#11 Horyzont Wyszehradzki
#11 Horyzont Wyszehradzki
Horyzont Wyszehradzki to publikowany regularnie co dwa tygodnie przegląd najważniejszych wydarzeń politycznych i gospodarczych z państw Grupy Wyszehradzkiej.
1. Polityka
1.1 Czechy: Zaostrzenie prawa hazardowego (Anna Herman)
Czeski senat uchwalił ostrzejsze regulacje prawa hazardowego, nowe prawo zatwierdzić musi jeszcze prezydent. Gry hazardowe będą podlegać, tak jak dotychczas, dwóm stawkom: 23% i 35%. Zmianie na wyższą (35%) stawkę ulegnie sposób opodatkowania automatów do gier. Dodatkowo Ministerstwo Finansów będzie uprawnione do blokowania stron internetowych z nielegalnymi grami hazardowymi. Pomysł blokowania stron internetowych wywołuje krytykę i przez niektórych uznawany jest za cenzurę. Minister finansów, Andrej Babiš (partia ANO), przypomniał jednak, że takie środki stosuje 18 z 28 państw Unii Europejskiej.
Andrej Babiš najpopularniejszym politykiem (Łukasz Kołtuniak, Anna Herman)
W maju agencja STEM przeprowadziła sondaż popularności czeskich polityków. Biznesmen, minister finansów, wicepremier i przewodniczący będącej w koalicji rządowej partii ANO, Andrej Babiš, jest według badania najpopularniejszym politykiem. Drugie miejsce zajął premier i przewodniczący najliczniejszej partii w czeskim parlamencie ČSSD – Bohuslav Sobotka. Kolejne miejsca w rankingu zajęli minister spraw wewnętrznych – Milan Chovanec (ČSSD) i minister obrony narodowej – Martin Stropnický (ANO).
Według innego badania tej samej agencji, gdyby wybory parlamentarne odbyły się w maju, to wygrałaby partia ANO (z 27% popraciem), drugie miejsce zajęłaby obecnie rządząca partia socjaldemokratyczna ČSSD (21%), a trzecie miejsce KSČM (14,5% głosów).
Popularność Babisza martwi czeskie liberalne elity. Ten polityk-biznesmen wraz ze swoja partią – ANO 2011 – wydaje się by murowanym zwycięzcą przyszłorocznych wyborów parlamentarnych. Jego działania na styku polityki i biznesu rodzą jednak wątpliwości co do jakości czeskiej demokracji.
1.2 Serbia (Łukasz Kołtuniak)
Premierzy Albanii i Serbii wzywają do współpracy
Premierzy Serbii – Alaksandr Vucić i Albanii Edi Rama – uczcili 80. rocznicę narodzin zmarłego 5 lat temu, znanego jugosłowiańskiego aktora serbskiego pochodzenia – Bekima Fehmiego. Obaj przywódcy wezwali do kontynuacji polityki zrozumienia i współpracy między oboma narodami. Stosunki albańsko-serbskie częściowo wpisują się w coraz silniejszy obecnie w regionie klimat pojednania. Nie brakuje jednak kontrowersji. Wystarczy przypomnieć ubiegłoroczny skandal podczas meczu w Belgradzie. Dron z flagą tzw. Wielkiej Albanii wpuszczony nad stadion doprowadził do przerwania zawodów. Idea Wielkiej Albanii zyskuje coraz więcej sympatyków. Albańczycy uważają, iż w czasie wojen bałkańskich utracili rdzennie albańskie ziemie, m.in. region Preszewa w Serbii, Ohrid w Macedonii oraz część Czarnogóry. Restytucja albańskiego nacjonalizmu to nocny koszmar w innych bałkańskich stolicach. Tym niemniej tak gabinet Vucici, jak i socjalistyczny albański rząd Ediego Ramy starają się nie zaogniać wzajemnych relacji. Serbia kontynuuje swą politykę budowy pozycji państwa, które stabilizuje cały region.
Vucić-Dodik: „Serbia nie porzuci bośniackich Serbów”
Premier Serbii, Alakasandar Vucić, oraz premier Republiki Srpskiej w Bośni, Milorad Dodik, spotkali się pod koniec maja w Belgradzie. Dodik przestrzegał Vucica, że „dalsze istnienie Republiki Srpskiej jest zagrożone, tak władze w Sarajewie jak i społeczność międzynarodowa nie akceptują już układu z Dayton”. Vucić stwierdził, iż Serbii zależy na silnej i stabilnej Bośni i Hercegowinie, ale „Belgrad nigdy nie porzuci bośniackich Serbów”.
Sytuacja wokół Bośni zaostrza się. Stało się jasne, iż państwo to w formule z Dayton nie ma dalszej racji bytu. Wzmocnieniem organów centralnych zainteresowana jest jednak tylko nacja bośniacka (muzułmanie). Serbowie i Chorwaci zrobią wszystko, by nie dopuścić do rewizji summa summarum korzystnych dla nich postanowień z 1995 roku. Dodik wydaje się być serbskim politykiem starego typu. Niektóre ruchy podejmowane przez władze Republiki Srpskiej, jak na przykład otwarcie na terenie enklawy akademika imienia Radovana Karadzicia, są tego niezbitym dowodem. W tej sytuacji USA i UE liczą na stabilizującą rolę władz w Belgradzie, które od dłuższego czasu prowadzą dość przyjazną Bośni politykę. Serbski rząd nie może jednak aż tak bardzo narażać się na zarzut zdrady rodaków na terenie Bośni.
Urodziny Tito obchodzone na terenie byłej Jugosławii
Na terenie całej byłej Jugosławii hucznie obchodzono rocznicę urodzin byłego jugosłowiańskiego przywódcy, Josipa Broza Tito. W każdym z krajów regionu te nieformalne obchody wzbudziły liczne kontrowersje. Protestowali głównie działacze organizacji prawicowych. Nie było żadnych obchodów w Kosowie – stosunek do Tito jest tam szczególnie zniuansowany. W wypowiedziach medialnych przywódcy Kosowa mówili o zniuansowanej ocenie rządów Marszałka – na przykład zwiększeniu zakresu albańskiej autonomii w okresie Jugosławii. Zdaniem tamtejszych dziennikarzy kosowscy Albańczycy większą estymą darzą jednak byłego dyktatora Albanii, Envera Hodże.
W 35 lat po śmierci Tito relacje między bałkańskimi narodami dość wyraźnie się poprawiły. Mimo wielu ran, wciąż tlącej się nienawiści czy specyficznie rozumianej polityki historycznej (media w regionie licytują się na krzywdy z lat wojny) eksperci mówią o powolnej odbudowie tak zwanej Jugosfery.
1.3 Słowacja (Łukasz Kołtuniak)
Fico: W czasie przewodnictwa Słowacja musi rozwiązywać wyjątkowe problemy
„To może być wyjątkowo trudny okres dla UE” – powiedział słowacki premier, Robert Fico, odnosząc się do rozpoczynającego się 1 lipca słowackiego przewodnictwa w Radzie UE. Jako potencjalne problemy Fico wymienia Brexit, kryzys imigracyjny oraz problemy finansowe Grecji. „W razie Brexitu czekają nas bardzo ciężkie rozmowy” – stwierdził słowacki premier.
Na wypadek kryzysu imigracyjnego oraz problemów Grecji problemem może być słowackie stanowisko wobec tych problemów, pozostające niejako w kontrze do reszty państw UE. Zapytany o kryzys imigracyjny Fico dodał: „W ciągu ostatnich 30-40 lat przyjęliśmy wielu imigrantów z krajów islamskich, którzy w pełni zidentyfikowali się z naszą kulturą, nikt nas jednak nie zmusi byśmy przyjęli ludzi, którzy nie tylko nie chcą się integrować, ale nawet pozostać w naszym kraju”.
Słowacja – kraj, który nigdy nie miał ambicji do odgrywania kreacyjnej roli w polityce zagranicznej może stanąć przed wielkim wyznaniem. Być może okaże się wówczas, że Robert Fico to polityk o wiele większego formatu, niż ktokolwiek mógł przypuszczać.
1.4 Węgry (Łukasz Kołtuniak)
Węgry ratyfikowały pakt klimatyczny
Parlament węgierski podjął decyzję o ratyfikacji tzw. paktu klimatycznego. Decyzja nie budziła na Węgrzech większych kontrowersji, a parlament podjął decyzje w głosowaniu jawnym. Po podpisaniu paktu prezydent Janos Ader nazwał go „wielkim globalnym osiągnięciem w walce ze zmianami klimatycznymi”.
2. Gospodarka
2.1 Czechy (Anna Herman)
Stany Zjednoczone importują coraz więcej czeskich produktów
Stany Zjednoczone stały się zaraz po Unii Europejskiej drugim najważniejszym partnerem handlowym Czech, wyprzedzając Rosję. Czesi wyeksportowali do Stanów Zjednoczonych towary o łącznej wartości 92,2 miliarda koron (około 15 miliardów złotych), co oznacza, że w tym roku poziom tego eksportu wzrósł o 11%. Eksport do Rosji zmniejszył się natomiast o 30% w porównaniu do roku ubiegłego. W ciągu ostatnich trzech lat eksport produktów czeskich firm do Stanów Zjednoczonych stale wzrastał. Do USA wysyłane są części samochodowe (głównie opony), leki i sprzęt laboratoryjny.
Fińska firma zatrudnia w Czechach polskich programistów
„Ostrawa już dawno nie jest miastem górników” – czytamy w gazecie „Hospodářske noviny”. W mieście, które kojarzy się głównie z górnictwem i przemysłem ciężkim, zaczyna dynamiczniej rozwijać się sektor IT. Dzieje się to głównie za sprawą fińskiej firmy Tieto, największego skandynawskiego dostawcy rozwiązań IT, która inwestuje w rozwój swojego oddziału w Ostrawie . W zeszłym roku Tieto osiągnęła zysk w wysokości 125 milionów euro, czeski oddział przyniósł 10% tej sumy. Firma zatrudnia obecnie 2200 osób, a w tym roku przyjmie do pracy kolejnych 300 programistów. Do pracy przyjmowanych jest także wielu Polaków z terenów przygranicznych. Ostrawa jest trzecim największym czeskim miastem, po Pradze i Brnie. Leży kilkanaście kilometrów od granicy z Polską.
Nowy prezes czeskiego Narodowego Banku
Prezydent Miloš Zeman mianował byłego premiera, Jiřího Rusnoka, nowym prezesem Czeskiego Narodowego Banku (ČNB). Zastąpi on Miroslava Singera, który kończy swoją drugą, sześcioletnią kadencję. Rusnok twierdzi, że pod jego władzą ČNB będzie mniej eurosceptyczne, ale zachowa krytyczne stanowisko co do funkcjonowania unii walutowej i strefy euro. Wspomniał także, że czeski Bank Centralny mógłby oddalić w czasie przyjęcie waluty europejskiej mając na uwadze zachowanie jak największych kompetencji dla siebie.
„Czechy powinny należeć do strefy euro, ale Czesi nie dojrzeli do tego jeszcze mentalnie i politycznie. Jeśli prowadzimy mądrą politykę pieniężną i fiskalną, to możemy żyć z własną walutą” – powiedział.
2.2 Serbia (Łukasz Kołtuniak)
Skuteczna unijna pomoc dla małych i średnich serbskich firm
Jak informuje serwis Tanjug, Unia Europejska pomogła w ostatnich trzech latach małym i średnim serbskim firmom realizując program pomocowy warty 3,5 miliona euro. Główną formą realizacji projektu była pomoc unijnych konsultantów dla serbskich przedsiębiorców. Zdaniem przedstawicieli tak strony serbskiej, jak i instytucji UE, pomoc tego rodzaju jest niezbędna w fazie transformacji gospodarki, jaką obecnie przechodzi Serbia. Stan realizacji projektu wysoko ocenił pełnomocnik UE w Belgradzie, Mike Daventpor.
Forum Serbia-Emiraty z udziałem arabskich kobiet
W Belgradzie odbyło się forum Serbia-ZEA. Uczestniczyła w nim także delegacja Kongresu Kobiet Zjednoczonych Emiratów Arabskich. Przedstawicielka Serbii, Zorana Mihajlović, określiła Emiraty jako jednego ze strategicznych partnerów gospodarczych Serbii. Mihajlović zwracała uwagę na doświadczenie arabskiego partnera w modernizacji strategicznych gałęzi gospodarki. Strona emiracka podkreślała znaczenie Serbii w polityce inwestycyjnej Emiratów, zaznaczając jednak, iż Belgrad nie jest jedynym ważnym partnerem Dubaju w regionie. Warto wspomnieć o wielkich inwestycjach ZEA na Węgrzech czy w muzułmańskiej Bośni. Obecnie Serbia i Emiraty realizują wiele projektów infrastrukturalnych w branży hotelarskiej, lotniczej czy też na przykład przy realizowanym przez rząd Emiratów projekcie zwiększenia jakości zaopatrzenia Belgradu w wodę.
W czasie spotkania poruszono także kwestię praw kobiet. Przedstawicielka ZEA, Al Gurg, stwierdziła, iż własnym wysiłkiem i własną pracą kobieta ma szanse osiągnąć sukces także w takim kraju jak Emiraty. Dziękowała też władzom Serbii za pomoc w realizacji projektu poprawy jakości oddziałów położniczych w jej kraju.
2.3 Słowacja (Łukasz Kołtuniak)
Słowacja obawia się Gazociągu Północnego (Nord Stream 2)
Słowacki rząd coraz głośniej wyraża swoje obawy względem rurociągu północnego. Zdaniem gabinetu Roberta Fico jest to inwestycja nieopłacalna i godzi w europejskie wartości. Strona słowacka zwraca przede wszystkim uwagę na potencjalny wzrost cen gazu oraz ograniczenia w jego dostawach do Europy Środkowej. Słowacja próbuje budować koalicję przeciw Nord Stream 2, do której na razie przyłączyło się dziewięć krajów Unii. Bratysława zwraca także uwagę na możliwe odcięcie dostaw gazu dla Ukrainy. „Pravda” pisze o niepowodzeniu projektu Turkish Stream, który miał być alternatywą dla rury na dnie Bałtyku. W słowackiej narracji zdecydowanie przeważają argumenty ekonomiczne. Mało natomiast mówi się o racjach geopolitycznych i związanej z budową Nord Stream 2 groźbie rosyjskiej dominacji w regionie. Dlatego polscy analitycy przestrzegają, że opór Słowacji wobec Nord Stream 2 może być doraźny i zachodzi ryzyko pewnego rodzaju „przehandlowania” Bratysławy. Tym niemniej należy uznać zmianę postrzegania Nord Stream 2 w regionie, a także na płaszczyźnie ogólnounijnej. W jednym z pierwszych numerów Horyzontu pisaliśmy o wypowiedzi włoskiego premiera Matteo Renziego, który powiedział, iż „nie sądził po kryzysie migracyjnym by kiedykolwiek w czymkolwiek miał zgodzić się z wyszehradzką czwórką, ale tym razem musi to zrobić”. Po raz pierwszy od lat w polityce europejskiej pojawia się pytanie: czy aby na pewno budowa Nord Stream jest faktem dokonanym? Jak również uwidacznia się możliwość skutecznego wspólnego działania państw regionu.
Problemy ze słowacko-węgierskim gazociągiem
Słowacko-węgierski gazociąg – otwarta w marcu konstrukcja, która miała pomóc dywersyfikować wyszehradzki rynek nie działa zgodnie z oczekiwaniami – informują władze w Bratysławie. Po bardzo dobrych wynikach na otwarcie obecnie przepustowość gazociągu radykalnie zmalała. W marcu gazociąg osiągnął przepustowość 531 metrów sześciennych. Jak podaje „Pravda”, w kwietniu był praktycznie nieużywany. Inwestorzy liczą jednak, że po otworzeniu odcinka inwestycji do Polski wyniki zdecydowanie się poprawią. Wartość inwestycji wycenia się na 170 milionów euro, z czego 30 milionów pochodziło z funduszy Unii Europejskiej. Docelowa przepustowość inwestycji ma wynosić 4,5 miliarda metrów sześciennych gazu rocznie. Gazociąg ma stanowić zabezpieczenie obu krajów na wypadek kryzysu i nieprzewidzianych przerw w dostawach gazu.
2.4 Węgry
Węgiersko-brazylijskie rozmowy biznesowe
Węgierska delegacja na czele z sekretarzem stanu, Laszlem Szabo, gościła w Brazylii. Delegacja wizytowała m.in. jedną z większych na kontynencie przetwórni mięsa oraz halę produkcyjną samolotów Embraer. Rozmawiano m.in. o ułatwieniach w eksporcie węgierskiego mięsa na rynek południowoamerykański. Węgierska delegacja zaproponowała także około 30 typów części zamiennych do Embraerów oraz rozmawiała o ewentualnym otworzeniu bazy tych samolotów w Debreczynie.
Partia Socjalistyczna: Konieczna wyższa pensja minimalna
Lider Partii Socjalistycznej, Jozef Tobias, ostro skrytykował politykę gospodarczą rządu Orbana. Na specjalnie zwołanej konferencji prasowej polityk ten podkreślił konieczność radykalnego podwyższenia pensji minimalnej. Tobias podważył całą filozofię gospodarczą rządu Orbana. Jego zdaniem ceną za zagwarantowanie powszechnego zatrudnienia jest przymknięcie oczu na pojawienie się grupy, której w Polsce określilibyśmy może mianem pracujących prekariuszy. Zatrudnienie w państwie Orbana wiąże się dla socjalistów z koniecznością życia na granicy absolutnego minimum socjalnego. Tymczasem zdaniem polityka opozycji wyższa płaca minimalna to nie socjalne rozdawnictwo, ale narzędzie zapewnienie wyższej jakości życia społeczeństwa i realizacji podstawowych praw człowieka. Możliwość sfinansowania podniesienia stawki minimalnej Tobias widzi w podniesieniu podatków.
Na Węgrzech toczy się głęboki spór o politykę gospodarczą. Partia Wiktora Orbana zarzuca Socjalistom zniszczenie gospodarki poprzez osiem lat rządów opartych na nieodpowiedzialnym socjalnym rozdawnictwie. Swoją politykę gospodarczą Fidesz prezentuje jako narzędzie odbudowy węgierskiego mieszczaństwa i budowy silnej klasy średniej.
3. Wyszehrad a Polska (Łukasz Kołtuniak)
Sputnik Cz piętnuje naruszenie demokracji w Polsce
Wśród wstrzemięźliwych reakcji czeskich mediów na konflikt między Polską a Komisją Europejską wyróżnia się głos portalu Sputnik Cz. Portal, który nawet nie kryje, iż jest narzędziem budowy soft power Rosji, piętnuje naruszenia demokracji w Polsce i staje jednoznacznie po stronie Eurokomisji. „Cierpliwość instytucji unijnych wyczerpuje się” – pisze Sputnik. Artykuł powinien być memento zarówno dla polskich rządzących, jak i dla Komisji. Czyż z naszego konfliktu nie cieszą się najbardziej na Wschód od Bugu? Martwi także rosnąca niechęć Czechów wobec samej idei integracji i popularność nad Wełtawą mediów jawnie wspieranych przez Kreml. Czyżby odżywał czeski panslawizm?
Przegląd obejmuje wydarzenia z okresu 16-29 maja 2016 r.
