Polska kolonia podatkowa
Żeby zorientować się, że jesteśmy skolonizowani, wystarczy choć na moment włączyć myślenie po wyjściu z domu. Skojarzyć jakiej marki samochodem jedziemy, w jakim sklepie wielkopowierzchniowym robimy zakupy, jakie produkty widnieją na mijanych billboardach.
Neokolonializm, którego doświadczamy na co dzień może mieć różne wymiary. Tym najbardziej dostrzegalnym jest dominacja zagranicznego kapitału wśród największych firm działających w Polsce. Innym, mniej dostrzegalnym, ale równie istotnym, jest kolonializm podatkowy – a więc mniej lub bardziej wyszukane operacje księgowe, które pozwalają kolonizatorom nie płacić tubylcom podatków. Lub płacić im grosze.
Różnica między państwem skolonizowanym a kolonizującym w dużym uproszczeniu polega na tym, że przeciętny Francuz, jadąc samochodem korzysta z Renault albo Peugeota, Niemiec z Volkswagena albo Audi, Koreańczyk z Kii albo Hyundaia, a Polak z Peugeota, Volkswagena albo Hyundaia. Gdy przeciętny Francuz jedzie na zakupy trafi pewnie do Auchana albo Geanta, Niemiec do Reala albo Lidla, a Polak do Auchana, Geanta, Reala bądź Lidla.
Inaczej mówiąc, przeciętny Francuz najpewniej jedzie samochodem francuskim, Niemiec niemieckim, Koreańczyk koreańskim, a Polak francuskim, niemieckim albo koreańskim (czasem myśli, że czeskim, ale wtedy jest w błędzie).
Tak na dobrą sprawę możemy poczuć się jak u siebie dopiero wtedy, gdy otworzymy lodówkę – tam rzeczywiście jest szansa, że większość produktów będzie naszych, rodzimych. Niestety czar pryśnie, jak tylko zasiądziemy przed telewizorem – na pewno nie będzie to Elemis, zarżnięty przez zdziczałą transformację spod znaku Balcerowicza, ale być może Samsung z Korei Południowej, w której szczęśliwie swojej wersji Balcerowicza nigdy nie mieli – a nawet jeśli mieli, to generał Park Chung Hee (ojciec południowokoreańskiego cudu gospodarczego) zawczasu „uprzejmie” poprosił go o wyjazd.
Polska analiza neokolonialna powoli przestaje być tylko wymysłem garstki zapaleńców powszechnie uważanych za oszołomów, ale staje się coraz częściej tematem poważnej dyskusji publicznej, także w obrębie „młodej publicystyki”. W tym miesiącu od strony wyprowadzania zysków za granicę znakomicie zajęła się tym tematem redakcja Nowej Konfederacji. Płacowy wymiar neokolonializmu sam starałem się naświetlić kilka miesięcy temu na portalu Nowego Obywatela. Od czasu do czasu do świadomości opinii publicznej przebijają się informacje o podatkowym aspekcie tego problemu, tak jak wtedy, gdy Fundacja Republikańska upubliczniła swoje informacje o tym, że niektóre działające w Polsce sieci handlowe (Kaufland, Carrefour) w 2011 roku nie zapłaciły ani złotówki podatku CIT. Problem unikania opodatkowania przez wielkie zagraniczne korporacje jest niewątpliwie poważny i trzeba się nim zajmować możliwie często, bo w grę wchodzą naprawdę olbrzymie pieniądze, których przecież naszemu państwu notorycznie brakuje.
Szczegółowych sposobów na to, aby kolonizatorzy nie łożyli na zachcianki leniwych tubylców jest całkiem sporo. Większość z nich jednak sprowadza się do jednego zjawiska – sztucznego pompowania kosztów uzyskania przychodu. Można to czynić za pomocą wielu stuczek – chociażby pobierając od spółek-córek działających w Polsce ogromne kwoty za użytkowanie znaków towarowych należących do spółek-matek, tak jakby spółki-córki były dla centrali jakimiś obcymi podmiotami. Albo sprzedając swoim spółkom-córkom materiały lub towary po horrendalnych cenach, po których nikomu innemu nawet by się nie próbowało ich sprzedać. Wszystkie te zabiegi, będące w istocie transakcjami w ramach jednej korporacji, a więc de facto jedynie operacjami księgowymi, wyraźnie zmniejszają dochód (zysk) przed opodatkowaniem, który jak wiadomo jest przychodem pomniejszonym o koszty uzyskania przychodu. Jak widać zysk jest w tej sytuacji nie tylko zbędny, ale wręcz niemile widziany. W końcu z zysku trzeba będzie zapłacić tubylcom podatek, a ci go wydadzą najpewniej na jakieś głupoty. Lepiej więc poszperać w księgach i wytransferować pieniążki do kraju kolonizatorów – tam już będą wiedzieli co z nimi zrobić.
Dokładnie określić kwoty, które w ten sposób traci co roku nasz budżet państwa jest niezwykle trudno, gdyż trzeba by się przyjrzeć każdej operacji między podmiotami powiązanymi, by stwierdzić, które ceny transferowe były zawyżone i o ile.
Zajmują się tym polskie organy skarbowe, które w razie wykrycia nadużyć mogą zakwestionować przyjęte ceny, jednak ilość operacji jest tak wielka, że wykrywają one może jakiś drobny ułamek całego procederu. By spróbować przynajmniej oszacować skalę tego zjawiska, możemy posłużyć się raportem GUS „Działalność gospodarcza podmiotów z kapitałem zagranicznym”, który bada działalność firm zagranicznych funkcjonujących w Polsce. Najnowsza edycja tego raportu przedstawia sytuację z roku 2012.
Za rok podatkowy 2012 bilans złożyło 25914 podmiotów z kapitałem zagranicznym. W bilansach tych zysk wykazał zaledwie co drugi taki podmiot – dokładnie 13196, czyli 51% z nich. Inaczej mówiąc, podatek dochodowy płaci zaledwie połowa działających w naszym kraju firm zagranicznych. Druga połowa wykazuje straty – czasem notorycznie co roku, co nie przeszkadza im świetnie prosperować. Wg GUS w roku 2012 firmy zagraniczne osiągnęły w naszym kraju astronomiczną kwotę przychodów na poziomie grubo ponad biliona złotych – dokładnie 1247,77 mld zł. Koszty uzyskania tych przychodów były równie astronomiczne i wyniosły 1191,32 mld zł. Widać więc wyraźnie, że wskaźnik kosztów (koszty jako odsetek przychodów) w firmach zagranicznych jest bardzo wysoki i wynosi 95,5 proc. A więc przeciętnie wykazują one dochód na poziomie 4,5 proc. przychodów. Wskaźnik kosztów jest jeszcze wyższy, jeśli spojrzymy na sektor handlu – tutaj wynosi on 97,5 proc., a więc przeciętny podmiot zagranicznym zajmujący się w naszym kraju handlem wykazuje zysk na poziomie 2,5 proc. przychodów. To i tak nie najgorzej, gdyż są branże, w których wskaźnik kosztów wynosi ponad 100 proc. Przykładowo w górnictwie i wydobyciu surowców wskaźnik kosztów wynosi 119,9 proc., a więc przeciętna spółka zagraniczna z sektora wydobywczego nie płaci w Polsce podatku CIT.
Tak więc dochód firm zagranicznych w Polsce przed opodatkowaniem (zysk brutto) to przeciętnie tylko 4,5 proc. wszystkich ich kolosalnych przychodów, siegających wg GUS ponad 1,2 biliona zlotych. Od tej sumy dopiero płacą one podatek dochodowy – najczęściej CIT (podatek dochodowy od osób prawnych), gdyż najczęściej mają one formę spółek. Dokładny zysk brutto podmiotów zagranicznych GUS podaje na poziomie 56,39 mld zł. Ich zysk netto, czyli po opodatkowaniu, wyniósł 47,94 mld zł. A więc w 2012 roku zagraniczne firmy zapłaciły w naszym kraju około 8,45 mld złotych podatku dochodowego. Stawka CIT w Polsce wynosi 19 proc. i jest niewysoka – w większości krajów UE wynosi ponad 20 proc. Na tym samym poziomie kształtuje się w naszym kraju liniowa stawka podatku PIT od osób fizycznych prowadzących działalność gospodarczą. Wystarczy podzielić 8,45 mld zł (podatek) przez 56,39 mld zł (zysk brutto), by się przekonać, że efektywna (czyli realnie płacona) stawka podatku dochodowego płacona przez podmioty zagraniczne w naszym kraju wynosi niecałe 15 proc., a więc jest wyraźnie niższa. To samo w sobie nie powinno dziwić, gdyż efektywna stawka zawsze jest trochę niższa – jest to spowodowane istnieniem różnego rodzaju ulg. Problem w tym, że efektywna stawka dla spółek zagranicznych jest niższa od efektywnej stawki dla całej gospodarki – w 2012 r. w podatku CIT wyniosła ona 17,3 proc.
A więc firmy zagraniczne nie tylko płacą w naszym kraju podatek od zdecydowanie zbyt zaniżonego dochodu, ale nawet od tego jeszcze płacą mniej niż podmioty rodzime. Jak widać kolonizatorzy potrafią zadbać o siebie znakomicie.
Podatek dochodowy podmiotów zagranicznych w 2012 roku wyniósł w Polsce ok. 8,45 mld zł, a więc stanowił on zaledwie 0,68 proc. wszystkich ich przychodów. Z tej perspektywy mogłoby się wydawać, że wprowadzenie w miejsce CIT podatku obrotowego (czyli od przychodów) byłoby dobrym rozwiązaniem. Ustalenie tej stawki na poziomie 1 proc. przyniosłoby w 2012 roku tylko od podmiotów zagranicznych wpływy budżetowe na poziomie 12,48 mld zł, a więc nastąpiłby ich wzrost o 4 mld zł. Gdybyśmy tą stawkę ustalili na poziomie 2 proc. (który wg mnie byłby lepszy i wciąż nie za wysoki), to nastąpiłby wzrost dochodów w tym segmencie aż o 16,5 mld zł (1247,77 mld zł x 0,02 = 25 mld zł). Jak widać pozytywny efekt byłby wyraźny, jednak taki podatek mógłby być wielkim obciążeniem dla rodzimych spółek (raczkujących lub przeżywających kłopoty), które rzeczywiście nie osiągałyby zysku, bez wsparcia księgowych sztuczek, a podatek i tak musiałyby w takiej sytuacji płacić. Dlatego też lepszym rozwiązaniem byłoby wprowadzenie podatku obrotowego tylko sektorowo – w tych sektorach, w których i tak dominuje kapitał zagraniczny, np. w handlu wielkopowierzchniowym. Oczywiście najlepszym wyjściem byłoby zastosowanie podatku obrotowego tylko dla spółek zagranicznych, ale na taki porządny protekcjonizm będąc w Unii Europejskiej nie możemy sobie pozwolić. I właśnie zablokowana możliwość protekcjonizmu jest niewątpliwie jednym z największych kosztów, jakie ponosimy w związku z członkostwem w UE.
Jak widać Polska jest krajem skolonizowanym w wielu wymiarach – produkcyjnym, konsumpcyjnym, płacowym, czy wreszcie podatkowym. Przyjęcie do wiadomości tej dosyć smutnej informacji jest pierwszym krokiem na drodze ku zmianie tej sytuacji. Najgorsze co mogą teraz zrobić tubylcy znad Wisły, to machnąć na to ręką i stwierdzić, że już nic nie można na to poradzić. Oczywiście przeciwnicy teorii neokolonialnej rutynowo stwierdzą, że taka sytuacja musiała mieć miejsce i nie jest niczym nadzwyczajnym – w końcu kraje zapóźnione muszą się rozwijać otwierając się na zagraniczny kapitał, co zawsze doprowadzi do dominacji tegoż kapitału w najbardziej dochodowych, a więc też najbardziej rozwiniętych sektorach. Jednak jest to nieprawda – chociażby Koreańczycy z południa udowodnili, że można inaczej. Gdy ekipa generała Parka dochodziła do władzy na początku lat 60. kraj ten był jednym z najbiedniejszych na świecie, będąc na poziomie Afryki Subsaharyjskiej. Wystarczyło zaledwie niecałe 20 lat suwerennej i protekcjonistycznej polityki przemysłowej Parka, na której widok eksperci MFW i BŚ łapali się za głowę, by Korea Południowa stała się krajem uprzemysłowionym, a obecnie jednym z najbardziej rozwiniętych na świecie. Niestety nasi decydenci przed ćwierćwieczem woleli tychże ekspertów z MFW słuchać niczym wyroczni – efekt jest taki, że recepty Balcerowicza doprowadziły do sytuacji, w której Polacy są skolonizowani, a recepty Parka do sytuacji, w której Koreańczycy jeśli już to sami kolonizują. Jestem jak najdalszy od nawoływania, by Polacy weszli kiedykolwiek w buty kolonizatorów – jednak wybicie się w końcu na gospodarczą suwerenność byłoby wskazane.
