#6 Horyzont Wyszehradzki
Horyzont Wyszehradzki to, publikowany regularnie co dwa tygodnie, przegląd najważniejszych wydarzeń politycznych i gospodarczych z państw Grupy Wyszehradzkiej.
1. Polityka
1.1 Czechy: „Zwycięski luty” według komunistów
Czescy komuniści czczą rocznicę „zwycięskiego lutego”, czyli komunistycznego puczu z lutego 1948 roku. Po II wojnie światowej sytuacja Czechosłowacji nie została przesądzona przez porozumienia jałtańskie. Do kraju powrócił emigracyjny rząd Edwarda Benesza. Lata 1945-1948 to okres określany w czeskiej historiografii jako III Republika. Problemem byli jednak rosnący w siłę komuniści. Zaostrzenie zimnej wojny stało się przyczyną dążenia Stalina do aktywizacji czechosłowackiej partii i zakończenia stanu kruchej politycznej równowagi między rządem komunisty Klementa Gottwalda a politykami postlondyńskimi na czele z prezydentem Beneszem.
Komunistyczna Partia Czech i Moraw (KSCM) to jedyna w tej części Europy duża formacja polityczna w prostej linii nawiązująca do tradycji marksizmu-leninizmu. Z okazji rocznicy wydarzeń lutowych wydała rezolucję, w której czytamy m.in.: „KSCM zawsze będzie pamiętać o pierwszym pokoleniu budowniczych komunizmu i ich wkładzie w ówczesny skok naszego kraju. Odcinamy się jednak od ówczesnych nie demokratycznych metod naszym celem pozostaje budowa demokratycznego socjalizmu”. KSCM jest, a przynajmniej była, odgrodzona kordonem sanitarnym przez inne formacje na czeskiej scenie politycznej. Obecnie mówi się o możliwości koalicji między komunistami a rządzącą socjaldemokratyczną CSDD premiera Sobotki. Poparcie dla KSCM waha się w okolicach 15%. Od 2006 roku partia kierowana przez przywódcę młodej generacji, Vojtecha Filipa, ewoluuje jednak w kierunku tzw. „nowej lewicy”.Partia dopuszcza już szerzej prywatną własność, a oprócz haseł stricte socjalnych pojawiają się np. wątki ekologiczne. KSCM zmieniła też swój stosunek do mniejszości seksualnych, obrona praw tych mniejszości zaczęła pojawiać się w kolejnych programach. Sam Filip określa kierowaną przez siebie formację jako czerwono-zieloną.
Sobotka: Nie będzie Czechexitu
Wszelkie uwagi na temat wystąpienia Czech z UE są bezmyślne – powiedział podczas spotkania z dziennikarzami premier Bohuslav Sobotka. Zdaniem premiera „Wystąpienie Brytanii z Unii oznaczałoby dla Europy nową fazę populizmu i nacjonalizmu. Czechy poza Unią skazane byłyby na ponowne włączenie w orbitę wpływów Rosji. Brytyjskie referendum zaktywizuje grupy eurosceptyczne w samych Czechach ale trzeba im się stanowczo przeciwstawić” – dodał Sobotka. Czesi są jednym z najbardziej eurosceptycznych narodów w Europie, a kryzys imigracyjny i związane z nim obawy z pewnością jeszcze wzmacniają lokalnych przeciwników Unii.
Tusk w Pradze: Kryzys imigracyjny rozwiąże jedynie silna UE
„Tylko silna, zjednoczona Europa może poradzić sobie z kryzysem imigracyjnym” – powiedział Donald Tusk podczas spotkania w Pradze z premierem Bohuslavem Sobotką, do którego doszło 18 lutego w Pradze. Spotkanie miało związek z nadzwyczajnym szczytem Grupy Wyszehradzkiej w sprawie kryzysu imigracyjnego. Przewodniczący Rady Unii Europejskiej pochwalił kraje wyszehradzkiej czwórki za wsparcie udzielone Macedonii, zwrócił jednak uwagę na konieczność pomocy tym państwom, które ponoszą największy ciężar walki z kryzysem, czyli przede wszystkim Grecji. Natomiast Sobotka wskazał na konieczność stworzenia europejskiej straży granicznej oraz realizacji porozumienia z Turcją.„Kluczowa z punktu widzenia stabilności w Europie jest sytuacja na granicy grecko-tureckiej” –dodał czeski premier.
1.2 Słowacja: Lajczak i Szijarto: Relacje słowacko-węgierskie na najwyższym poziomie
Szefowie dyplomacji Słowacji i Węgier, Miroslav Lajczak i Peter Szijarto, podczas roboczego spotkania w Budapeszczie zgodnie stwierdzili, że relacje ich krajów stoją na najwyższym poziomie. Jako przykłady pozytywnej współpracy obu krajów wymienili liczne projekty infrastrukturalne czy też budowę mostu między Komarnem a Komarom (dwie bliźniacze miejscowości po dwóch stronach slowacko-węgierskiej granicy). Obaj ministrowie zgodzili się co do konieczności rzetelnego przygotowania warszawskiego szczytu NATO, zdaniem Lajczaka kluczowe będzie wypracowanie rozwiązania kryzysu ukraińskiego. Dla strony słowackiej ważną deklaracją było poparcie Węgier dla słowackiej prezydencji w Radzie UE. Interesy obu krajów, przede wszystkim łączący Budapeszt i Bratysławę sprzeciw wobec „kwot na imigrantów”, są dziś bardziej zbliżone niż kiedykolwiek przedtem.
Wybory parlamentarne na Słowacji
Wybory na Słowacji zakończyły się sensacyjnie. Ich „murowany faworyt” – partia Smer premiera Roberta Fico – otrzymała zaledwie 28% poparcie, co uniemożliwia jej sformowanie samodzielnego rządu. Jako że zdolności koalicyjne tego ugrupowania są niewielkie, prawdopodobny wydaje się scenariusz przedterminowych wyborów. Opozycyjna centroprawica także może mieć bowiem problemy z wyłonieniem większości. Nawet jeżeli powstanie koalicja, będzie ona zapewne bardzo niestabilna. Sensacją wyborów jest 8% poparcia dla nacjonalistycznej (nazywanej neofaszystowską) Partii Ludowej burmistrza Bańskiej Bystrzycy Martina Kotleba. Wynik tej formacji pokazuje narastający radykalizm słowackich wyborców. „Kotlebowcy” najpewniej zostaną odgrodzeni „kordonem sanitarnym” przez pozostałe partie i nie wejdą w skład nowego rządu.
1.3 Węgry: Merkel i opozycja przeciw referendum o uchodźcach
Wiktor Orban na specjalnie zwołanej konferencji prasowej zaproponował, aby o tzw. kwotach na imigrantów zdecydowali w drodze referendum sami Węgrzy. Inicjatywa budzi opór liberalno-lewicowej opozycji. Zdaniem liderów Partii Egyutt referendum mogłoby„postawić Budapeszt poza Europą”. Egyutt rozpoczął akcję zbierania podpisów przeciwko referendum. Inicjatywę skrytykowała również Angela Merkel: „Jest to kwestia smaku i zdecydowanie odrzucamy tego typu działania” – powiedziała niemiecka kanclerz. Sondaże wskazują na 80% poparcie Węgrów dla idei odrzucenia kwot.Wydaje się, że rząd Orbana proponuje wykorzystać narastającą w całej Europie niechęć wobec przyjmowania uchodźców. Kraje wyszehradzkiej czwórki nie są już izolowane w swym sprzeciwie, a otwarte odrzucenie przez społeczeństwo proponowanych przez UE kwot byłoby dla Brukseli mocnym sygnałem.
Orbana raport o stanie państwa
W corocznym orędziu o stanie państwa premier Wiktor Orban powiedział: „Węgry wchodzą w fazę budowy społeczeństwa obywatelskiego opartego na wartościach chrześcijańskich”. Wyborcze zwycięstwo Fideszu z 2014 roku określił jako „przejaw dojrzałości politycznej Węgrów”. Skrytykował Unię Europejską za politykę w sprawie kryzysu imigracyjnego, określając ją mianem „autodestrukcji jaką Europa sama na siebie ściąga”. Mówiąc o węgierskiej polityce zagranicznej Orban określił Berlin, Moskwę i Ankarę jako jej trzy wektory, których nie można traktować ortodoksyjnie. „Nie będziemy satelitą żadnego z tych państw, ale też z każdym z nich chcemy ściśle współpracować” –powiedział.
Omawiając sytuację wewnętrzną Orban podkreślił fatalną pozycję wyjściową swego rządu. Kolejny raz akcentował sukces swojej „nieortodoksyjnej” polityki i odwagę wprowadzonych przez jego rząd reform. Zdaniem Orbana przykład Węgier pokazuje, że można na wartościach chrześcijańskich i konserwatywnych zbudować skuteczną politykę.
Spotkanie szefów MSZ Węgier i Macedonii
Podczas spotkania ze swoim macedońskim odpowiednikiem, Nikolą Poposkim, szef węgierskiego MSZ, Peter Szijarto, zapewnił o pełnym poparciu Budapesztu dla członkostwa Macedonii w UE. Obaj ministrowie wyrazili poważne zaniepokojenie obecną sytuacją, w której główny ciężar walki z napływem uchodźców spadł na barki krajów, które nie są nawet członkami UE. Szijarto zapewnił o wsparciu, jakiego Budapeszt może udzielić Macedonii przy jej próbach powstrzymania napływu uchodźców. Macedonia ma otrzymać wsparcie finansowe, a także pomoc ze strony wyszehradzkich sił policyjnych.
Spotkanie Szijarto-Klimkin
Podczas spotkania szefów ukraińskiej i węgierskiej dyplomacji, do którego doszło w połowie lutego w Budapeszcie, minister Szijarto powiedział: „Jeśli istnieje kraj, któremu bardzo zależy na silnej, rozwinięte i bezpiecznej Ukrainie tym krajem są Węgry”. Szijarto zapewnił ministra Pavlo Klimkina o węgierskim wsparciu dla rozmów pokojowych Ukraina-Rosja w oparciu o porozumienie Mińsk 2. Klimkin podziękował władzom węgierskim za objęcie 100 ukraińskich studentów programem Stypendium Hungarica. Węgierski minister podkreślił wagę, jaką jego kraj przywiązuje do sytuacji mniejszości węgierskiej na Ukrainie. Jednocześnie zapewnił o wsparciu strukturalnym, jakiego Węgry udzielą ukraińskim regionom w tym regionowi transkarpackiemu. Szijarto wsparł także ukraińskie aspiracje do członkostwa w UE, jak również podkreślił konieczność zniesienia wiz wjazdowych dla ukraińskich obywateli. Obaj ministrowie zgodzili się co do dobrych perspektyw ukraińsko-węgierskiej współpracy gospodarczej.
2.Gospodarka
2.1 Czechy: Raport KE: Czechy dokonały postępu, ale ciągle jest wiele do zrobienia
Czeska gospodarka poprawiła w ostatnich latach swoją konkurencyjność, ale ciągle jest wiele do zrobienia – wynika z najnowszego coroczngo raportu Komisji Europejskiej, oceniającego sytuację gospodarczą państw członkowskich. Komisja zwraca uwagę na nieefektywny system ściągania podatków i związaną z tym problemem rozbudowaną „szarą strefę”. Jednocześnie Praga musi poprawić infrastrukturę, a stan dróg krajowych pozostawia wiele do życzenia – wynika z raportu. Problemem jest także dostęp do edukacji – romskie dzieci są jej niemal całkowicie pozbawione. Jednocześnie w raporcie skrytykowano niektóre rozwiązania prawne, np. nieprzejrzysty system udzielania zamówień publicznych. Tym niemniej Komisja dostrzegła znaczny postęp, jakiego dokonały Czechy w ostatnich latach, co znalazło odzwierciedlenie w wynikach gospodarczych. Postęp dotyczy przede wszystkim tempa wzrostu gospodarczego oraz wskaźników makroekonomicznych. Jednak bez walki z korupcją oraz stworzenia regulacji pranych dostosowanych do wymogów współczesnego rynku postęp może okazać się iluzoryczny – przestrzega Komisja. Warto dodać, że w okresie rządu Petra Necasa uchwalono w Czechach wysoko oceniane przez ekspertów Kodeks Cywilny oraz Kodeks Spółek Handlowych.
CEZ zwiększa źródła odnawialne i planuje inwestycje w Polsce
Czeski potentat na rynku energetycznym – firma CEZ – planuje w ciągu najbliższych lat trzykrotnie zwiększyć produkcję odnawialnych źródeł energii. Moce CEZ mają ulec zwiększeniu z 800 megawatów do 2400 megawatów. Jednocześnie firma planuje zakup i rozbudowę nowych elektrowni – m.in. w Polsce. Do końca tego roku w Polsce mają powstać trzy elektrownie wiatrowe, docelowo firma planuje wybudowanie piętnastu.CEZ to jedna z największych czeskich firm, w której 70% udziałów posiada państwo.
2.2 Słowacja Raport KE: Pozytywna ocena naszego południowego sąsiada
Komisja Europejska pozytywnie oceniła Słowację. „Bratysława dość mocno odczuła skutki globalnej recesji ale dzięki mądrej polityce ekonomicznej rychło wróciła na ścieżkę szybkiego wzrostu” – czytamy w corocznym raporcie Komisji o stanie narodowych gospodarek. Jednocześnie Komisja zwraca uwagę na konieczność uszczelnienia przez Słowację systemu podatkowego oraz dostosowania systemu edukacji do potrzeb nowoczesnej gospodarki rynkowej. W raporcie możemy także znaleźć uwagi dotyczące przeszkód natury administracyjnej, na jakie natrafiają słowaccy przedsiębiorcy, jak również nierównomierności rozwoju między poszczególnymi regionami. Komisja zwraca uwagę na nierównomierność w dostępie do edukacji – przede wszystkim przeszkody, na jakie napotykają romskie dzieci. Jednocześnie zauważono, iż wolniej przebiega odbiurokratyzowanie gospodarki, potencjał ekonomiczny słowackich firm zderza się z nieprzejrzystym systemem prawnym i niekompetencją urzędników. Regiony wschodniej Słowacji są niedoinwestowane i stanowią enklawy bezrobocia i społecznego wykluczenia. Tym niemniej Komisja doceniła stabilną sytuację polityczną oraz pro wzrostową politykę rządu w generalnej konkluzji wskazując na Bratysławę jako na jednego z regionalnych prymusów.
Słowacja wymaga inwestycji w „ścianę wschodnią”
Słowacki eksminister gospodarki – Tomas Malatinsky – analizuje sytuację gospodarczą na łamach Pravdy. Zwraca uwagę na atut, jakim jest stabilny rząd z jasną wizją polityki ekonomicznej. Malatinsky podkreśla jednak nierównomierny rozwój kraju. Według eksministra we wschodniej, gorzej rozwiniętej części kraju kuleje infrastruktura transportowa. Dlatego też w regionach tych inwestują tylko przedsiębiorstwa, jak np. firmy z branży informatycznej, które są uniezależnione od jakości infrastruktury. Dlatego też Malatinsky uważa rozwój wschodnich regionów za konieczny warunek dalszego rozwoju gospodarczego całego kraju.
2.3 Węgry: cztery węgierskie regiony wśród najbiedniejszych w UE
Cztery regiony północnych Węgier znalazły się wśród najbiedniejszych regionów UE – wynika z badań Eurostatu. PKB tych regionów waha się od 42% do 47% średniej unijnej. W centralnych Węgrzech wskaźnik ten plasuje się na poziomie 107%. Dla porównania regiony Pragi i Bratysławy osiągają odpowiednio 182 i 173% tej średniej.Na Węgrzech istnieją silne dysproporcje między bogatym regionem Budapesztu, skupiającym większą część narodowego bogactwa, a tzw. interiorem. Regiony północne, jak np. region Egeru, łączą niższy stopień uprzemysłowienia z występowaniem silnych skupisk ludności romskiej, co dodatkowo obniża wartość PKB.
Węgry planują rozbudowę przemysłu zbrojeniowego
„Silny przemysł zbrojeniowy może zapewnić Węgrom bezpieczeństwo w coraz szybciej zmieniającym się świecie” – wynika z raportu Ministerstwa Obrony. Kluczowymi elementami przedstawionej strategii wzmocnienia obronnego potencjału Budapesztu mają być wzmocnienie armii i policji oraz zmniejszenie zależności gospodarki od importu. Minister Gospodarki, Mihaly Varga, opowiedział się za międzysektorową współpracą w celu wzmocnienia zdolności obronnych Węgier. Zdaniem przedstawicieli Ministerstwa Obrony, rozbudowa armii zwiększy zdolności eksportowe całej węgierskiej gospodarki. Minister Varga zapowiedział powołanie międzyresortowego komitetu, który koordynować będzie rozbudowę przemysłu zbrojeniowego. Cała, na razie bardzo ogólnikowa, strategia wpisuje się w węgierską politykę – z jednej strony podejmującej próby porozumienia z Moskwą, z drugiej jednak zmierzającej do zwiększenia rodzimego potencjału obronnego.
Amerykańskie firmy zainwestują na Węgrzech
Cztery wielkie amerykańskie firmy z branży IT, sektora usług oraz przemysłu motoryzacyjnego zainwestują na Węgrzech – zapewnił o tym minister Peter Szijarto po lutowej wizycie w Nowym Jorku. USA są, po RFN, drugim kluczowym inwestorem na Węgrzech. Stosunki polityczne między oboma krajami są jednak napięte ze względu na amerykańską krytykę posunięć rządu Wiktora Orbana. Podczas spotkania zdecydowano o powołaniu amerykańsko-węgierskiej Rady Gospodarczej.„Powołanie amerykańsko-węgierskiej Rady Gospodarczej to początek nowego wymiaru w relacjach Budapeszt-Waszyngton” –powiedział minister Szijarto. Podczas wizyty Szijarto w USA podpisano porozumienie o utworzeniu Rady obejmującej 11 wielkich przedsiębiorstw – w tym między innymi Coca-Colę. Węgrzy liczą na dalszy wzrost i tak już wysokiego poziomu inwestycji amerykańskich.
Węgry za współpraca atomową z Iranem
Podczas spotkania w Budapeszcie z jednym z irańskich liderów – Alim Akbarem Salehim – Minister Spraw Zagranicznych, Peter Szijarto, opowiedział się za rozwojem pokojowej współpracy nuklearnej z Iranem. Szijarto zapewnił irańskiego polityka o możliwości rozwinięcia współpracy środowisk naukowych dla celów pokojowych. Jednocześnie węgierski polityk wyraził nadzieję, iż wynegocjowane niedawno porozumienie nuklearne z Teheranem, znoszące sankcje nałożone na Iran w zamian za zgodę na objęcie kontrolą tamtejszego programu nuklearnego, jest początkiem nowego rozdziału w relacjach Unia Europejska-Islamska Republika Iranu.
MFW chwali węgierską gospodarkę
„Sytuacja gospodarcza Węgier jest znacząco lepsza” –wynika z ostatniego raportu MFW. Fundusz chwali węgierskie władze za przyspieszenie tempa wzrostu gospodarczego, zmniejszenie bezrobocia i poprawę stanu finansów publicznych. Jednocześnie zwraca uwagę na konieczność dalszej konsolidacji finansów oraz przeprowadzenie znaczących reform strukturalnych. Warto przypomnieć, że w przeszłości gabinet Wiktora Orbana był obiektem krytyki ze strony MFW, który następnie – już po fakcie – docenił tzw. „Orbanomikę”. Takie obiekcie MFW budziła m.in. nacjonalizacja prywatnych funduszy emerytalnych czy też podatki bankowe tudzież od sklepów wielkopowierzchniowych.