33 Horyzont Jagielloński
Poniżej prezentujemy skrót informacji z najnowszego Horyzontu Jagiellońskiego. To publikowany cyklicznie przegląd najważniejszych faktów, analiz i komentarzy z ostatniego tygodnia.
Polska (Bartosz Bieliszczuk)
Pierwszy ośrodek szkolenia pilotów dronów
W Polsce powstał pierwszy w Europie Środkowo-Wschodniej ośrodek szkolenia pilotów UAV (Unmanned Aerial Vehicle) – donosi portal „Defence24”. Kompleks mieści się w Gliwicach, utworzony został przez spółkę Flytronic, należącej do polskiej WB Electronics. 29 stycznia Flytronic na swojej oficjalnej stronie poinformowała o decyzji Urzędu Lotnictwa Cywilnego, o wpisaniu jej do rejestru podmiotów szkolących operatorów bezzałogowych statków powietrznych.
GUS: trudna sytuacja demograficzna Polski
Portal „Forsal” przedstawia wnioski płynące z ostatniego raportu GUS. Wynika z niego, że Polska znajduje się w bardzo trudnej sytuacji demograficznej. Pod koniec zeszłego roku liczba Polaków była mniejsza o 37 tys. niż w analogicznym okresie w roku poprzednim. W 2012 roku na jedną kobietę w Polsce przypadało statystycznie 1,3 dziecka. Polacy coraz później zawierają też małżeństwa.
Amerykańskie koncerny zainteresowane przetargiem na śmigłowce
W zeszłym roku Inspektorat Uzbrojenia MON rozpoczął procedurę zamówienia śmigłowców dla armii. Ostatnie z nich mają zostać dostarczone w 2022 roku, a ich liczba została zwiększona z pierwotnie zakładanej 26 do 70. „Rzeczpospolita” informuje, że kontraktem bardzo zainteresowane są firmy amerykańskie, a przedstawiciele ponad 20 z nich przyjechali do Polski. Do przetargu staje m.in. spółka Sikorsky, właściciel Polskich Zakładów Lotniczych w Mielcu.
Unia Europejska (Bartłomiej Sawicki)
Umowa o Transatlantyckim Partnerstwie w dziedzinie Handlu i Inwestycji (TTIP) między USA a UE. trafiła do konsultacji społecznych. Zapisami umowy zajmą się przede wszystkim przedstawiciele organizacji konsumenckich. Komisja Europejska zainicjowała prace specjalnej grupy doradczej ekspertów reprezentujących wiele aspektów od ochrony środowiska, zdrowia konsumentów oraz interesów pracowników po różne sektory gospodarki w celu zapewnienia wysokiego poziomu trwających negocjacji. Wśród ekspertów znalazła się także Monika Kosińska sekretarz generalny Europejskiego Sojuszu na rzecz Zdrowia Publicznego. Na początku marca do konsultacji ma trafić część umowy dotycząca inwestycji. Strategiczna umowa o wolnym handlu to jeden z tematów szczytu Unia Europejska – Stany Zjednoczone, który pod koniec marca ma odbyć się w Brukseli. Więcej informacji o przebiegu rozmów oraz szansach dla Polski i Europy wynikających z umowy partnerskiej przedstawiono w analizie Zespołu Ekspertów Klubu Jagiellońskiego.
Czy UE i Bałkany zasługują na pokojowego Nobla?
Po rozpoczęciu rozmów akcesyjnych Serbii z Unią Europejską europejscy Socjaliści i Demokraci zgłosili kandydatury szefowej unijnej dyplomacji Catherine Ashton, premiera Serbii Ivicę Dačića oraz szefa rządu Kosowa Hashima Thaçiego do Pokojowej Nagrody Nobla. Ta inicjatywa z wielkim zdziw została przyjęta w regionie post-jugosłowiańskim. W liście do przewodniczącego Komitetu Noblowskiego, Thorbjørna Jaglanda, stwierdzono, że: “wysiłki podjęte w celu normalizacji stosunków między obu krajami były bezprecedensowe i stworzyły możliwość trwałego pokoju i współpracy w regionie. Co ciekawe pod koniec zeszłego roku podobny wniosek wystosowała grupa amerykańskich kongresmenów”.
Mimo uznania postępów w normalizacji sytuacji politycznej, niemal 20 lat po zakończeniu konfliktu w Jugosławii, kandydatury premierów Serbii i Kosowa wciąż budzą duże zdumienie. Ivica Dačić jeszcze za czasów Slobodana Miloševića jako rzecznik rządzącej Socjalistycznej Partii Serbii ostro krytykował działalność UE i jej obecność na Bałkanach. Szef rządu Kosowa Hashima Thaçi według sprawozdania przygotowanego dla Rady Europy przez Dicka Marty’ego, jako dowódca Wyzwoleńczej Armii Kosowa był szefem organizacji mafijnej. W tym okresie miał się dopuścić się morderstwa na serbskim policjancie oraz brać udział m.in. w handlu ludzkimi organami.
Komisja Europejska zaostrza przepisy działalności w sektorze bankowym
Komisja Europejska zaprezentowała nowe przepisy zakazujące największym bankom podejmowania ryzykownej działalności, za jaką uznano handel instrumentami finansowymi i towarami na własny rachunek. Banki zmuszone będą do wydzielenia określonych ryzykownych rodzajów działalności handlowej od przyjmowanych depozytów, jeżeli zdaniem organu nadzorującego prowadzenie tej działalności zagraża stabilności finansowej.
“Dzisiejsza propozycja jest ostatnim elementem regulacyjnej reformy europejskiego sektora bankowego. Odnosi się ona do niewielkiej liczby bardzo dużych banków, które inaczej wciąż byłyby zbyt duże, by upaść; zbyt kosztowne, by je ratować i zbyt kompleksowe, by je zlikwidować” – oświadczył komisarz UE ds. rynku wewnętrznego Michel Barnier.
Po kryzysie sektora bankowego z przed kilku już lat aby zwiększyć odporność banków i ograniczyć skutki ich ewentualnej upadłości, przyjęto regulacje zaostrzające wymogi kapitałowe wobec banków oraz regulacje dotyczące restrukturyzacji i uporządkowanej likwidacji banków. Położono w ten sposób fundamenty pod nabierającą kształtów unię bankową.
Grupa Wyszehradzka (Joanna Babiarz, Tomasz Romanowski)
Grupa Wyszehradzka wyciąga rękę do Ukrainy
W środę 29 stycznia w Budapeszcie na szczycie Grupy Wyszehradzkiej premierzy krajów V4 wypowiedzieli się jednogłośnie za wsparciem dla Ukrainy w rozwiązaniu toczącego nią obecnie konfliktu. W tym celu V4 chce działać na rzecz porozumienia z obydwiema stronami sporu. Dążyć będzie również do silniejszego zaangażowania administracji UE w tej kwestii. Premier Tusk na szczycie powiedział że “Unia powinna konsekwentnie działać na rzecz rozwiązania kryzysu ukraińskiego”. Premierzy zgodzili się, że kluczowe jest podjęcie działań zarówno przez Grupę Wyszehradzką jak i całą UE celem zażegnania obecnego kryzysu na Ukrainie.
Po trwających od lipca rządach eksperckich, powołanych w miejsce rządu partyjnego przez prezydenta Milosza Zemana, udało się utworzyć w środę 27 stycznia stabilną koalicję w czeskim parlamencie. Rząd powstał z koalicji Czeskiej Partii Socjaldemokratycznej, ruchu ANO 2011, Unii Chrześcijańskiej oraz Demokratyczno-Czechosłowackiej Partii Ludowej (KDU-CSL). Na jej czele jako premier stanął przywódca socjaldemokratów – prawnik Bohuslav Sobota.
Wschód (Tomasz Romanowski)
Od mszy rozpoczęły się w niedzielę 2 lutego nowe protesty na Kijowskim Majdanie. Był to już 70 dzień zgromadzeń na największym placu Kijowa, na którym zjawiło się 50 tysięcy Ukraińców. Opozycja, która wyczuła osłabienie rządu, liczy na rychły rozpad Partii Regionów Wiktora Janukowycza i dokonanie przetasowań w parlamencie ukraińskim. Zmiany w nim mają umożliwić powrót do konstytucji z 2004 roku, która ma osłabić pozycję prezydenta a wzmocnić Radę Najwyższą. Zapowiedzi opozycji mogą nie być gołosłowne: na Majdanie swoje poparcie dla protestujących wyraził deputowany Partii Regionów, Witalij Hruszewski. Pojawiły sie nawet pomysły aby prezydenta Janukowycza zaskarżyć przed trybunał w Hadze, jednak zbytni optymizm gasi przywódca opozycyjnej Partii Udar, Witalij Kliczko. Twierdzi on, że obecna władza łatwo się nie podda. Zaapelował też na konferencji w Monachium o wprowadzenie sankcji wobec administracji prezydenckiej. Wierzy on, że decyzje w tej kwestii zapadną w poniedziałek 10 lutego, kiedy do Brukseli przyjadą przedstawiciele dyplomacji europejskiej obradować w kwestii ewentualnych sankcji.
Ziemniaki i świnie nie przejdą
Pod koniec stycznia Rosja, a następnie za jej namową Białoruś, zamknęły swoje granice dla importu wieprzowiny z obszaru UE. Decyzja nastąpiła po wykryciu na terenie Litwy źródła tzw. afrykańskiego pomoru świń – egzotycznej choroby trzody chlewnej. Na chwile obecną choroba nie rozprzestrzeniła się poza Litwę, jednak blokada objęto wszystkie kraje Unii. Z kolei od 1 lutego Białoruś dołączyła także do trwającego już od lipca rosyjskiego embarga na poszczególne odmiany ziemniaków sprowadzanych do nich z krajów UE. Rosyjskie służby sanitarne zgłosiły zastrzeżenia do dużej części z tych importowanych produktów, jednak wciąganie do zgodnego embarga także Białorusi budzi podejrzenia, że sprawa ma też polityczny kontekst.
Sukces Igrzysk Olimpijskich jako pierwszych w kraju post-sowieckim może podnieść prestiż prezydenta Putina i pomóc mu odnieść PR-owe zwycięstwo w oczach zachodnich mediów. Sporo jednak wskazuje na to, że olimpiada może przyczynić się do czegoś odwrotnego. Jednym z głównych problemów są koszta igrzysk, które najprawdopodobniej nigdy sie nie zwrócą. Korupcja która miała miejsce przy przetargach i realizacji projektów związanych z olimpiadą może spowodować znacznie niższą żywotność powstałej infrastruktury. Ponadto, brak zachodnich polityków na otwarciu igrzysk i dalsza eskalacja przemocy w obszarze zachodniego Kaukazu może znacznie wpłynąć na ostateczną recepcję olimpiady w Soczi i rozwój politycznej sytuacji w kraju po jej zakończeniu.
Południe (Agnieszka Wesołowska, Bartłomiej Rusin)
Polityczne spory wokół prezydenckiego projektu referendum w Bułgarii
Prezydent Bułgarii Rosen Plewneliew wysunął na forum Zgromadzenia Narodowego propozycję przeprowadzenia w maju 2014 roku referendum ogólnokrajowego (równocześnie z odbywającymi się wtedy wyborami do parlamentu europejskiego). Zdaniem urzędującej głowy państwa obywatele dostatecznie wyraźnie udowodnili już, że chcą uczestniczyć w życiu publicznym kraju (mowa o protestach mających miejsce w drugim półroczu 2013 roku), dlatego należy pozwolić im podjąć decyzję w kwestiach żywotnych z punktu widzenia praw i obowiązków obywatela. Przeprowadzenie referendum w maju pozwoli ponadto na redukcję kosztów całego przedsięwzięcia.
Plewneliew zaproponował, aby obywatele odpowiedzieli na następujące trzy pytania:
Pytanie 1: Czy zgadzasz się, aby część deputowanych była wybierana w systemie większościowym?
Pytanie 2: Czy zgadasz się na wprowadzenie obowiązku głosowania w wyborach parlamentarnych i referendach ogólnokrajowych?
Pytanie 3: Czy zgadasz się na wprowadzenie głosowania metodą elektroniczną w czasie wyborów i referendów ogólnokrajowych?
Idei referendum sprzeciwiła się większa część sceny politycznej w Bułgarii. Liderzy rządzącej koalicji BPS – RRPS oskarżyli prezydenta o sprzyjanie interesom Bojko Borisowa i opozycyjnej partii GERB (jedynej, która poparła pomysł Plewneliewa) oraz chęć zniweczenia prac nad dyskutowanym obecnie projektem nowego kodeksu wyborczego. Według nich dwa z trzech proponowanych pytań mają charakter niekonstytucyjny. Dodatkowo szef partii Atak sprzeciwił się idei głosowania drogą elektroniczną, które jego zdaniem doprowadzi do wielu fałszerstw i przymuszania obywateli do głosowania na określonych kandydatów, np. pod groźbą utraty pracy. Szanse powodzenia prezydenckiej inicjatywy wydają się niewielkie. Przy braku szerszego poparcia na forum parlamentu nie uda się przegłosować zgody na przeprowadzenie referendum. Również rządzące ugrupowania nie są skłonne do żadnych rozwiązań, które mogłyby w jakikolwiek sposób zaszkodzić ich interesom.
Rumuński prezydent Traian Basescu spotkał się w ubiegły czwartek (30 stycznia) z dyrektorem MI-6 Johnem Sawersem. Spotkanie odbyło się w pałacu Cotroceni – siedzibie rumuńskiej głowy państwa, a oprócz prezydenta i szefa MI-6 uczestniczyli w nim także szef rumuńskich służb wywiadowczych (SRI) George Maior wraz z zastępcą oraz ambasador brytyjski w Rumunii Martin Harris.
Rozmowy dotyczyły przede wszystkim kwestii walki z terroryzmem, terroru informacyjnego oraz innych form nielegalnego działania przeciwko krajom NATO i ich obywatelom. Sawers podkreślił znaczenie współpracy między służbami obu krajów, określając ją jako „wzorową”. Dodał także, że w ostatnich kilku latach Rumunia stała się bardzo ważnym członkiem Sojuszu Północnoatlantyckiego.
Nie jest to pierwsza tego typu wizyta w Rumunii. W czerwcu ubiegłego roku Bukareszt odwiedził szef CIA John O. Brennan. Poruszone wtedy tematy dotyczyły przede wszystkim kwestii bezpieczeństwa kraju w kontekście Arabskiej Wiosny i wojny domowej w Syrii. Dyskutowano także rolę Rumunii w systemie obrony antyrakietowej USA.
Ameryka Północna (Maria Płudowska)
Raport Jamesa Clappera , szefa szesnastu agend wywiadowczych USA.
James Clapper, szef wywiadu USA przedstawił w środę raport, w którym poruszone zostały kwestie Ukrainy, Syrii i Korei Północnej. Niepokój Amerykanów wzbudza zachowanie prezydenta Janukowycza. Clapper zauważa, że nie będzie on przebierał w środkach dążąc do ponownego wygrania wyborów w 2015r. Szef wywiadu mówi także, o trwałym uzależnieniu Kijowa od Moskwy w związku z udzielonym kredytem opiewającym na sumę 15 mln dol. Raport wspomina też sytuację w Syrii, oraz jej potencjał w tworzeniu broni biologicznej. Jak dowodzą monitorujące sytuację w Korei Północnej think-tanki wznowiono budowę broni atomowej w Jongbion.
Wizyta sekretarza obrony USA w Polsce.
Chuck Hagel podczas swojej dwudniowej wizyty w Polsce zapewniał, że USA są zainteresowane współpracą z Polską, a skupienie przez Waszyngton uwagi na Azji nie odbije się niekorzystnie na stosunkach pomiędzy starym kontynentem, a USA. Hagel poruszył temat umocnienia współpracy w ramach Paktu Północnoatlantyckiego. Szef MON, Tomasz Siemoniak podkreśla, że bezpieczeństwo Polski i Europy wschodniej zależy od stosunków ze Stanami Zjednoczonymi.
Afryka (Wojciech Gil)
Zakończył się 22 szczyt Unii Afrykańskiej
W zeszłym tygodniu w Addis Abebie dobiegł końca szczyt Unii Afrykańskiej. Najważniejszymi kwestiami podjętymi na spotkaniach było ustalenie sposobu zakończenia konfliktów w Sudanie Południowym oraz Republice Środkowoafrykańskiej. Unia podjęła też decyzję o jednomyślnym stanowisku w obronie afrykańskich przywódców oskarżanych przez Międzynarodowy Trybunał Karny. Na szczycie, w którym udział wzięło 34 przywódców państw „Czarnego Lądu”,
w szeregi Unii Afrykańskiej ponownie przyjęto Madagaskar, który od czasu zamachu stanu w 2009 r. był pozbawiony statusu państwa członkowskiego.
Pogarsza się sytuacja dziennikarzy w Egipcie
Egipscy prokuratorzy ogłosili w zeszłym tygodniu fakt postawienia zarzutów dwudziestu dziennikarzom. Wśród najpoważniejszych oskarżeń znajdują się m.in. przynależność do organizacji terrorystycznych, działanie na szkodę społeczeństwa oraz rozprzestrzenianie nieprawdziwych informacji. Większość pozwanych stanowią Egipcjanie, jednak pośród oskarżonych dziennikarzy znajduje się także dwóch obywateli Wielkiej Brytanii, Holender oraz Australijczyk. Jak na razie przetrzymywanych jest ośmiu korespondentów, natomiast dwunastu pozostałych obejmuje nakaz aresztowania. Na pogorszającą się sytuację dziennikarzy w Egipcie światowe media zaczęły zwracać szczególna uwagę w grudniu ubiegłego roku, kiedy to zatrzymano pięcioro pracowników katarskiej telewizji „Al Jazeera”. Dwóm z nich, prokuratura postawiła zarzut przynależności do zdelegalizowanego przez rząd wojskowy Bractwa Muzułmańskiego, obecnie zaklasyfikowanego jako organizacja terrorystyczna.
Floty Mozambiku i Włoch odbywają wspólne szkolenie
Marynarka wojenna Mozambiku odbywa wspólne manewry z flotą Włoch u wybrzeży południowo-wschodniej Afryki. Cztery okręty, należące do 30 Grupy Marina Militare, obecnie przebywające w Maputo, razem ze statkami mozambickimi biorą udział m.in. w doskonaleniu metod ratownictwa oraz zwalczania piractwa morskiego. Równolegle, na jednym z okrętów swoją działalność przeprowadzają włoscy chirurdzy z pozarządowej „Organization Smile”. Wspólne ćwiczenia obydwu flot potrwają jeszcze dwa miesiące. Dowodzący 30 Grupy, kontradmirał Paolo Treu, określił włosko-mozambicką współpracę jako „impuls do zwiększenia wzajemnego zaufania, a także wkład dla bezpieczeństwa globalnego”.
Bliski Wschód (Mateusz Ryszawy)
Bez przełomu zakończyła się pierwsza tura rozmów pokojowych pomiędzy stronami syryjskiej wojny domowej. W Genewie po raz pierwszy od początku konfliktu przy jednym stole zasiedli przedstawiciele opozycji i reżimu Bashara al Asada. Specjalny wysłannik ONZ w Syrii Lakhdar Brahimi stwierdził, że dokonał się niewielki postęp i wciąż jest nadzieja na pokojowe rozwiązanie kryzysu. Uzgodniono między innymi, że obie strony umożliwią dostęp konwojów z pomocą humanitarną do miasta Hims. Według Brahimiego opozycja zapowiedziała gotowość do powrotu do rozmów już 10 lutego, jednak reżim w Damaszku nie poczynił w tej kwestii żadnych deklaracji.
Zjednoczone Emiraty Arabskie zainteresowane amerykańskim gazem.
Zjednoczone Emiraty Arabskie, jeden z największych na świecie producentów ropy naftowej są zainteresowane sprowadzaniem gazu ziemnego ze Stanów Zjednoczonych i Kanady. Szybko rosnący popyt idący w parze z powolnym wzrostem wydobycia uczynił z państwa szejków importera netto gazu. Już teraz niewielkie ilości gazu dla Zjednoczonych Emiratów Arabskich dostarcza Katar, jednak według ministra do spraw ropy Al-Mazrouiego cena importowanego gazu ze Stanów Zjednoczonych może okazać się niezwykle konkurencyjna.
Wciąż pod kontrolą powiązanych z Al-Kaidą bojowników z organizacji Islamskie Państwo w Iraku i Lewancie pozostaje irackie miasto Faludża. Siły rządowe przygotowują się do ostatecznej ofensywy mającej na celu odbicie miasta, fundamentaliści otrzymali niedawno ostatnią szansę na złożenie broni połączoną z propozycją amnestii. Ekstremiści przejęli kontrolę nad Faludżą pod koniec grudnia zeszłego roku.
Azja Pacyficzna (Ewa Strankowska)
Zamieszki podczas wyborów na Tajlandii
Zamieszki w Tajlandii rozpoczęły się w Bangkoku w sobotę, dzień przed przedterminowymi wyborami parlamentarnymi. Wybory przebiegły pod znakiem licznych protestów, które były wynikiem wezwania głównego ugrupowania opozycyjnego, Partii Demokratycznej, do bojkotu głosowania. Władze odpowiedziały wprowadzeniem stanu wyjątkowego, które skutkowało zamknięciem części lokali wyborczych. W Bangkoku niemożliwe okazało się głosowanie w 438 z 6671 lokali, w dziewięciu prowincjach na południu kraju nie głosowano w ogóle. Wskutek tego około 18 proc. z 48 milionów zarejestrowanych wyborców nie mogło wziąć udziału w elekcji. Wybory były próbą zakończenia trwających od 3 miesięcy antyrządowych protestów których celem jest obalenie obecnego rządu.
Życzenia Xi Jinpinga z okazji Chińskiego Nowego Roku
W piątek, 31 stycznia Chińczycy świętowali pierwszy dzień Nowego Roku Drewnianego Konia, który rozpoczął jedno z najważniejszych świąt w Chinach – Festiwal Wiosenny. Z tej okazji prezydent Xi Jinping złożył wszystkim obywatelom Chin życzenia, w których najważniejszym przesłaniem była troska o czyste powietrze. Zachęcał obywateli do dalszej pracy na rzecz dobra własnej ojczyzny, podkreślając przy tym znaczenie walki z wzrastającym zagrożeniem zanieczyszczenia środowiska. Stanowi to kontynuację przyjętego we wrześniu planu rządowego dotyczącego redukcji emisji dwutlenku węgla.
