją działającą na rzecz zrównoważonego rozwoju pod kierownictwem ministerstwa spraw zagranicznych. Każdego roku wyznacza ono nowe priorytety oraz przyznaje fundusze (ok. 1% PKB) na działania w 36 krajach w: Afryce, Azji, Europie oraz Ameryce Łacińskiej. Spośród wszystkich projektów związanych z przedsiębiorczością na wyróżnienie zasługuje inwestowanie w odnawialną energię w Tanzanii (2014 r.). Kraj ten posiada obfite, lecz w dużej mierze niewykorzystane zasoby alternatywnych źródeł energii. Jednocześnie państwo to nie jest efektywne, jeśli wziąć pod uwagę wytwarzanie energii elektrycznej – tylko 2% ludności obszarów wiejskich ma do niej stały dostęp. Nowe wytyczne dla niewielkich producentów energii opracowane przy wsparciu SIDA otworzyły drogę do rozpowszechnienia odnawialnych źródeł energii, zapewniając wiele umów dotyczących m.in. standardowych taryf oraz wymogów dla uzyskania koncesji.
Kompleksowa polityka i prawo wspierające małe projekty mają kluczowe znaczenie dla sektora prywatnego w obszarze odnawialnych źródeł energii, szczególnie na odległych obszarach wiejskich. Tanzania jest jednym z pierwszych krajów afrykańskich, które opracowują i przyjmują te typy reguł za pośrednictwem swojego organu regulacyjnego ds. energii i zasobów wodnych (EWURA). Obecnie procedowanych jest ok. 60 projektów, które łącznie mogą umożliwić produkcję 130 MW i dostarczenie energii elektrycznej do kilkunastu wiosek. Dzięki działaniom SIDA 560 szkół w Ugandzie zostało objętych programem zwalczającym przemoc, a 4 miliony dzieci w 26 000 szkół w 87 krajach uzyskało dostęp do czystej wody na terenie swojej placówki. W małych i średnich przedsiębiorstwach zajmujących się energią odnawialną w Kenii, Rwandzie, Tanzanii i Ugandzie, powstało 2700 nowych miejsc pracy, z kolei 335 000 drobnych rolników w Zambii uzyskało dostęp do nasion i pestycydów, a 61 000 rolników może zwiększyć swoje zyski dzięki sprzedaży plonów, co świadczy o niewątpliwym sukcesie realizowanych projektów.
VINNOVA (Swedish Governmental Agency for Innovation Systems)
Jest to rządowa agencja promująca zrównoważony wzrost i współpracę między firmami, uniwersytetami, instytutami badawczymi oraz sektorem publicznym. Organizacja kładzie główny nacisk na tworzenie długoterminowych inwestycji w centra badawcze oraz na wzmocnienie współpracy międzynarodowej.
Strategicznymi obszarami są inwestycje w nowoczesny transport, ochronę środowiska oraz wspieranie innowacyjności małych firm. Każdego roku VINNOVA przeznacza około 2,7 miliarda koron na ponad 2400 różnych projektów, w których większość funduszy kieruje się na działania prowadzone przez uniwersytety (44%), firmy prywatne (28%) oraz instytucje badawcze (15%). VINNOVA wspiera przedsiębiorstwa w początkowej fazie rozwoju po to, aby móc stworzyć większe możliwości dywersyfikacji rynku oraz zwiększyć konkurencyjność.
W związku z tym środki przeznaczane są na wykreowanie innowacyjnych towarów, usług lub procesów o potencjalnej przewadze konkurencyjnej. Przykładem może być program „Start-ups” przeznaczony dla podmiotów gospodarczych zatrudniających do 49 osób, w ramach którego VINNOVA przeznacza do miliona koron na sfinansowanie modelu biznesowego, rozwój prototypów oraz wersji demonstracyjnych. Oprócz tego można także otrzymać wsparcie w wysokości 10 000 koron na zainicjowanie autorskiej koncepcji.
Kolejnym programem jest stworzenie inkubatorów przedsiębiorczości mających za zadanie poszerzyć sieć kontaktów firm na skalę międzynarodową oraz finansowanie ich współpracy z wybranym państwem.
***
Siła szwedzkich przedsiębiorstw i agencji przyczyniła się do stworzenia bogatego środowiska badawczo-rozwojowego, w którym współpraca pomiędzy firmami, środowiskiem akademickim i rządem jest powszechną praktyką. Koherencja aspektów ekonomicznych, społecznych oraz ekologicznych w procesie rozwoju państwa stanowi klucz do efektywnego zarządzania polityką innowacji.
Wysokie wydatki w obszarze B+R są aktywnym czynnikiem pozwalającym, by zdobyta wiedza przekształcała się w innowacje, a spójność systemu umożliwia efektywną implementację wynalazków oraz transfer technologii w celu polepszenia poziomu życia społeczeństwa.
Niemożliwy do zatrzymania postęp technologiczny niesie ze sobą zarówno nadzieje, jak i zagrożenia. Zwiększona automatyzacja i robotyzacja sprawiają, że kraje najbardziej rozwinięte technologicznie stają się atrakcyjne dla zagranicznych producentów, a biedniejsze jeszcze bardziej pogrążają się w ubóstwie, co prowadzi do pogłębienia nierówności społecznych. Na tym tle w Szwecji od dekad zachodzą zmiany przygotowujące poszczególne sektory na dostosowanie się do nachodzącej rewolucji 4.0. Postępująca digitalizacja, tworzenie nowych zawodów, wysiłki poszczególnych instytucji na rzecz nowych technologii oraz jasna wizja świadczą o potencjale innowacyjnym państwa, jakim jest Szwecja. Czy zostanie on należycie wykorzystany – czas pokaże.
Niniejszy tekst to skrócona i zredagowana pod kątem publicystycznym wersja artykułu naukowego „Polityka wspierania nowych technologii w dobie postindustrialnej – specyfika nordyckiego modelu rozwoju”, który ukazał się w książce „#FutureInsights: Technologie 4.0 a przemiany społeczno-gospodarcze” Szkoły Głównej Handlowej w Warszawie oraz Fundacji Instrat wydanej nakładem Oficyny Wydawniczej SGH. Zachęcamy do zakupu książki i zapoznania się z pełną wersją tekstu wraz z przypisami.
