45 Horyzont Jagielloński
Poniżej prezentujemy skrót informacji z najnowszego Horyzontu Jagiellońskiego. To publikowany cyklicznie przegląd najważniejszych faktów, analiz i komentarzy z ostatniego tygodnia.
1. Grupa Wyszehradzka (Joanna Babiarz, Tomasz Romanowski)
1.1. O energetyce UE w Pradze
Premier Czech Bohuslav Sobotka i przewodniczący Rady Europejskiej Herman Van Rompuy rozmawiali w Pradze o przyszłości współpracy energetycznej w obrębie Unii Europejskiej. Z rozmów jednoznacznie wynika, iż Unia powinna dążyć do zmniejszenia zależności energetycznej od Rosji, gdyż jest to problemem utrudniającym skuteczne wspieranie Ukrainy w jej konflikcie z Moskwą. Jak podkreślił Sobotka: Będziemy wspierać wszystkie inicjatywy, które dążyć będą do dalszego łączenia narodowych infrastruktur i przemysłu wytwarzania energii, wzmacniać bezpieczeństwo energetyczne i zmniejszać europejską zależność od materiałów energetycznych z terenów Rosji. Na spotkaniu poruszona została również tematyka wprowadzania w przyszłości pakietów energetycznych.
1.2. Rosnący deficyt budżetowy Słowacji
Jak szacuje Ministerstwo Finansów Słowacji, w stosunku do 2013 roku poziom deficytu budżetowego wzrósł aż o 40,9%. Wynik ten (którego notabene się spodziewano) jest efektem większych niż w zeszłym roku inwestycji rządowych. Mają one miejsce nawet pomimo faktu, że w ostatniej turze negocjacji nad budżetem UE Słowacja otrzymała 260 milionów euro mniej środków niż poprzednio. Sytuacji nie polepszyła nawet poprawa wyników dochodów państwa z podatku VAT względem zeszłego roku. Szacuje się, iż deficyt budżetowy wyniósł w kwietniu aż 1,516 mld euro.
1.3. Szczyt państw Grupy Wyszehradzkiej oraz Partnerstwa Wschodniego w Budapeszcie
W dniach 28-29 kwietnia odbyło się spotkanie szefów dyplomacji reprezentujących obie grupy w stolicy Węgier. Opracowano na nim plan działań, którym nadano priorytetowy charakter. Należą do nich podpisanie umów stowarzyszeniowych z Gruzją oraz Mołdawią, implementacja umowy stowarzyszeniowej z Ukrainą oraz wspieranie działań rozwojowych najbardziej zaawansowanych krajów należących do Partnerstwa Wschodniego. W Budapeszcie omawiano również obecną sytuację na Ukrainie: potępiono agresję wojskową Rosji wobec Krymu i wschodnich terenów kraju. Wszyscy uczestnicy spotkania wyrazili sprzeciw wobec sankcji gospodarczych bądź wojskowych dotyczących krajów Partnerstwa Wschodniego.
1.4. Porozumienie słowacko–ukraińskie o dostawach gazu
W ostatni poniedziałek Słowacja i Ukraina podpisały umowę dotyczącą dostaw gazu na Ukrainę, która od czasu podwyżek cen przez Gazoprom szuka innych dostawców energii. Zgodnie z umową, Słowacja jesienią dostarczy około 8-9 mld m3 gazu. Umowa została zaaprobowana przez Unię Europejską, co podkreślił europejski komisarz ds. energii Günther Oettinger: To pierwszy krok dla gazowego przepływu pomiędzy Słowacją a Ukrainą, który zacieśnia więź między europejskim rynkiem energii a Ukrainą. Ukraina nadal szuka potencjalnych partnerów energetycznych, by zwiększyć niezależność od rosyjskiego gazu – niedługo ma rozpocząć wstępne negocjacje z Węgrami i nadal szuka wsparcia ze strony Unii Europejskiej.
2. Europa Południowo-Wschodnia (Bartłomiej Rusin)
2.1. Bułgarzy najbardziej zagrożeni ubóstwem w całej UE
Według badań Eurostatu obywatele Bułgarii pozostają najbardziej zagrożeni wzrostem ubóstwa i wykluczeniem społecznym w całej Unii. W 2012 r. na granicy ubóstwa znajdowało się ponad 49% obywateli, co oznacza niewielki wzrost w stosunku do roku 2011. Dla porównania: średnio w UE w 2012 r. wskaźnik ten wynosił 24,8%, a w krajach strefy euro – 23,3%. Na drugim miejscu niechlubnej listy znajduje się Rumunia z 41,7% osób zagrożonych ubóstwem i wykluczeniem społecznym. Najniższy procent odnotowują z kolei Holandia, Czechy i Szwecja. Ponadto dane pokazują, że prawie 70 na 100 osób w Bułgarii miało w 2012 r. problemy z pokryciem codziennych wydatków, gdy średnia dla UE wynosi około 40 osób. Nie należy oczekiwać poprawy sytuacji – w pierwszym kwartale 2014 r. bułgarska gospodarka zanotowała spadek inwestycji zagranicznych o prawie 50% w stosunku do analogicznego okresu ubiegłego roku. Ponadto utrudnieniem dla kraju może być kryzys na Ukrainie i związany z tym spadek liczby turystów, co jeszcze bardziej spowolni rozwój kraju.
2.2. Wybory parlamentarne i prezydenckie w Macedonii
W przeprowadzonych w ubiegłą niedzielę wyborach parlamentarnych zwyciężyła rządząca centroprawicowa Wewnętrzna Macedońska Organizacja Rewolucyjna – Demokratyczna Partia Macedońskiej Jedności Narodowej (WMRO-DPMNE), znacznie dystansując drugi w zestawieniu opozycyjny Socjalistyczny Związek Macedonii. Lider tej partii tuż po zamknięciu lokali wyborczych oskarżył WMRO o nadużycia i sfałszowanie wyborów. W drugiej turze wyborów prezydenckich zwyciężył związany z WMRO Gjorge Iwanow, uzyskując 55,7% głosów wobec 40,5% zdobytych przez swojego rywala Stewo Pendarowskiego. Będzie to druga kadencja Iwanowa.
Sposób przeprowadzenia wyborów skrytykowała OBWE, wskazując na szereg uchybień obejmujących m.in. zachowanie neutralności przez media, rozdzielenie partii politycznych od państwa, niewłaściwie przygotowane listy wyborców i nieskuteczną procedurę składania skarg przez obywateli.
3. Ameryka Północna i Południowa (Maria Płudowska)
3.1. Największy w historii kontrakt US Navy
Założeniem amerykańskiej marynarki wojennej jest posiadanie jak największej liczby okrętów podwodnych. US Navy podpisała umowę, w wyniku której do 2018 roku wejdzie w posiadanie 10 supernowoczesnych okrętów podwodnych typu „Virginia”. Kontrakt na kwotę 17,8 mld dol. zapewni Amerykanom pierwsze miejsce na świecie pod względem obrony podmorskiej. Marynarka USA planuje także wycofywanie okrętów typu „Los Angeles” i zastąpienie ich nowocześniejszą technologią. Nowe jednostki zgodnie z założeniami mają służyć przez ok. 33 lata.
3.2. ApelSekretarzaStanu USA do NATO
John Kerry zwrócił uwagę członkom NATO, by poświęcali więcej uwagi kwestiom obronnym. Według oficjalnych ustaleń roczna kwota wydawana na zbrojenia przez członków Sojuszu powinna wynosić ok. 2% krajowego PKB. Według Waszyngtonu Europa nie zbroi się w wystarczającym stopniu, co w obliczu konfliktu ukraińsko-rosyjskiego jest nie do przyjęcia. Chuck Hagel, Sekretarz Obrony Stanów Zjednoczonych, apeluje do sojuszników USA o odnowienie postanowień sojuszu oraz zwiększenie środków na obronę.
3.3 Burmistrz Toronto poddaje się kuracji odwykowej
Rob Ford, burmistrz-aferzysta, zawiesił kampanię wyborczą i postanowił, że pójdzie na odwyk. Media kanadyjskie nie zostawiły suchej nitki na polityku, dokładnie opisując jego wyskoki. Opublikowano zdjęcia i nagrania z przyjęć, na których Ford nie stroni od alkoholu i mocniejszych używek. Niecenzuralne wypowiedzi dotyczące kontrkandydatów w pełni pogrążyły obecnego burmistrza Toronto. Jego obowiązki przejął zastępca, Norm Kelly. Radni miasta odebrali część uprawnień Fordowi w listopadzie, kiedy przyznał się do palenia cracku w godzinach pracy.
3.4 Masowe zatrzymania w Wenezueli
Rząd Wenezueli poinformował o zatrzymaniu w San Cristobal (we wschodniej części kraju) 58 obcokrajowców. Aresztowani usłyszeli zarzuty podżegania do buntu miejscowej ludności oraz głoszenia propagandowych treści. Minister Spraw Wewnętrznych Miguel Rodriguez Torres potępił zryw, nazywając go spiskiem przeciwko prezydentowi Nicolasowi Maduro. Według oficjalnych danych wśród zatrzymanych znalazł się uzbrojony obywatel USA, Kolumbijczycy i Hiszpanie.
4. Afryka (Wojciech Gil)
4.1. John Kerry z wizytą w Afryce
Amerykański Sekretarz Stanu John Kerry odbył w zeszłym tygodniu kilkudniową podróż do Afryki. Odwiedził Etiopię, Sudan Południowy, Demokratyczną Republikę Konga (DRK) oraz Angolę. Podczas spotkań z najwyższymi przedstawicielami państw goszczących zwracał uwagę na konieczność współpracy w zakresie bezpieczeństwa i gospodarki. Szczególny nacisk położył na rozwiązanie konfliktów w Afryce, m.in. na wschodzie DRK, w Sudanie Południowym, Republice Środkowoafrykańskiej oraz w północnych stanach Nigerii. Obiecał ponadto pomoc władzom w Abudży w poszukiwaniu porwanych przez Boko Haram uczennic. Sekretarz Stanu zapewnił także o dalszej pomocy w zwalczaniu Armii Bożego Oporu oraz somalijskiej organizacji terrorystycznej Asz-Szabab.
4.2. Rada Bezpieczeństwa uchyliła embargo na diamenty z Wybrzeża Kości Słoniowej
Rada Bezpieczeństwa ONZ jednogłośnie zniosła ograniczenia dotyczące handlu diamentami pochodzącymi z Wybrzeża Kości Słoniowej. Decyzja ta podjęta została w konsekwencji Procesu Kimberley, na podstawie którego stwierdzono zaistnienie okoliczności pozwalających na sprzedawanie kamieni szlachetnych pochodzących z tego kraju. Embargo nałożone na Wybrzeże Kości Słoniowej, dotyczące m.in. handlu bronią oraz diamentami, implementowane zostało w 2005 r. jako odpowiedź na wybuchłą 3 lata wcześniej wojnę domową. Jak na razie Rada Bezpieczeństwa nie uchyliła ograniczeń dotyczących transportu niektórych osób, przewozu broni oraz części sankcji gospodarczych. Przedstawiciele najważniejszej instytucji ONZ stwierdzili ponadto, że doceniają ogólny postęp w kierunku bezpieczeństwa, pokojui stabilności Wybrzeża Kości Słoniowej.
4.3. Przetasowania personalne w głównej partii opozycyjnej Zimbabwe
W ubiegłym tygodniu w szeregach największej opozycyjnej partii Zimbabwe – Ruchu na Rzecz Demokratycznej Zmiany (Movement for Democratic Change, MDC) – doszło do zmian personalnych. Najpierw z funkcji przewodniczącego odwołany został Morgan Tsvangirai, kierujący partią nieprzerwanie od 1999 r. Na czele zwolenników zmiany kierownictwa stanął Tendai Biti, były minister finansów, który obarczył Tsvangiraia odpowiedzialnością za porażkę podczas wyborów w 2013 r. W odpowiedzi Tsvangirai określił zebranie partyjne, na którym został zawieszony w MDC, jako nielegalne, niekonstytucyjne oraz fałszywe, ogłaszając przy tym wydalenie z Ruchu na Rzecz Demokratycznej Zmiany samego Bitiego.
5. Bliski Wschód (Mateusz Ryszawy)
5.1. Zawieszenie broni w Hims
Po wielu miesiącach oblężenia syryjscy rebelianci zgodzili się na zawieszenie broni z siłami rządowymi w mieście Hims, noszącym niegdyś miano stolicy rewolucji. Zawieszenie broni ma umożliwić rebeliantom bezpieczne wycofanie się z ich ostatnich pozycji w mieście. Siły prezydenta Baszszara al-Asada prawdopodobnie opanują wkrótce to strategicznie położone, lecz bardzo wyniszczone wojną miasto. Porozumienie jest kolejnym sukcesem strony rządowej, która wcześniej skutecznie wyparła siły rebelianckie z okolic stolicy kraju – Damaszku, powoli odzyskując kontrolę nad krajem.
W środę odbyły się pierwsze wybory parlamentarne od czasu wycofania z Iraku wojsk amerykańskich. Zostały one przeprowadzone przy zastosowaniu szczególnych środków bezpieczeństwa: w wielu miastach zakazano całkowicie ruchu kołowego lub z powodu zagrożenia zamachami nie otwarto lokali wyborczych. Obawy o bezpieczeństwo były spowodowane licznymi atakami terrorystycznymi we wcześniejszym okresie. Ostatecznie wybory odbyły się stosunkowo sprawnie, jednak największym wyzwaniem dla Iraku będzie czas powyborczy. Faworytem na stanowisko premiera jest Nuri al-Maliki, który wcześniej już trzykrotnie stał na czele rządu. Prawdopodobnie jednak nie zdobędzie on większości wystarczającej do utworzenia rządu, stąd konieczne będzie szukania koalicjanta wśród bardzo skonfliktowanych ze sobą bloków politycznych.
5.3. Liban wciąż bez prezydenta
Przewodniczący libańskiego parlamentu Nabih Berri odroczył drugą turę wyborów prezydenckich na 7 maja. Został do tego zmuszony, bowiem z powodu bojkotu głosowania przez część parlamentarzystów nie udało się zapewnić odpowiedniego kworum. Głosowanie zostało zablokowane przez blok partii szyickich kierowanych przez Hezbollah.
6. Azja Pacyficzna (Ewa Strankowska, Wojciech Jakóbik)
6.1. USA i Chiny na kursie kolizyjnym
Przez zmianę równowagi sił w Azji Południowo-Wschodniej, wywołanej szybką rozbudową sektora obronnego Państwa Środka, Amerykanie w coraz większym stopniu postrzegają Chiny jako adwersarza w stosunkach międzynarodowych. W artykule dla „Foreign Affairs” (marzec/kwiecień 2014) Mixin Pei opisuje książkę „Debating China: The U.S.-China Relationship in Ten Conversations”. Jej autorka, Nina Hachigan,stara się obalić mity dotyczące relacji amerykańsko-chińskich. Główne pola sporu między potęgami, zdaniem Hachigan, znajdują się w sektorze obronnym, praw człowieka i bezpieczeństwa regionalnego. Punktem zapalnym jest także stosunek do Taiwanu. W opisywanej książce autorka przeciwstawia sobie opinie ekspertów z USA i Chin. Często inaczej interpretują oni wydarzenia oraz widzą odmiennie arenę międzynarodową. Dobrym przykładem może być podejście do praw człowieka. Część amerykańskich ekspertów cytowanych w dziele utrzymuje, że to uniwersalne wartości. Z kolei dla Chińczyków, na których powołuje się Hachigan, konfucjańska teoria harmonii nie uznaje indywidualnych praw, co każe im zachowywać rezerwę wobec zachodnich norm. Wnioski płynące z książki są pesymistyczne. Stany Zjednoczone weszły na kolizyjny kurs z Chinami. Jeżeli Amerykanom nie podoba się coraz bardziej agresywna polityka Pekinu w regionie, to Chińczycy nie uznają „samozwańczego lidera”, za jakiego mają się ich zdaniem Stany. Dlatego USA unikną wojny tylko poprzez odstraszanie Chin przewagą strategiczną, na co jednak nie każdą ekipę w Waszyngtonie będzie stać.
Dr Phillip Saunders z CSIS pisze w „The National Interest” o „schizofrenicznej” polityce zagranicznej Pekinu. Jego zdaniem Xi Jinping z jednej strony próbuje kontynuować tzw. ofensywę czaru Państwa Środka, czyli jednać sobie kraje Azji Środkowo-Wschodniej za pomocą soft power, a z drugiej kontynuuje destabilizację regionu mórz chińskich poprzez blokowanie flot cywilnych i wojskowych Filipin oraz Wietnamu. Zdaniem Saundersa, choć dla zachodniego obserwatora taka polityka może się wydawać wewnętrznie niespójna, to w konfucjańskiej filozofii sprzeczności są integralną częścią każdego bytu. Dlatego polityka zagraniczna oparta na wymieszanych pierwiastkach jest z nią w pełni koherentna. Pekin postrzega ponadto działania agresywne jako najlepszą formę obrony, co wpisuje się w strategię aktywnej obrony chińskich sił zbrojnych. Dlatego w celu przełamania kryzysu pogłębia się go za pomocą dyplomatycznego kija (morza chińskie), jednocześnie starając się skierować go na wybrany tor przy użyciu marchewki (soft power). Jednakże według Saundersa wobec narastającego nacjonalizmu obywateli i alienacji aparatczyków Pekinowi będzie coraz ciężej godzić te sprzeczne podejścia i ostatecznie Chiny z planami odzyskania wpływów w Azji i Pacyfiku zostaną same naprzeciw koalicji państw regionu, popartej przez Stany Zjednoczone.
6.3 Chiny staną się światowym liderem w produkcj i dronów
Według raportu opublikowanego przez prywatną firmę Forecast International chińska firma państwowa Aviation Industry Corporation of China (AVIC) stanie się w ciągu najbliższych 10 lat największym producentem bezzałogowych statków powietrznych (BSP). Wyniki raportu wskazują na to, że światowy rynek dronów znacznie wzrośnie: z 942 milionów dolarów w 2014 do 2,3 miliardów dolarów w 2023 r. Firma AVIC ma zgodnie z przewidywaniami wytworzyć produkty z kategorii BSP o łącznej wartości 5,76 mld dol. do 2023 roku. Forecast International omawia również charakter ekspansji na rynku BSP: będzie ona napędzana wzrostem kosztów, a nie produkcji. Liczba systemów zacznie spadać od 2017 roku, z 1000 do około 960.
7. Nauka i technika
7.1. Lot 370 a przetwarzanie danych
Ekspert RAND Corporation uznaje nieskuteczność działań SAR wobec malezyjskiego Lotu 370 za przykład problemu przetwarzania zbiorów tzw. big data. Przy braku pryncypialnych danych lokalizację mogłyby umożliwić np. informacje z systemów obrony powietrznej krajów z zasięgu samolotu. Informacji tych jest jednak zbyt dużo i są zbyt różnorodne, by można było sensownie przetworzyć dostępne zasoby.
7.2. Adaptacyjne WiFi na celowniku USAF
Na zlecenie amerykańskich Sił Powietrznych opracowywany jest nowy model transmisji radiowej – tzw. Cognitive Radio, dynamicznie dostowujące się do warunków zewnętrznych. „Inteligentne” komponenty sieci będą w stanie samodzielnie wybrać optymalną częstotliwość pracy; takie rozwiązanie będzie wyjątkowo trudne do zakłócenia metodami walki elektronicznej. Firmy Google i Microsoft pracują nad cywilnym zastosowaniem technologii. Na przeszkodzie stoi obecna filozofia administracyjna w cywilnej telekomunikacji.
Przedsiębiorstwo OBRUM w Gliwicach podpisało porozumienie z Politechniką Warszawską. W jego ramach przewidziana jest budowa małej bezzałogowej platformy naziemnej. Masa urządzenia nie powinna przekraczać 800 kg, a wśród jej zadań wymienia się rozminowywanie i mały transport.
Rząd Australii zdecydował się na zamówienie kolejnych 58 sztuk samolotu F-35. Maszyny mają zastąpić używane obecnie F-18. Samolot F-35 został skonstruowany przez międzynarodowe konsorcjum w ramach programu JSF – celem stworzenia nowego, w pełni wielozadaniowego samolotu. Drastyczny wzrost kosztów i przedłużanie się prac spowodowało znaczną redukcję planowanych zamówień przez państwa uczestniczące w programie.
7.5. Pleksi przyciemniane elektrycznie
Międzynarodowy zespół naukowców – w tym polskich – opracował szczególny polimer. Materiał w zależności od przyłożonego potencjału elektrycznego polaryzuje przechodzące przezeń światło. W badaniach bierze udział Instytut Chemii Fizycznej PAN.
7.6. Budowa niszczyciela min rozpoczęta
W piątek uroczyście rozpoczęto budowę okrętu Kormoran II, przewidzianego do roli niszczyciela min w nowym składzie polskiej floty wojennej. Projekt realizuje stocznia Remontowa Shipbuilding. Pierwszy (prototypowy) statek ma zostać ukończony w 2016 roku; od jego oceny uzależnia się zamówienie kolejnych dwóch maszyn.
