Witamy na stronie Klubu Jagiellońskiego. Jesteśmy niepartyjnym, chadeckim środowiskiem politycznym, które szuka rozwiązań ustrojowych, gospodarczych i społecznych służących integralnemu rozwojowi człowieka. Portal klubjagiellonski.pl rozwija ideę Nowej Chadecji, której filarami są: republikanizm, konserwatyzm, katolicka nauka społeczna.

Zachęcamy do regularnych odwiedzin naszej strony. Informujemy, że korzystamy z cookies.
Paulina Lang  13 listopada 2015

#4 Horyzont Ukraiński

Paulina Lang  13 listopada 2015
przeczytanie zajmie 11 min

Horyzont Ukraiński to, publikowany regularnie co dwa tygodnie, przegląd najważniejszych wydarzeń politycznych, gospodarczych, militarnych oraz społecznych, dziejących się u naszego wschodniego sąsiada.

1. Polityka

1.1. Wizja rekonstrukcji rządu

Premier Arsenij Jaceniuk poinformował, że planuje rekonstrukcję rządu. W wywiadzie dla Politico, wskazał Ministerstwo Energetyki (Wołodymyr Demczyszyn), Ministerstwo Zdrowia (Ołeksandr Kwitaszwili) oraz Ministerstwo Oświaty (Serhij Kwita), jako te resorty, w których należy oczekiwać zmiany. Dodatkowo Jaceniuk przedstawił swoją propozycję powołania wicepremiera ds. integracji europejskiej i ministra ds. operacji antyterrorystycznej. Póki co premier nie poinformował o kandydatach na nowych ministrów. Arsenij Jaceniuk podkreślił, że jest zbyt wcześnie, by mówić o konkretnych kandydaturach i na razie prowadzone są negocjacje z prezydentem Petrem Poroszenką w ramach koalicji.

Już od kilku miesięcy media spekulują o zmianach w rządzie, w tym również o zmianie na stanowisku samego premiera. Pozycja Arsenija Jaceniuka jest coraz słabsza, na co wpływ ma wiele czynników, w tym coraz niższe poparcie dla jego partii Frontu Narodowego. Front nie wziął udziału w wyborach samorządowych z obawy o wynik wyborczy, a sondaże oscylowały wokół progu wyborczego. Z drugiej strony dla zmiany na fotelu premiera trudno będzie uzyskać poparcie całej koalicji. Gubernator obwodu odeskiego, Michail Sakaszwili zapowiedział, że już niedługo prezydent Petro Poroszenko przeprowadzi radykalne reformy i obecnie trwają przygotowywania do tego, co spowodowało spekulacje, że sam Sakaszwili może zostać premierem, szczególnie że taką propozycję otrzymał w zeszłym roku (wtedy odmówił).

Trudno przewidzieć w jakim kierunku pójdą zmiany. Wielu komentatorów mówi o możliwych przedterminowych wyborach w przyszłym roku, co osłabiałoby wolę prezydenta do podejmowania radykalnych zmian. Z drugiej strony być może na kilka miesięcy dla poprawienia współpracy z MFW i zachodnimi instytucjami mógłby zostać powołany swego rodzaju rząd techniczny z udziałem zagranicznych ekspertów.

1.2. Problemy z uchwaleniem ustaw wymaganych przez UE do otrzymania ruchu bezwizowego

Władze Ukrainy i przedstawiciele UE porozumieli się co do odwołania wspólnego posiedzenia dotyczącego liberalizacji reżimu wizowego planowanego na 11 listopada. Przyczyną odwołania spotkania był najprawdopodobniej brak uchwalenia przez stronę ukraińską wymaganych przez UE ustaw (choć oficjalne stanowisko UE głosi, że osoby reprezentujące UE były na konferencji w Turcji). Twarde stanowisko UE oraz negatywne reakcje opinii publicznej (m.in. protesty pod hasłem „Tysny” – tj. „Naciskaj”) przyśpieszyły procedowanie wymaganych ustaw.

Już 10 listopada uchwalono szereg ustaw antykorupcyjnych, m.in. ustawę „o utworzeniu Narodowej Agencji ds. poszukiwania i zarządu aktywami, które zostały zdobyte niezgodnie z prawem”, ustawę „o zatrzymaniu mienia zdobytego niezgodnie z prawem” i „o konfiskacie mienia”, a także ustawę o „natychmiastowym rozpatrzeniu przez sądy spraw dotyczących wydalenia i zatrzymania w celu identyfikacji oraz zabezpieczenia przymusowego wydalenia cudzoziemców lub osób bez obywatelstwa”.

Po kilku podejściach oraz długiej i burzliwej debacie, 13 listopada Rada Najwyższa uchwaliła poprawki do Kodeksu Pracy mówiącej o harmonizacji ustawodawstwa z UE w sferze zapobiegania dyskryminacji. Poprawki sprowadzają się m.in. do niedyskryminacji mniejszości seksualnych, co wzbudziło duże kontrowersje. W debacie pojawiły się głosy, że jest to droga do legalizacji małżeństw homoseksualnych, na co nie ma zgody w społeczeństwie ukraińskim.

1.3. Jarosz rezygnuje z funkcji lidera Prawego Sektora

11 listopada Dmitrij Jarosz, dotychczasowy lider Prawego Sektora, wydał oświadczenie, w którym zrezygnował z przywództwa w organizacji. Jako powód podał rozbieżności w wizji przyszłości organizacji pomiędzy nim, a innymi członkami.

8 listopada odbył się zjazd Prawego Sektora (zarówno partii, jak i organizacji zbrojnej DUK Prawy Sektor), podczas którego wybrano nowe władze organizacji. Mimo że zaproponowano Jaroszowi, by dalej przewodził organizacji, zrezygnował on, zarzucając nowym władzom działania niezgodne ze statusem organizacji i przypisywanie sobie kompetencji, które do nich nie należą. Według władz PS Jarosz nie wziął udziału w zjeździe, a osoby, które chcą zaszkodzić organizacji, nastawiły Jarosza na nieuznanie wyborów. Podczas zjazdu przegłosowano najprawdopodobniej, by włączyć do strategii działań organizacji tzw. „rewolucyjną drogę walki”, czyli radykalizację działań, co miało być główną osią sporu.

Na ten moment jest zbyt mało informacji co do sytuacji wewnętrznej w Prawym Sektorze. Przyczyną odejścia Jarosza są najprawdopodobniej wewnętrzne rozbieżności. Być może nie chce on brać odpowiedzialności za radykalizację działań organizacji. Z drugiej strony politolodzy nie wykluczają, że Jarosz wycofał się z działalności w Prawym Sektorze z uwagi na chęć zaangażowania się w większy projekt. Niedawno z PS wyszedł Boryslaw Bierioza, który wszedł do drugiej tury wyborów na mera Kijowa Ihora Kołomojskiego.

1.4. Areszt domowy dla lidera partii Ukrop Hienadija Korbana

31 października SBU oraz Prokuratura Generalna Ukrainy zatrzymały lidera partii Ukrop Hienadija Korbana. Zarzuty jakie postawiono politykowi, to stworzenie zorganizowanej grupy przestępczej, defraudacja publicznych środków na szczególnie dużą skalę (m.in. z funduszu dla uczestników ATO), porwania oraz bezprawne przejęcie kontroli nad kołowymi środkami transportu (sic). Mimo że prokuratura wniosła do sądu prośbę o orzeczenie środku zapobiegawczego w postaci aresztu, nie został on zasądzony. Po 72 godzinach zgodnie z prawem wypuszczono Korbana, jednak dokonano drugiego zatrzymania i wtedy przez sąd został zasądzony areszt domowy.

Większość sił politycznych na Ukrainie uznała zatrzymanie za represje polityczne, a komentatorzy wskazują, że jest to element walki środowiska prezydenta Petra Poroszenki nie z korupcją, a z rosnącą siłą polityczną jaką jest Ukrop i wpływami oligarchy Ihora Kołomojskiego. Petro Poroszenko zapowiedział, że służby w walce z korupcją nie poprzestaną na Korbanie. SBU rzeczywiście podjęła również działania przeciwko działaczom Opozycyjnego Bloku: Wadymowi Nowinskiemu, Natalii Korolewskiej i Ołeksandrowi Wiłkułowi oraz oligarsze Rinatowi Achmetowowi (wszczęto postępowanie w sprawie nielegalnych operacji finansowych prowadzonych przez należącą do niego sieć supermarketów). 2 listopada, po potwierdzeniu przez Prokuratora Generalnego Wiktora Szokina informacji o planowanych przesłuchaniach deputowanych Bloku Opozycyjnego, jego biuro zostało ostrzelane. W wyniku ataku nikt nie ucierpiał. SBU rozpoczęła śledztwo w związku z atakiem na życie urzędnika państwowego.

1.5. Zatrzymano byłąminister sprawiedliwości OłenęŁukasz

5 listopada zatrzymano Ołenę Łukasz, Minister Sprawiedliwości w rządzie Mykoły Azarowa, negocjatora strony rządowej podczas protestów na Majdanie na przełomie 2013/2014 r., twórcę dyktatorskiej ustawy z 16 stycznia 2014 r. i zwolenniczkę siłowego rozegnania protestujących. Łukasz publicznie uzasadniała od strony prawnej ataki struktur siłowych na protestujących. Od września br. była poszukiwana przez SBU w związku z zarzutami defraudacji środków publicznych i nadużyciami w czasie pełnienia obowiązków służbowych (zarzucono jej odpowiedzialność za zbrodnie podczas Majdanu). Początkowo adwokat Łukasz zarzucał, że jego klientka została porwana przez ukraińskie służby, jednak ona sama opublikowała nagranie w którym wyjaśnia, że jest na przesłuchaniu w Kijowie. Decyzją sądu zastosowano wobec niej elektroniczny dozór.

Ołena Łukasz to osoba powiązana z Wiktorem Janukowyczem i beneficjent systemu przez niego stworzonego. Jej mąż, Hryhorij Illiaszow, w trakcie prezydentury Janukowycza został mianowany szefem Ukraińskiego Wywiadu, mając rosyjskie obywatelstwo.

2. Gospodarka

2.1. Obniżone prognozy przez EBOiR

Europejski Bank Odbudowy i Rozwoju poinformował o obniżeniu prognoz rozwoju gospodarczego Ukrainy. Spadek gospodarczy wyniesie w tym roku 11,5%, a nie 9%, jak informowano wcześniej. Pozytywną informacją jest jednak prognoza wzrostu PKB Ukrainy w 2016 r., która szacowana jest przez tą instytucję na 2%. MFW szacuje, że spadek w br. wyniesie 11%.

W opinii EBOiR recesja na Ukrainie osiągnęła najwyższy poziom w połowie 2015 r., a produkcja powoli się stabilizuje. W trzecim kwartale wg NBU oraz Banku Światowego PKB na Ukrainie wzrosło o 1%.

2.2. MFW odkłada wizytęna Ukrainie

W minionym tygodniu miała przybyć na Ukrainę misja MFW, by zadecydować o przyznaniu kolejnej transzy kredytu. Zadaniem misji miała być ocena dotychczasowych prac nad stabilizowaniem sytuacji makro finansowej Ukrainy. Przedstawiciele Funduszu odwołali wizytę z uwagi na brak realizacji programu reform. Warunkiem dla przyznania kolejnej transzy jest uchwalenie budżetu na 2016 r. z deficytem 3,75% PKB oraz nowego kodeksu podatkowego.

Minister Finansów Ukrainy, Natalia Jaresko, zapowiedziała, że projekt ustawy budżetowej będzie gotowy w ciągu kilku tygodni. Wiele wskazuje na to, że trzecia transza kredytu MFW będzie przekazana już w 2016 r. Szefowa NBU, Waleria Hontariewa, liczy że pieniądze wpłyną jeszcze w tym roku, ponieważ pozwoli to zwiększyć rezerwy walutowe na Ukrainie do 15 mld USD.

2.3. Barclays sfinansuje budowębloków atomowych

Prezes NAEK Enerhoatom (operator elektrowni atomowych na Ukrainie), Jurij Nedaszkowskij, poinformował o podpisaniu porozumienia z brytyjskim bankiem Barclays o finansowaniu budowy dwóch kolejnych bloków w elektrowni atomowej Chmielnicki (m. Netiszyn).

Rozbudowa elektrowni atomowej Chmielnicki jest kluczowym projektem programu Energetyczny Most Ukraina-UE. Dzięki programowi jeden blok elektrowni ma produkować energię elektryczną wyłącznie na potrzeby eksportu do UE. Według Nedaszkowskiego dzięki rozbudowie elektrowni Ukraina straci jeden blok, który będzie przeznaczony na eksport do UE, ale zyska dwa dla Ukrainy, dzięki czemu zrealizowane zostaną jednocześnie trzy cele: techniczny eksport prądu do UE, instrument finansowy oraz stworzenie dodatkowych mocy wytwórczych prądu. Jak zapowiedział prezes Enerhoatomu, projekt realizowany będzie wspólnie z polską firmą Polenergia.

Termin realizacji projektu wyznaczony został na 2020 r. Jednocześnie należy podkreślić, że nie doprecyzowano na bazie czyjej technologii powstaną nowe bloki. W 2008 r. przetarg na budowę bloków wygrała rosyjska firma Atomstrojeksport (powiązana z Rosatomem), jednak we wrześniu umowa z Rosją o rozbudowie elektrowni została unieważniona przez ukraińską Radę Najwyższą. W przetargu wówczas brały udział również koncerny amerykański Westinghouse i południowokoreański KEPCO. Minister Energetyki, Wołodymyr Demczyszyn, poinformował, że trwają poszukiwania odpowiedniego partnera, obecnie zainteresowanie wzbudziły oferty chińskie.

2.4. Atomowy zwrot na Zachód

Ukraiński koncern NAEK Enerhoatom podpisał umowę ze szwedzką filią amerykańskiego koncernu Westinghouse – Westinghouse Electric Sweden AB – o zakupie wyposażenia dla Zaporoskiej elektrowni atomowej, które umożliwi eksploatację amerykańskiego paliwa atomowego.

Wyposażenie będzie kosztowało 300 tys. EUR. Do tej pory amerykańskie paliwo jądrowe było wykorzystywane wyłącznie w Południowoukraińskiej Elektrowni Atomowej, teraz będzie to również możliwe w Zaporoskiej Elektrowni. Wciąż głównym dostawcą paliwa jądrowego na Ukrainę jest rosyjski TWEL.

2.5. Ukraina zamierza wstrzymaćimport energii elektrycznej z Rosji

Minister Energetyki i Przemysłu Węglowego, Wołodymyr Demczyszyn, poinformował, że od 11 listopada Ukraina zaprzestaje importu energii elektrycznej z Rosji. Decyzja ta jest możliwa dzięki uruchomieniu remontowanego bloku nr 3 Równieńskiej Elektrowni Atomowej. Nowy blok ma moc 1000 MW, natomiast import kształtował się na poziomie 400 MW.

Trudno określić, czy wstrzymanie importu będzie miało charakter stały. Ukraina była eksporterem energii elektrycznej, jednak w ostatnim czasie moce produkcyjne się w kraju się zmniejszyły. Wstrzymania importu z Rosji miały już miejsce w czerwcu i w lipcu, a także w październiku. Obecna umowa na import prądu obowiązuje do 31 grudnia.

3. Bezpieczeństwo

3.1. Wycofywanie broni poniżej 100 mm

Zakończył się proces wycofywania broni kalibru poniżej 100 mm po stronie ukraińskiej. Ostatnim etapem było wycofanie moździerzy kalibru 82 mm z sektora M (Mariupol) oraz z okolic donieckiego lotniska. Dzień wcześniej z Mariupola wycofano artylerię do 100 mm. 7 listopada przedstawiciele samozwańczej LNR (Ługańska Republika Ludowa) poinformowali o wycofaniu broni poniżej 100 mm na swoim terytorium. 12 listopada przedstawiciele separatystycznej DNR (Doniecka Republika Ludowa) oświadczyli, że zakończyli proces wycofywania moździerzy o kalibrze do 120 mm.

OBWE wciąż sprawdza postępy w realizacji porozumień mińskich. Przedstawiciele misji skarżą się na blokowanie dostępu do linii rozgraniczenia przez obydwie strony.

3.2. Pełzająca eskalacja

Mimo kończącego się procesu demilitaryzacji strefy rozgraniczającej walczące strony, obserwowane jest zwiększenie częstotliwości ostrzałów sił ukraińskich. 10 listopada koło Doniecka ukraińskie służby zaobserwowały przemieszczanie kolumny 20 czołgów. 8 listopada w okolicach Majorska i Zajcewa doszło do szturmu ukraińskich pozycji. Ostrzeliwane było Opytne, Awdijiwka, Marijinka, Pisky, Tojickie. OBWE potwierdza te zdarzenia, a także odnotowuje wzrost aktywności bojowników w okolicach donieckiego lotniska.

Przedstawiciele OBWE informują, że porozumienie ma bardzo kruche fundamenty i w każdej chwili może dojść do eskalacji, szczególnie że wciąż odnotowywane są ofiary śmiertelne (w wyniku ostrzałów). W związku ze zwiększającą się częstotliwością ostrzałów siły ukraińskie otrzymały 11 listopada pozwolenie na otwieranie ognia w razie ataku. Dodatkowo sekretarz RNBO (Rada Narodowego Bezpieczeństwa i Obrony), Ołeksandr Turczynow, poinformował, że siły ukraińskie powinny być przygotowane na wznowienie w każdej chwili aktywnej fazy działań bojowych.

Porozumienia mińskie nie są w pełni realizowane i żadna ze stron nie liczy na całkowitą realizację reżimu wstrzymania ognia. Jednocześnie ostrzały pozostające w zakresie niskiej częstotliwości nie są uznawane jako zerwanie mińskich porozumień, utrudniają jednak dalej idące porozumienie. Póki co nie może być mowy o zamrożeniu konfliktu, tak jak ma to miejsce w Naddniestrzu (zbyt duże nagromadzenie broni, zaminowanie linii rozgraniczającej, brak decyzji politycznej), ale również wiele wskazuje na to, że do końca roku nie dojdzie do pełnej eskalacji. Utrzymywanie ostrzałów na niskim poziomie wpływa natomiast na proces negocjacyjny w Mińsku i ma na celu wymuszenie na Kijowie ustępstw, przede wszystkim związanych z organizacją planowanych na przyszły rok wyborów regionalnych oraz określeniem autonomii regionu.

3.3. Wsparcie z USA

10 listopada amerykański Kongres przyjął ustawę dotyczącą polityki obronnej, której jednym z elementów jest przekazanie Ukrainie „śmiercionośnej broni” (lethal weaponry) takiej jak wyrzutnie przeciwpancerne, moździerze, granatniki, broń strzelecką i amunicje o łącznej wartości 50 mln USD. Dotychczas amerykańska pomoc wojskowa dla Ukrainy ograniczała się do przekazywania sprzętu i wyposażenia – bezpośrednie dostawy broni będą stanowić nową jakość.

Dodatkowo Wiceminister Obrony, Jurij Husjew, poinformował, że Ukraina otrzyma od USA w następnym roku 300 mln USD pomocy finansowej na przeprowadzenie reform w Ministerstwie Obrony i Zbrojnych Siłach. W minionym roku Ukraina otrzymała w takim samym trybie 266 mln USD. Środki mają zostać przeznaczone przede wszystkim na poprawę gotowości bojowej sił zbrojnych oraz wsparcie służby granicznej. USA i Ukraina ściśle współpracują w kwestii przystosowania Ukraińskich sił zbrojnych do standardów NATO. W tej sprawie wyznaczono priorytety na najbliższe 5 lat, które umożliwią zreformowanie ukraińskiego wojska.

4. Relacje polsko-ukraińskie

4.1. Ruszająwspólne ćwiczenia wojskowe V4 i Ukrainy w Polsce

7 listopada w Centrum Szkolenia Wojsk Lądowych w Drawsku rozpoczęły się wspólne ćwiczenia wojskowe Grupy Bojowej V4 i Ukrainy pod nazwą „Сommon Сhallenge 2015″. Na dwutygodniowe ćwiczenia do Polski przyjechała ukraińska delegacja sił powietrznych.

W ćwiczeniach bierze udział około 500 żołnierzy i 120 jednostek sprzętu z państw Grupy Wyszehradzkiej i Ukrainy. Celem ćwiczeń jest sprawdzenie i ocena gotowości bojowej Grupy do odbycia dyżuru w pierwszej połowie 2016 r., wymiana informacji na temat procedur oraz gotowość bojowa dowództwa Grupy w realizowaniu zadań reagowania kryzysowego.

4.2. Polska wesprze przedsiębiorczośćna Donbasie

Polska przekaże 230 tys. USD na rozwój przedsiębiorczości na terenach objętych działaniami zbrojnymi. Poinformował o tym polski MSZ. Jak podkreślały polskie władze, do tej pory wysiłki skupiały się na pomocy humanitarnej dla osób przesiedlonych, a na ten moment należy połączyć pomoc humanitarną z pomocą rozwojową.

4.3. NKREKU ustaliła cenęna prąd dla Polski

3 listopada Narodowa Komisja Regulacji Energii i Usług Komunalnych ustaliła cenę prądu eksportowanego przez Enerhorynok do Polski na poziomie 7,5 eurocentów za 1 kWh. Całość ukraińskiego eksportu do Polski wyniesie 235 MW, ma on na celu uzupełnienie niedoborów podaży energii elektrycznej w Polsce.

4.4. Udogodnienia w podróży na Ukrainę

Polski przewoźnik PKP Intercity uruchomi od 19 grudnia stałe i bezpośrednie połączenie kolejowe z Ukrainą. Z Warszawy i Wrocławia będzie można dostać się bezpośrednio do Lwowa przez Kraków. Będzie to kolejne połączenie, obok nocnego lwowskiego ekspresu, który jeździ z Warszawy do Lwowa. Od 1 marca pojawi się nowa oferta połączeń lotniczych. Polska linia lotnicza LOT od 1 marca uruchomi bezpośrednie połączenie lotnicze Warszawa-Charków.

5. Ukraińskie media o Polsce

Największym echem na Ukrainie odbiło się wystąpienie prezydenta Andrzeja Dudy w Rumunii, dotyczące projektu Nord Stream II. Z uwagi na to, że nowy gazociąg leży w centrum zainteresowania ukraińskiej polityki, z zadowoleniem przyjęto jasną deklarację Dudy o sprzeciwie Polski wobec tego projektu. Zainteresowanie wzbudziła koncepcja wniesienia sprawy przeciwko Federacji Rosyjskiej o zwrot wraku prezydenckiego samolotu, który rozbił się w Smoleńsku. Informacja stała się przyczynkiem do opisania trudnych relacji polsko-rosyjskich oraz zacieśniającą się na tym tle współpracą z Amerykanami. Ukraina będzie obserwowała mechanizm umiędzynarodowienia tej kwestii, szczególnie że sama stara się przenieść większość sporów z Rosją na wokandę trybunałów międzynarodowych.

12 listopada ukazał się wywiad na portalu iPress.ua z politologiem Ihorem Zińką, wykładowcą na Uniwersytecie Lwowskim im. Iwana Franki, który oceniał przyszłość relacji polsko-ukraińskich. W jego ocenie w ostatnim czasie wzajemne stosunki uległy zmianie, a Polska w coraz mniejszym stopniu wykazywała zainteresowanie sytuacją na Ukrainie. Na Ukrainie odnotowano pewne zniecierpliwienie po stronie Polski co do procesu reform, ale również partycypacji Polski w rozwiązywaniu problemów a Ukrainie (brak udziału Polski w rozmowach w Mińsku). W ocenie Ihora Zińki należy oczekiwać, szczególnie po wygranej Prawa i Sprawiedliwości, że relacje pomiędzy Polską a Ukrainą mogą stać się w najbliższym czasie bardziej pragmatyczne, przez wyklarowanie własnych interesów i oczekiwań wobec siebie, a czas wygłaszania ogólnych haseł poparcia mija bezpowrotnie. Zwrócił uwagę, że na pierwszy plan może zacząć wychodzić tematyka historyczna, na co Ukraina powinna się przygotować.

Przegląd obejmuje wydarzenia z okresu 30.10-12.11.2015.