76 Horyzont Jagielloński
Poniżej prezentujemy skrót informacji z najnowszego „Horyzontu Jagiellońskiego”. To publikowany cyklicznie przegląd najważniejszych faktów, analiz i komentarzy z ostatniego tygodnia.
1. Polska (Bartosz Bieliszczuk)
1.1. MSZ: Informacje o zniesieniu sankcji wobec Rosji są nieprawdziwe
Jak zapewnia polskie MSZ, przyjęty 5 grudnia przez UE „pakiet techniczny” ma uszczelnić sankcje wobec Rosji i doprecyzować je. Doprecyzowanie dotyczy m.in.: transferu technologii związanych z wydobyciem ropy z głębokich złóż arktycznych oraz z wydobyciem gazu łupkowego; zdefiniowania głębokości 150 m, poniżej której projekty wydobywcze są objęte sankcjami; ograniczenia stosowania wyjątków od sankcji (tylko do nagłych przypadków zapobiegania lub usuwania poważnych zagrożeń dla życia ludzkiego lub środowiska).
1.2. Minister Siemoniak w Arabii Saudyjskiej
3 grudnia minister obrony odwiedził Rijad, omawiając z następcą tronu i swoim odpowiednikiem, Salmanem bin Abdulazizem As-Su’udem, kwestię polsko-saudyjskiej współpracy wojskowej. Już w roku 2015 będziemy mogli realizować działania mające na celu przygotowanie m.in. wspólnych przedsięwzięć szkoleniowych. Siły Powietrzne i Wojska Specjalne to obszary, gdzie należy spodziewać się działań budujących wzajemne relacje wojskowe – mówił Siemoniak. Zaprosił także Salmana bin Abdulaziza As-Su’uda do wizyty w Polsce. Umowę o współpracy w dziedzinie obronności Polska i Arabia Saudyjska podpisały w zeszłym roku.
1.3. Polskie pociski nie przebiją pancerzy rosyjskich czołgów?
12 listopada MON podpisał z Mesko S.A. umowę na zakup przeciwpancernych pocisków podkalibrowych dla czołgów Leopard 2A4 i 2A5. Polska armia ma w latach 2015-17 otrzymać ich 13 tys., a sam kontrakt wart jest 240 mln zł. Jednak według doniesień medialnych, pociski te nie przebiją pancerzy rosyjskich czołgów. To, że pociski, które pozyskamy, nie przebiją czołowych pancerzy czołgów, które już są na wyposażeniu rosyjskiej armii (nie mówiąc o konstrukcjach, które mają wejść do użytku w najbliższych latach), nie robi w MON wrażenia – pisze „Forsal”.
Pocisk podkalibrowy nie służy na polu walki wyłącznie do niszczenia pancerzy. Przebicie pancerza czołgu nie jest warunkiem koniecznym do jego unieszkodliwienia. Czołg trafiony nawet pociskiem odłamkowo-burzącym dużego kalibru traci zdolność bojową. (…) Żaden producent nie podaje oficjalnych wartości dotyczących grubości, odporności pancerza, a także maksymalnej przebijalności pocisków podkalibrowych. Dane dostępne w różnych publicznie dostępnych opracowaniach są informacjami szacunkowymi, określanymi na podstawie doświadczeń z konfliktów zbrojnych. Stąd też mogą być obarczone błędami – tłumaczy ppłk Artur Goławski z Dowództwa Generalnego Rodzajów Sił Zbrojnych.
Według „Forsala” jedną z przyczyn zawarcia kontraktu mogła być chęć ratowania Mesko. Zakup krytykuje m.in. gen. Waldemar Skrzypczak: Amunicja podkalibrowa jest po to, by przebijać pancerz – po to wymyślono penetratory, które w nich są. One mają niszczyć. Jeżeli amunicja, którą kupujemy, jest porównywalna do niemieckich pocisków DM 33, to znaczy, że wracamy do tego, co nasi zachodni sąsiedzi osiągnęli 30 lat temu.
2. Europa (Paula Trzuskolas)
2.1. Niemiecki gigant przechodzi na źródła odnawialne
Szef zarządu koncernu E.ON, Johannes Teyssen, ogłosił kilka dni temu, że firma do 2016 roku zamierza zrezygnować z węgla, gazu i atomu na rzecz odnawialnych źródeł energii. Nastąpi również odejście od globalnego handlu energią i działalności eksploracyjnej, a koncern ma skupić się na rozwiązaniach skierowanych do klienta indywidualnego. Teyssen zapewnia jednak, że nie odbędzie się to kosztem miejsc pracy w koncernie – obecnie zatrudnia on ok. 60 tys. osób.
Decyzja zarządu E.ON jest reakcją na spadek cen energii na świecie, który wymusza zmiany w działalności, aby niwelować straty. Przejście na odnawialne źródła energii wpisuje się w aktualną politykę Niemiec, gdzie kładzie się duży nacisk na OZE – obecnie generują one 20% konsumowanej energii rocznie. Planowo udział źródeł odnawialnych ma stanowić 35% w 2020 r.
2.2. Hiszpańska opozycja: To będzie łamanie praw człowieka
Hiszpańscy socjaliści, stanowiący opozycję dla rządu, oskarżyli rząd o działania „rodem z Big Brother” po propozycji rozwiązań legislacyjnych umożliwiających władzom autoryzację podsłuchu i innych form inwigilacji z pominięciem decyzji sądu. Obecne prawo już dopuszcza przypadki, w których sąd nie musi podejmować decyzji np. o objęciu kogoś podsłuchem, jednak może dojść do tego tylko w sytuacjach podejrzenia o terroryzm lub zorganizowaną przestępczość. Projekt ustawy rozszerzałby takie przypadki, jednak nie wskazuje jasno, na jakie. Terminy „nagłe przypadki” i „szczególna waga” zawarte w ustawie stworzyłyby duże pole do nadużyć, ponieważ władze same mogłyby decydować o ich interpretacji.
Aby ustawa weszła w życie, musi przejść przez parlament. Są na to spore szanse ze względu na zdecydowaną większość, jaką posiadają w nim premier Mariano Rajoy i jego partia. Opozycja ma jednak zamiar protestować, stwierdzając, że ustawa jest łamaniem praw człowieka i przekonując do tego hiszpańską opinię publiczną.
2.3. Alex Salmond kandydatem do brytyjskiego parlamentu
Były szef Szkockiej Partii Narodowej (SNP) oraz Pierwszy Minister Szkocji, który zrezygnował ze swoich funkcji we wrześniu po porażce kampanii „Yes”, ogłosił, że zamierza kandydować do brytyjskiego parlamentu w majowych wyborach. Salmond będzie startował z okręgu Gordon.
Salmond chce wzrostu siły jego partii w brytyjskim parlamencie, jednak nie zamierza przewodzić grupie. Wykluczył możliwość ewentualnej koalicji z konserwatystami. Analizy wskazują, że SNP ma całkiem spore szanse w wyborach – nie będzie partią rządzącą, ale może zacząć budować swoje wpływy. Salmond startuje jednak z okręgu, w którym nie było poparcia dla niepodległości Szkocji i jego postulatów, co stawia jego wygraną pod znakiem zapytania.
Ostatnie wybory na Grenlandii nie przyniosły dużych zmian. Socjaldemokratyczna partia Siumut utworzy koalicję z liberalnymi konserwatystami z Atassut (nazwa tłumaczona jako „Solidarność”) oraz centroprawicowymi Demokratami. Co ciekawe, Siumut nie przeszkodził skandal, który był powodem rozpisania wcześniejszych wyborów w październiku. Okazało się wtedy, że premier Aleqa Hammond pokrywała prywatne wydatki publicznymi pieniędzmi. Przeznaczyła około 10 000 koron na podróże oraz inne potrzeby jej rodziny.
Nowy rząd ma zamiar skupić się na rozwoju rybołówstwa, myślistwa oraz na wydobyciu uranu, aby podreperować grenlandzką gospodarkę. Będzie musiał jednak zmierzyć się z ekologami, którzy już zaczęli protestować przeciwko tym planom.
3. Grupa Wyszehradzka (Łukasz Kołtuniak)
3.1. Czechy: Zeman i Sobotka o różnicach w polityce zagranicznej
W Czechach coraz więcej mówi się o różnicach w polityce zagranicznej między rządem a prezydentem. Gabinet Bohuslava Sobotki stara się prowadzić wobec Moskwy politykę wyważoną, zgodną z polityką UE. Tymczasem prezydent Zeman zajął stanowisko otwarcie prorosyjskie. Prezydent wielokrotnie deklarował, że na Ukrainie toczy się wojna domowa będąca wewnętrzną sprawą Kijowa. Ostatnio skandal na skalę europejską wywołała jego wypowiedź o konieczności „finlandyzacji Ukrainy”. W ostatnim tygodniu premier i prezydent starali się załagodzić napięcie. Wydano oświadczenie, iż choć istotnie występują różnice w polityce względem Rosji, są to różnice normalne w demokracji. Sobotka podkreślił jednak, że stanowisko Zemana uważa za wysoce błędne i szkodliwe.
3.2. Węgry: Rząd planuje kolejną falę nacjonalizacji prywatnych funduszy emerytalnych
Kolejne antyrządowe protesty wywołał pomysł niemal całkowitej nacjonalizacji prywatnych funduszy emerytalnych. Pierwsza tura nacjonalizacji w 2010 roku pozwoliła zmniejszyć dług publiczny o 5%. Wciąż jednak około 70% procent Węgrów posiada środki w tych funduszach. Dlatego też jeżeli pomysł zostanie wprowadzony w życie, można się spodziewać protestów podobnych do tych, które wywołało wprowadzenie słynnego podatku internetowego.
3.3. Słowacja: Referendum o rodzinie
7 lutego Słowacy zdecydują w referendum o takich sprawach, jak małżeństwa osób tej samej płci czy adopcja dzieci przez nie. Referendum to inicjatywa konserwatywnej organizacji Alianca dla Rodiny (Sojusz dla Rodziny). Prezydent Andriej Kiska miał duże wątpliwości w kwestii jego rozpisania, podobnie jak konstytucjonaliści i socjologowie. Ostatecznie jednak Sąd Konstytucyjny orzekł, że pytania (z wyjątkiem jednego) nie naruszają wolności i praw obywatelskich. Pierwsze sondaże wskazują na zdecydowane zwycięstwo sił konserwatywnych w zacytowanych kwestiach. Jedynie wynik głosowania nad trzecim punktem, dotyczącym dobrowolności wychowania seksualnego w szkołach, wydaje się nierozstrzygnięty. Otwarte pozostaje pytanie o moc wiążącą referendum. Frekwencja musi wynieść co najmniej 50%, co wydaje się mało prawdopodobne.
4. Wschód (Igor Keller)
4.1. Orędzie Putina do Zgromadzenia Federalnego: Ukraina, sankcje i podatki
Prezydent Federacji Rosyjskiej zwrócił się z corocznym orędziem do Zgromadzenia Federalnego. Nacisk położył przede wszystkim na sprawy polityki zagranicznej, bezpieczeństwa narodowego i rozwoju ekonomicznego. Rozpoczął od przypomnienia wagi wydarzeń odbywających się w mijającym roku, ze szczególnym uwzględnieniem referendum na Krymie. Wspominając stosunki z Ukrainą, podkreślił, że Rosja zawsze wspierała Ukrainę i inne kraje byłego ZSRS w dążeniu do suwerenności, nie pochwala jednak dokonanego tam „przewrotu”. Prezydent poruszył również temat sankcji. Nazwał je „polityką powstrzymywania”, która jest stosowana zawsze wtedy, kiedy państwo staje się silniejsze. Podkreślił, że wśród Rosjan istnieje potencjał do tego, aby samym sobie zapewnić dobrobyt i rozwój; odnosząc się do relacji z biznesem, zauważył, iż koniecznie jest złagodzenie obciążeń podatkowych. Na zakończenie przypomniał, że Rosja jest przygotowana do wyzwań współczesności.
Tradycja corocznego orędzia Prezydenta FR do Zgromadzenia Fedaralnego istnieje od 20 lat. Po raz pierwszy do połączonych izb parlamentu zwrócił się Borys Jelcyn.
4.2. Zachód znowu wytyka Ukrainie korupcję
W rankingu korupcji Transparency International Ukraina zajęła 142. miejsce. Na 100 możliwych do zdobycia punktów w rankingu otrzymała 26. Oznacza to wzrost o 1 punkt w stosunku do zeszłego roku i jednocześnie najgorszy wynik wśród europejskich krajów. Ranking pokazuje, iż mimo głębokich zmian politycznych w kraju walka z korupcją pozostaje dużym problemem. Jednak według jednego z europejskich dyplomatów, ogromnym błędem byłoby nie doceniać Ukrainy. Dotyczy to wszystkich – nas, Putina, Janukowycza. Najmniej skorumpowane są Dania, Nowa Zelandia i Szwecja, a najbardziej Somalia i Korea Północna.
5. Ameryka Północna i Południowa (Maria Płudowska, Carmen Stachowicz)
5.1. Kontrowersyjna inwestycja w Ameryce Środkowej
22 grudnia rusza budowa kanału łączącego Ocean Atlantycki z Pacyfikiem. Warta 50 mld dol. inwestycja sfinansowana zostanie przez chińskiego biznesmena, zarządcę spółki Hong Kong Nicaragua Canal Development Investment. Kanał będzie alternatywą dla kanału Panamskiego. Oprócz przekopu powstanie także sieć dróg podwodnych, lotnisko i porty. Prezydent Nikaragui Daniel Ortega nie kryje entuzjazmu. Według prognoz budowa pozwoli krajowi zaistnieć na rynku międzynarodowym, podwoi PKB oraz stworzy tysiące nowych miejsc pracy. Nie brakuje jednak przeciwników przedsięwzięcia. Oponenci wskazują na negatywne skutki skażenia środowiska, nieodwracalne zmiany w rzeźbie terenu i konieczność przesiedleń. Opinia publiczna obawia się wybuchu nowej rewolucji związanej z falą protestów w regionie objętym inwestycją.
5.2. Stany buntują się przeciwko ustawie imigracyjnej
Stan Teksas wystosował pozew przeciwko prezydentowi Stanów Zjednoczonych, oskarżając Baracka Obamę o nadużycie władzy prezydenckiej i pogwałcenie praw konstytucyjnych. Ma to na celu wstrzymanie wejścia w życie ustawy, która chroniłaby miliony nielegalnych imigrantów. Do pozwu dołączyło 16 innych stanów, m.in. Idaho, Alabama i Utah. Pozywający pragną, by sąd uznał ustawę za nielegalną. Przewiduje ona potwierdzenie prawa pobytu 4,2 mln nielegalnych imigrantów, dlatego protestują przeciw niej południowe stany graniczne, w których problem z nielegalną imigracją jest największy.
6. Afryka (Wojciech Gil)
6.1. MTK zamyka proces przeciwko prezydentowi Kenii
Międzynarodowy Trybunał Karny w Hadze podjął decyzję o zakończeniu procesu przeciwko obecnemu prezydentowi Kenii, Uhuru Kenyacie. Kenyatta i jego zastępca William Ruto oskarżani byli o zbrodnie przeciwko ludzkości, których mieli się dopuścić po wyborach prezydenckich w 2007 r. W wyniku ówczesnej eskalacji przemocy, uważanej za największy kryzys od czasu uzyskania przez kraj niepodległości, śmierć poniosło ok. 1,2 tys. osób, a ponad 600 tys. zostało zmuszonych do emigracji. Proces został zakończony z powodu braku dowodów, o co śledczy oskarżyli m.in. rząd w Nairobi, który według nich nie chciał przekazać prokuratorom kluczowych dla sprawy dokumentów. Ponadto kenijskie władze wielokrotnie oskarżano o zastraszanie i korumpowanie świadków zeznających na niekorzyść prezydenta. Prowadzone przez Trybunał postępowanie od początku wzbudzało zdecydowane reakcje m.in. przywódców afrykańskich, jednogłośnie popierających Kenyattę. Pomimo zamknięcia procesu prezydenta, w Hadze wciąż toczy się postępowanie przeciwko jego zastępcy, który podczas kryzysu w 2007 r. stał w opozycji do Kenyatty oraz wspieranego przez niego szefa państwa – Mwai Kibakiego.
Prezydent Zimbabwe Robert Mugabe został ponownie wybrany szefem sprawującej władzę partii, Afrykańskiego Narodowego Związku Zimbabwe – Front Patriotyczny (ZANU PF). Reelekcja rządzącego krajem od 1980 r. przywódcy praktycznie oznacza jego start w następnych wyborach prezydenckich, kiedy Mugabe osiągnie wiek 94 lat. Inną ważną decyzją podjętą na ostatnim zjeździe partii było nominowanie żony prezydenta, Grace Mugabe, na przewodniczącą partyjnej Ligii Kobiecej, dające jej miejsce w najwyższym gremium ugrupowania, Politbiurze. Wprowadzona rok temu w Zimbabwe nowa konstytucja ogranicza możliwość sprawowania prezydentury przez jedną osobę do dwóch pięcioletnich kadencji, jednak z racji nieobowiązywania prawa wstecz, start Roberta Mugabe w wyborach w 2014 r. będzie legalny.
7. Bliski Wschód (Sebastian Szydłowski)
7.1. Narody Zjednoczone wzywają Izrael do zrzeczenia się broni nuklearnej
Zgromadzenie Ogólne ONZ przyjęło przygotowaną przez państwa arabskie rezolucję, która wzywa Izrael do zrzeczenia się broni nuklearnej i udostępnienia obiektów inspektorom z Międzynarodowej Agencji Energii Atomowej. Dokument poparło 161 państw. Izrael jest jedynym państwem na Bliskim Wschodzie, który nie przystąpił do Układu o nierozprzestrzenianiu broni jądrowej (NPT). Tel-Awiw nigdy nie potwierdził ani nie zaprzeczył posiadaniu arsenału nuklearnego. Oprócz Izraela układu o NPT nie podpisały również Indie, Pakistan i Korea Północna.
7.2. Iran bombarduje obiekty Państwa Islamskiego w Iraku
W wywiadzie dla „The Huffington Post” urzędnik z Departamentu Obrony potwierdził, że Amerykanie wiedzą o działaniach Iranu na terytorium Iraku przeciw Państwu Islamskiemu. Dodał również, iż Waszyngton nie zamierza reagować na obecność Iranu w tym regionie, dopóki nie zagraża ona bezpieczeństwu amerykańskiego wojska.
7.3. Nowy program współpracy gospodarczej między Iranem a Rosją
Jak powiedział rosyjski minister rozwoju ekonomicznego Aleksiej Uljukajew, program wymiany rosyjskich dóbr za irańską ropę ma się wkrótce rozpocząć. Podstawowym towarem eksportowanym z Rosji ma być zboże. Jak zaznaczył minister, inne produkty, jak sprzęt dla przemysłu naftowego i gazowego, maszyny rolnicze, samoloty, samochody itp., są nadal negocjowane.
7.4. Pakistańska armia zabiła jednego z liderów Al-Kaidy
Pakistańska armia twierdzi, że w operacji wywiadowczej przeprowadzonej przez na terytorium graniczącym z Afganistanem został zabity Adnan el-Shukrijuma, który odpowiadał za zewnętrzne operacje Al-Kaidy. Był on poszukiwany przez FBI za planowanie ataków bombowych na metro w Nowym Jorku; ogłoszono nawet nagrodę za jego schwytanie wynoszącą 5 milionów dolarów.
7.5. Spadek cen ropy naftowej szansą na negocjacje z Iranem
Jak podaje raport opracowany przez Securing America’s Future Energy i Roubini Global Economics, spadek cen ropy naftowej na światowych rynkach może pozytywnie przyczynić się do nierozstrzygniętych dotychczas rozmów z Iranem ws. programu nuklearnego tego państwa. Według autorów, negocjatorzy powinni uwzględnić te czynniki podczas przygotowywania strategii dalszych rozmów z Teheranem. Analiza sugeruje, że stan rynku surowcowego w 2015 roku umożliwi państwom z grupy P5+1 większe pole działania, gdyż będą w stanie zagrozić sankcjami bez ekonomicznego ryzyka związanego z wahaniami cen ropy na rynku. Grupa P5+1 obejmuje pięciu stałych członków Rady Bezpieczeństwa ONZ (Stany Zjednoczone, Rosję, Chiny, Wielką Brytanie, Francję) oraz Niemcy.
8. Azja Pacyficzna (Ewa Strankowska)
8.1. Sony Pictures ofiarą cyberataków
Firma Sony Pictures padła ostatnio ofiarą cyberataku – pięć spośród zakończonych, a nie mających jeszcze swojej premiery filmów zostało umieszczonych w całości w Internecie. Podejrzenia od razu padły na Koreę Północną. Miałaby to być odpowiedź Kim Dzong Una na film „The Interview”, wyprodukowany przez Sony, w którym James Franco i Seth Rogen grają parę gospodarzy amerykańskiego talk-show, którym CIA zleca zabójstwo Kima. Władze Korei nazwały film „aktem nieskrywanego terroryzmu” i zapowiedziały „bezwzględną odpowiedź”. Specjaliści zastanawiają się, czy Korea miała możliwość przeprowadzenia tak skomplikowanego ataku – filmy stanowią ogromną wartość i są szczególnie chronione. Śledztwo ws. kradzieży własności intelektualnej prowadzi już FBI. Sony Pictures w wyniku ataku może stracić miliony dolarów, jako że najnowsze w tym sezonie filmy, zamiast w kinie, można już obejrzeć na komputerze.
8.2. Chiny – największy zwycięzca wojny cenowej OPEC?
Chiny przez wielu ekspertów uznawane są za największego zwycięzcę „wojny cenowej” rozpoczętej w październiku przez państwa OPEC, która konsekwentnie powoduje spadek cen ropy naftowej. Analitycy przewidują, że chiński import tego surowca może w 2015 r. wynieść 700 tys. baryłek dziennie. Państwa OPEC zdecydowały ostatnio o utrzymaniu wartości produkcji, nawet w obliczu boomu spowodowanego zwiększeniem wydobycia gazu łupkowego w USA. Dla Chin, dążących do stworzenia strategicznych rezerw ropy naftowej, nadmiar surowca na rynku przy niskich cenach to niewątpliwie doskonały układ. W ciągu 9 miesięcy tego roku Chiny zwiększyły import o 8,3%, do 460 tys. baryłek dziennie. Specjaliści przewidują, że Państwo Środka prześcignie USA jako największego konsumenta ropy w ciągu najbliższych dwóch dekad. Obecnie poziom strategicznych rezerw w Państwie Środka wynosi równowartość 30 dni importu. Rząd dąży do zwiększenia tej wielkości do 100 dni w 2020 r.
