65 Horyzont Jagielloński
Poniżej prezentujemy skrót informacji z najnowszego „Horyzontu Jagiellońskiego”. To publikowany cyklicznie przegląd najważniejszych faktów, analiz i komentarzy z ostatniego tygodnia.
Rekomendowane publikacje
Center for Security Studies – Separatism in the EU
Matthias Bieri rozpoczyna raport od stwierdzenia, że w ostatnich latach ruchy niepodległościowe w UE przybrały na sile. Do przyczyn tego stanu rzeczy autor zalicza m.in. kryzys gospodarczy. Tekst analizuje przypadek Kraju Basków, Katalonii, Szkocji i Flandrii – Bieri określa te regiony siłami napędowymi europejskiego ruchu separatystycznego. Autor stoi na stanowisku, że zmiany granic wydają się scenariuszem mało prawdopodobnym, gdyż projekty niepodległościowe wiążą się ze zbyt wielką niepewnością.
The Heritage Foundation – TTIP: The Geopolitical Reality
The Heritage Foundation –TTIP: Economic Benefits and Potential Risks
Publikacje rozpatrują Transatlantyckie Partnerstwo w Handlu i Inwestycji na dwóch płaszczyznach: geopolitycznej i ekonomicznej. W ramach pierwszej autorzy zwracają uwagę m.in. na fakt, iż TTIP nie będzie w stanie zreformować ani ograniczyć potencjału Chin. Ostrzegają, że wiara w moc sprawczą współpracy na linii USA–UE w wymiarze regulacji prawnych jest poważnym błędem. W ramach drugiej płaszczyzny analitycy opisują wynikające z TTIP korzyści (np. redukcję barier pozataryfowych), przestrzegając jednak przed ich przeszacowywaniem. Wyliczają także potencjalne ryzyka (np. nadmiar regulacji).
European Council on Foreign Relations – China on Asia’s Mind
François Godement stawia tezę, że napięcia w Azji Wschodniej stają się normą, a handel nie jest w stanie dłużej gwarantować pokoju i stabilności. Autor podkreśla, że Europa nie może wciąż ograniczać obecności w Azji do soft power. Powinna wspomóc utrzymywanie równowagi w regionie. Godement identyfikuje trzy główne zagrożenia dla stabilności w Azji Wschodniej: wzrost nacjonalizmu, wątpliwości co do zdolności USA do wypełnienia swoich zobowiązań w zakresie bezpieczeństwa oraz niepewność co do przyszłości Korei Północnej.
1. Polska (Bartosz Bieliszczuk)
1.1. „The Economist” o rządzie Kopacz i nowym MSZ
„The Economist” poświęcił dużo miejsca nowemu szefowi MSZ, Grzegorzowi Schetynie, oraz rządowi Ewy Kopacz. Gazeta, porównując go do poprzednika, zauważa, że był dotąd skoncentrowany raczej na polityce partyjnej. „The Economist” przytacza słowa matki Schetyny, która stwierdziła, że jej syn nauczył się angielskiego, negocjując z zagranicznymi koszykarzami. Autor artykułu uważa, że premier Kopacz jest mocno skoncentrowana na kalendarzu wyborczym.
1.2. 24 września ruszają ćwiczenia „Anakonda-14”
W tym tygodniu w Polsce rozpoczną się ćwiczenia wojskowe o łączonym charakterze. Potrwają one do 3 października; weźmie w nich udział łącznie ok. 12,5 tys. żołnierzy, m.in. z Czech, Estonii, Holandii, Kanady, USA, Wielkiej Brytanii. Ćwiczenia prowadzi Dowództwo Operacyjne Rodzajów Sił Zbrojnych.
2. Wschód (Adrian Koładka)
2.1. Dzień urodzin Putina dniem uprzejmych ludzi?
Deputowany Sprawiedliwej Rosji Igor Zotow zaproponował, by 7 października – dzień urodzin prezydenta Władimira Putina – uczynić dniem uprzejmych ludzi Federacji Rosyjskiej. Pomysł trafił na ścieżkę legislacyjną 16 września.
Igor Zotow, uzasadniając propozycję, podkreślił, że sama inicjatywa wyszła od rosyjskich obywateli, wdzięcznych „uprzejmym ludziom”, którzy odegrali kluczową rolę w historycznych wydarzeniach krymskiej wiosny 2014 r. Polityk dodał, że upamiętnienie tej daty byłoby jeszcze jednym wektorem ochrony i rozszerzenia rosyjskiego świata. W jego opinii Putin udowodnił, że konflikty trzeba rozwiązywać drogą pokojową, a nie stosując okrucieństwo i przemoc.
2.2. Rosja chce ograniczyć udziały podmiotów zagranicznych w mediach
Rosyjscy deputowani chcą prawnie ograniczyć udział zagranicznych akcjonariuszy w rosyjskich środkach masowego przekazu do 20%. Zmiany miałyby wejść w życie w styczniu 2016 r. Dotychczas ograniczenie wynosiło 50%. Co więcej, według projektu cudzoziemcy, apatrydzi oraz Rosjanie posiadający podwójne obywatelstwo mieliby zostać objęci zakazem zakładania własnych mediów.
Inicjatywę wsparł Paweł Gusiew, redaktor naczelny dziennika „Moskowskij Komsomolec” i przewodniczący Związku Dziennikarzy.
2.3. Efekty szczytu SOW w Duszanbe
12 września zakończył się dwudniowy szczyt Szanghajskiej Organizacji Współpracy. Poruszono na nim problem konfliktu uzbecko-tadżyckiego. Taszkent stara się izolować Duszanbe m. in. odcinając Tadżykistan od szlaków transportowych w regionie. Nie wspomniano jednak o głównym powodzie niezgody – budowie hydroelektrowni w tadżyckim Rogun. W sporze z Uzbekistanem o zasoby wodne ma udział także Kirgistan.
Doszło także do pierwszego w tym roku spotkania Islama Karimowa z Władimirem Putinem. Uzbecki prezydent odniósł się do kwestii konfliktu na Ukrainie, stwierdzając, że Kijów powinien brać pod uwagę interesy Rosji w regionie. Warto dodać, że podsumowująca szczyt rezolucja nie dotykała problemu Krymu, co może wskazywać na akceptację rosyjskiej polityki przez całą SOW (nie tylko Uzbekistan).
Chiny pozostają największym „inwestorem” organizacji – prezydent CHRL Xi Jinping ogłosił, że jego kraj przeznaczył na projekty SOW 5 mld dol. Podpisano memorandum w sprawie wymogów dot. członkostwa nowych państw. Dokument pozwoli SOW na rozszerzenie już od przyszłego roku. Najbardziej prawdopodobnymi kandydatami są Indie i Pakistan.
3. Ameryka Północna i Południowa (Maria Płudowska, Carmen Stachowicz)
3.1. Ameryka Północna wspiera Ukrainę
Prezydent Stanów Zjednoczonych Barack Obama obiecał Ukrainie dalszą pomoc w dążeniu do uzyskania pełnej suwerenności. Podczas czwartkowego spotkania w Białym Domu zapewniał, że USA są niekwestionowanym sojusznikiem Kijowa, a pokój w Europie Wschodniej jest jedną z najważniejszych kwestii dla amerykańskiej dyplomacji. Stany Zjednoczone zobowiązały się przekazać Ukrainie 1 mld dol. pomocy finansowej. Pentagon przewiduje przekazanie 7 mln dol. na wsparcie humanitarne Ukrainy Wschodniej oraz 46 mln dol. na walkę z separatystami w okręgu donieckim. Także Kanada wspiera aktywne działania Petra Poroszenki, przekazując 200 mln. dol. kanadyjskich w formie pięcioletniej pożyczki.
3.2. Iran decyduje się na współpracę z USA
Agencja Reuters informuje, że Iran zgodzi się na współpracę ze Stanami Zjednoczonymi. Według doniesień agencji żądania strony amerykańskiej dotyczące podjęcia wspólnej walki przeciwko Państwu Islamskiemu zostały zaakceptowane. Teheran liczy na ustępstwa związane z irańskim programem nuklearnym. Podejmując współpracę z „Wielkim Szatanem” Iran stawia własne warunki, które Biały Dom będzie musiał spełnić. Sekretarz Stanu John Kerry podkreśla, że Iran to niezwykle wpływowe państwo w regionie i może mieć decydujący głos w walce z Państwem Islamskim.
4. Afryka (Wojciech Gil)
4.1. Niepokój przy granicy Ugandy z Sudanem Południowym
W ubiegłym tygodniu ponownie zaostrzył się konflikt między lokalnymi społecznościami na granicy Ugandy z Sudanem Południowym. Powodem eskalacji było zatrzymanie przez zbrojny oddział z Sudanu Południowego przedstawicieli rządu w Kampali, którzy organizowali spis ludności na przygranicznych obszarach. Spowodowało to falę zamieszek w północnych regionach Ugandy oraz początek wzajemnych ataków na wioski. Rzecznik ugandyjskich sił zbrojnych Paddy Ankunda oznajmił, że wojska rządowe sąsiadujących państw zostały zmobilizowane w celu uspokojenia sytuacji. Obecnie rząd w Kampali jest jednym z największych sojuszników legalnych władz Sudanu Południowego; wojska Ugandy są m.in. aktywnie zaangażowane w pomoc militarną dla najmłodszego kraju świata.
4.2. Nadzwyczajne środki w Sierra Leone
Sierra Leone, które obok Liberii i Gwinei najbardziej odczuło skutki wirusa Ebola, wprowadziło nadzwyczajne metody powstrzymywania choroby. W ramach jednej z nich zarządzono obowiązkową kwarantannę w ubiegły weekend, do której mieli dostosować się wszyscy obywatele ponad 6-milionowego kraju. Podczas niej około 7 tys. czteroosobowych zespołów lekarzy i wolontariuszy zobowiązanych było odwiedzić wszystkie gospodarstwa domowe w Sierra Leone, edukując ludzi na temat zagrożeń oraz rozdając podstawowe środki higieniczne. Ostatnia strategia w walce z wirusem spotkała się z silnym sprzeciwem międzynarodowych podmiotów pomocowych, na czele z Lekarzami bez Granic. Zdaniem organizacji, obowiązkowa kwarantanna może spowodować rozprzestrzenienie się wirusa poza dokumentowane przez rząd przypadki.
4.3. Nigeria: rząd pomoże firmom energetycznym
Nigeryjski rząd zapowiedział pomoc finansową przedsiębiorstwom energetycznym. Minister ds. ropy naftowej tego kraju, Diezani Alison-Madueke, oświadczyła, że na kluczowy dla władz w Abudży sektor zostaną przekazane środki w wysokości ok. 1,3 miliarda dol., które mają następnie zostać zwrócone z części dochodów operatorów. Obecnie nigeryjska branża energetyczna przeżywa poważne problemy wskutek przeprowadzonej w listopadzie ubiegłego roku prywatyzacji. Największym tego przejawem są m.in. ciągłe przerwy w dostawach prądu oraz niska elektryfikacja kraju. Dla porównania w Nigerii wytwarzane jest ok. 10% całkowitej ilości energii drugiego regionalnego mocarstwa w Afryce, czyli RPA.
5. Europa (Bartłomiej Sawicki)
5.1. Katalonia chce niepodległościowego referendum
Mimo klęski zwolenników niepodległości w Szkocji, inne ruchy niepodległościowe w Europie nie rezygnują z planów organizowania referendów na rzecz niezależności. Kolejne może odbyć się 9 listopada w Hiszpanii. Tak zadecydował regionalny kataloński parlament, jednak jest mało prawdopodobne, by doszło ono do skutku, ponieważ sprzeciwia się temu rząd w Madrycie. Władze centralne uważają, że podobne referendum będzie niezgodne z hiszpańską konstytucją.
5.2. Białoruś zamyka pieszy ruch graniczny z UE
Jak informują białoruskie służby graniczne, ruch pieszy na wszystkich samochodowych przejściach granicznych między Białorusią a Polską, Łotwą i Litwą zostanie czasowo zawieszony od 1 października. Jak argumentuje strona białoruska, decyzja została podjęta ze względu na brak infrastruktury dla pieszych na białoruskich przejściach granicznych, takich jak oddzielne pasy, odrębne stanowiska urzędników celnych i kontroli granicznych. Obecnie nie jesteśmy w stanie zapewnić pieszym odpowiedniego poziomu bezpieczeństwa – twierdzi strona białoruska. Informacja ta zaskakuje, ponieważ pieszych ruch graniczny między Białorusią a sąsiednimi krajami UE istnieje od 2013 roku.
